Στο Φιλοσοφικό Καφενείο Μελβούρνης, και στις 3 Ιουνίου 2014, οριοθετήθηκε να συζητηθεί το θέμα της σχέσης της Γλώσσας με τη Σκέψη.
Ευθύς αμέσως τέθηκαν τα παρακάτω ερωτήματα και ζητήθηκε από τους θαμώνες του να εκφέρουν τη γνώμη τους πάνω σε αυτά και άρχισε μία γόνιμη και ενδιαφέρουσα συζήτηση για τη σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη: Μπορούμε να σκεφτόμαστε χωρίς λέξεις και χωρίς γλώσσα; Ποια σχέση μπορεί να έχει η γλώσσα με τη σκέψη; Πώς η γλώσσα μάς οδηγεί στην έννοια της λογικής και μάς κάνει κοινωνικά όντα; Είναι η γλώσσα προϊόν σύμβασης; Ταυτίζεται η γλώσσα με τη σκέψη; Είναι τα όρια της γλώσσας μας, τα όρια του κόσμου μας;
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑ
Στην εισαγωγική εξέταση και έρευνα του θέματος, αναφέρθηκαν μερικές αυτονόητες αλήθειες: η γλώσσα είναι και αποτελεί τη δυνατότητα του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος που ζει όχι μεμονωμένα αλλά μέσα στην κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό και είναι δημιούργημα της κοινωνίας και της ιστορίας. Η κοινωνία, όμως, υπάρχει πέρα και πάνω από τα άτομα και είναι οντότητα υπερατομική. Τι σημαίνει όμως αυτό;
Πρώτον, η κοινωνία υπήρχε πριν γεννηθεί το άτομο και θα υπάρχει και μετά το θάνατό του.
Δεύτερον, η κοινωνία είναι ο φορέας μιας μεγάλης παράδοσης δημιουργημάτων, γνώσεων, πεποιθήσεων, αξιών και όλων των επιτευγμάτων, που όλα μαζί συναποτελούν τον πολιτισμό. Το άτομο μέσα στην κοινωνία έχει τη δυνατότητα να επωφεληθεί από την πνευματική κληρονομιά πολλών αιώνων και να εκπολιτιστεί χάρη σε αυτήν.
Έτσι το άτομο δεν είναι υποχρεωμένο να ξεκινήσει από την κατάσταση του ζώου. Στην κοινωνία το άτομο γνωρίζει το συνάνθρωπο σχεδόν ακόμη πριν να γνωρίσει τον εαυτό του και έτσι εξημερώνεται με την καθημερινή σχέση μαζί του. Όλα αυτά κατορθώνονται μέσα στο περιβάλλον της κοινωνίας.
Η ΓΛΩΣΣΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Στην κοινωνία ο άνθρωπος εξανθρωπίζεται, επειδή τα άτομα στο πλαίσιο της κοινωνίας δεν ζουν αποκομμένα, αλλά ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΟΥΝ διαρκώς μεταξύ τους. Η γλώσσα είναι το μόνο σύστημα συμβόλων που μας επιτρέπει να επικοινωνούμε με τον άλλο, αλλά και να σκεφτόμαστε. Έτσι η γλώσσα γίνεται το πιο βασικό και το πλέον αναντικατάστατο μέσο επαφής, επικοινωνίας, συνεννόησης, αλλά και κατανόησης μεταξύ των ανθρώπων. Η επικοινωνία των ανθρώπων μεταξύ τους γίνεται πρώτα με τον προφορικό λόγο, αργότερα με το γραπτό λόγο και με το διάλογο.
Η επικοινωνία αυτή είναι ο μεγαλύτερος παράγοντας της κοινωνικής ένταξης του ανθρώπου και με την απόκτηση γνώσεων εξημερώνεται ηθικά και ωριμάζει πνευματικά. Η λειτουργία της κοινωνίας και η επικοινωνία με την οποία εξανθρωπίζεται και προάγεται ο άνθρωπος συντελείται μέσα από τη γλώσσα και χάρη στη γλώσσα. Η κοινωνία είναι σημαντικός φορέας πολιτιστικών στοιχείων και τη δυνατότητα αυτή την οφείλει πρωταρχικά στη γλώσσα. Ο άνθρωπος είναι δημιουργός της γλώσσας, αλλά ταυτόχρονα είναι και δημιούργημά της. Ο άνθρωπος, η κοινωνία και η γλώσσα συνυφαίνονται και επιδρούν αμοιβαία.
ΠΟΤΕ ΕΜΦΑΝΙΣΤΗΚΕ Η ΓΛΩΣΣΑ;
Μια συγκεκριμένη στιγμή δεν υπήρξε ποτέ. Ο εξανθρωπισμός του ανθρώπου δεν έγινε από τη μια στιγμή στην άλλη. Συντελέστηκε με αργή εξελικτική διαδικασία. Το ίδιο ισχύει και για τη γλώσσα. Η γλώσσα διαμορφώθηκε σταδιακά και αυτή είναι η πιο σπουδαία πολιτισμική κατάκτηση. Ανάμεσα στη σκέψη και στη γλώσσα πρέπει να υπάρχει μία πολύ στενή σχέση. Πολλοί υποστηρίζουν πως σκέψη και γλώσσα είναι ακριβώς ένα και το αυτό πράγμα, αλλά με δύο διαφορετικές ονομασίες. Άλλοι πάλι δέχονται πως προηγείται η σκέψη και ακολουθεί η γλώσσα για να την εκφράσει. Οι ίδιοι ισχυρίζονται πως η γλώσσα είναι το ένδυμα της σκέψης.
Μπορούμε επίσης να παρατηρήσουμε πως η σκέψη είναι έμφυτη δυνατότητα κάθε ανθρώπου, η οποία μεταδίδεται κληρονομικά. Η γλώσσα είναι σύστημα συμβόλων κατά συνθήκη, συμβατικό και διαφοροποιείται από τόπο σε τόπο και εξελίσσεται από εποχή σε εποχή. Κατά συνέπεια γλώσσα και σκέψη έχουν μεταξύ τους ουσιαστικές διαφορές. Η σκέψη αναφέρεται σε μια νοητική διαδικασία, ενώ η γλώσσα αναφέρεται στην έκφραση αυτής της διαδικασίας και στη μετάδοσή της μέσω της επικοινωνίας. Είναι δύσκολη η διάκριση της μιας από την άλλη γιατί γλώσσα και σκέψη διαμορφώνονται από κοινού και επηρεάζονται αμοιβαία, συνυφαίνονται και λειτουργούν ταυτόχρονα. Άρα ο άνθρωπος δεν μιλάει μόνο, αλλά σκέφτεται με τη γλώσσα. Σκέφτομαι σημαίνει διεξάγω διάλογο με τον ίδιο τον εαυτό μου. Μέσα από τη γλώσσα ξεδιπλώνεται η διαδικασία της σκέψης.
ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ
Η συζήτηση έκλεισε με τα μεστά λόγια του Αυστριακού φιλόσοφου Λούντβιχ Βιτγκενστάιν ο οποίος είπε: «Τα όρια της γλώσσας μου είναι τα όρια του κόσμου μου… Υπάρχει οπωσδήποτε κάτι που δεν εκφράζεται με λόγια, αλλά μονάχα φαίνεται. Είναι το μυστικό στοιχείο. Γι’ αυτό που δεν μπορούμε να μιλάμε, θα πρέπει να σωπαίνουμε».
