«… σπασμένα ξύλα από ταξίδια που δεν τέλειωσαν…»
Γιώργος Σεφέρης,
Μυθιστόρημα
Πολυταξιδεμένος με ιδιαίτερη αγάπη για την ομογένειά μας σε όλο τον κόσμο και ειδικά της Αυστραλίας, το έργο του ελληνοκεντρικό και παγκόσμιο, με στοιχεία από το ελληνικό φως και την ποίηση του Σεφέρη. Συναντήθηκα με τον μεγάλο Έλληνα ζωγράφο στοχαστή στο σπίτι – ατελιέ του στην Αθήνα, όπου μίλησε αποκλειστικά στο «Νέο Κόσμο» για τον ελληνισμό και τον Πολιτισμό, την ελληνική παράδοση, την οποία υπηρετεί έως σήμερα μέσα από τα έργα του και το Άγιο Όρος.
Αφορμή για τη συνέντευξη αυτή είναι πρώτα η αγάπη του για την ομογένεια της Αυστραλίας, δεύτερο η έκθεση του στο Πόρο στο χώρο τέχνης Citronne και τα βιβλία που έχει γράψει σχετικά πρόσφατα με τίτλο «Κείμενα για πρόσωπα και βιβλία» και «Σημειώσεις – Αισθητική Γεωγραφία».
Είναι απολαυστικός ο λόγος του 78χρονου ομότιμου καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και πάντα επίκαιρος.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ
Η πρώτη μου έκθεση το 1972 ήταν αφιερωμένη στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη, καθώς η ποίησή του είναι λιτή, μεστή, και έχει μια σπάνια νοηματική και εκφραστική πυκνότητα με συνύπαρξη του μεγαλείου και της φτώχειας, του αιώνιου και του φθαρτού, του άχρονου και ασύνορου, με τον ασφυκτικά κλειστό χώρο του σήμερα.
Σαράντα χρόνια αργότερα, ο Σεφέρης επανέρχεται και σηματοδοτεί και αυτήν την πρόσφατη έκθεσή μου στο νησί του Αργοσαρωνικού, την οποία επιμελείται η Δρ Ιστορίας της Τέχνης, Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, η οποία θα διαρκέσει έως τέλος Ιουλίου.
Από τα πρώτα χρόνια της ζωγραφικής μου, εκτός από τη βυζαντινή αγιογραφία ανακάλυψα την ανθρώπινη και την ιστορική μνήμη: ερείπια, σκουριές, κατεστραμμένα καΐκια είναι η προσφιλής μόνιμη θεματολογία στα έργα μου. Αποτυπώνω τα επιπλέοντα ξύλινα απομεινάρια, τις ρημαγμένες βάρκες, τα σπασμένα ξύλα στα καρνάγια που ακουμπούν στην άμμο ή στους βράχους πάντα κοντά στο νερό. Η απτή φθορά και η αποσύνθεση των υλικών συμβολίζουν το χρόνο που φεύγει, τη ζωή που φθίνει. Είναι ξύλα παλιά που έχουν μνήμες, είναι συνέχεια που με ακολουθεί σε όλη μου τη ζωή, ρημαγμένα σπίτια, ερείπια, παλιές λαμαρίνες σε τόπους ξεχασμένους, άχρηστα πια έρημα και αυτά πάντα κοντά στο νερό και τη θάλασσα, πάντα με γαλάζιο και άσπρο φως που προσδίδει και ελπίδα. Μοναδικό στοιχείο αέναης ζωής και παρουσίας παραμένει το πεδίο του νερού, η αιωνόβιος θάλασσα, η οποία χωρίζει και, ταυτοχρόνως, συνδέει τόπους, χρόνους και νοοτροπίες, καθώς συστεγάζει την αρχή και το τέλος.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟ
Νιώθω δέος για τoν ελληνισμό στο σύνολό του που κατάφερε να διατηρήσει την Ελληνικότητά του παρά τη συνύπαρξη με άλλους πολιτισμούς και λαούς. Είναι συγκινητικό όταν είσαι στο εξωτερικό να βλέπεις ανθρώπους που απαρτίζουν μια άλλη Ελλάδα, να μιλούν την ελληνική γλώσσα, να πάσχουν για τον ελληνικό πολιτισμό και τις τέχνες μας, την τεράστια ελληνική παράδοση απίστευτου βάθους και πλάτους.
Σε μια εποχή ανακατατάξεων όπως η δική μας, ο ελληνισμός και ο Πολιτισμός που έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους, είναι καθοριστικής σημασίας να συνυπάρχουν και να αλληλοσυμπληρώνονται. Έχω ένα παράπονο, όμως, ότι στα σχολεία της Ελλάδας δεν περνάνε στα παιδιά τη σημασία αυτού του πλούτου και δεν δίνουν τόσο μεγάλη σημασία στην παράδοσή μας, ενώ τα ελληνικά ομογενειακά σχολεία φροντίζουν με λιγότερα μέσα να εμφυτεύσουν στα παιδιά των Ελλήνων μεταναστών τα ελληνικά ιδεώδη και την ελληνική περηφάνια και αυτό ειδικά σήμερα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου γίνεται προσπάθεια απαξίωσης της ελληνικής ιδέας, γλώσσας και παράδοσης.
Τα ιερά χώματα του τόπου μας είναι βαμμένα με πολύ αίμα στο παρελθόν και οφείλουμε να σεβαστούμε και να μη λησμονούμε τον τεράστιο πλούτο της ελληνικής παράδοσης. Πιστεύω ότι ο Πολιτισμός και ο ελληνισμός είναι ταυτισμένες έννοιες που έχουν καθορίσει το DNA μας.
Ένας άνθρωπος ο οποίος μιλά την ελληνική γλώσσα και γνωρίζει τον ελληνικό πολιτισμό έχει έναν τεράστιο πλούτο στα χέρια του, το οποίο θα τον βοηθήσει στη μετέπειτα ζωή του σε όποιο σημείο του Πλανήτη και αν βρεθεί. Είναι σπουδαία εφόδια για μας αυτά, όπου και να βρεθούμε. Νομίζω ότι κάθε λαός πρέπει να υπερασπιστεί την ιδιαιτερότητά του, τη γλώσσα του, την παράδοσή του και έτσι να συνυπάρχει με τους άλλους λαούς, αλλιώς, νομίζω, ότι θα υποβαθμιστεί η ανθρωπότητα.
Ο Όμηρος στην αρχαιότητα μιλούσε για θάλασσα, τοπία, ιστορία, γλώσσα, παράδοση, τα οποία υπάρχουν και σήμερα αιώνες μετά. Το ίδιο και ο Σεφέρης στην ποίησή του… Ο ελληνισμός της Αυστραλίας που βρίσκεται τόσο μακριά είναι φορέας αυτής της ελληνικής παράδοσης και είναι πολύ συγκινητικό να βλέπεις τους Έλληνες εκεί να διψάνε για τον ελληνικό πολιτισμό και τις τέχνες μας, αρχαίες και σύγχρονες, να συνυπάρχουν με άλλους λαούς και πολιτισμούς ομαλά, διατηρώντας την Ελληνικότητά τους. Το DNA των Ελλήνων της Αυστραλίας είναι ταυτισμένο με την Ελλάδα και το ελληνικό φως.
Ο ελληνισμός της Αυστραλίας είναι μεγάλη υπόθεση και οι Έλληνες εκεί έχουν σεβασμό για την παράδοση και τον τόπο μας. Όσον αφορά την κρίση στη χώρα μας, πιστεύω ότι θα ξεπεραστεί και αυτή, όπως και τόσες άλλες κρίσεις στο παρελθόν μας. Ίσως, οι σημερινές συγκυρίες να μας κάνουν να δούμε τον κόσμο με άλλα μάτια και υπό άλλη οπτική.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΤΕΧΝΗ
Τακτικά πηγαίνω στο Άγιο Όρος, όπου αντλώ έμπνευση από τις βυζαντινές εικόνες και τοιχογραφίες, τις εκκλησίες, το μαγικό τοπίο και πάντα νιώθω αμήχανος όταν πηγαίνω εκεί. Πρόκειται για έναν έμφορτο τόπο της αγιοσύνης, των ύμνων και των νοηματοδοτήσεων μιας άλλης διάστασης της ζωής, όπου οι μοναχοί συνεχίζουν και στις ημέρες μας να τροφοδοτούν αυτήν την Κιβωτό της Ορθοδοξίας.
Διότι η Ορθοδοξία είναι συνώνυμη και ταυτισμένη με την μακραίωνη ελληνική παράδοση, παραμένοντας ζωντανή στην εθνική συνείδηση, παρά την πολυμορφία των αλλαγών της. Το Άγιο Όρος, διαφυλάττοντας και τροφοδοτώντας πάνω από 1.000 χρόνια την ορθόδοξη πνευματική παράδοση, έγινε στους επώδυνους καιρούς της δουλείας του Έθνους και οδός λυτρώσεως, καθώς μεταμόρφωνε απώλειες και δοκιμασίες, χάρη στη πίστη, σε σωτήρια ελπίδα.
Και σήμερα το Άγιο Όρος, ως ζώσα παρουσία και μνήμη του Ελληνισμού, καθίσταται πολύτιμος αρωγός, ελπίδα και πίστη ζωογόνος, διοχετεύοντας το φως του στη σκοτεινιά των ημερών μας. Για πρώτη φορά βρέθηκα στο Άγιο Όρος στα μέσα της δεκαετίας του 1980, με τους φίλους μου Στέλιο Ράμφο και Χρήστο Μασσέλο. Ο Ράμφος ήταν μέγας γνώστης των Πατερικών κειμένων, υπερασπιστής της Ορθοδοξίας και φίλους με πολλούς Αγιορείτες. Από τότε κάθε χρόνο πηγαίνω στο Άγιο Όρος όπου γίνεται αμέσως αισθητή στον καθένα -πέρα από την ωραιότητα της φύσεως και των κτισμάτων- σε όποιο σημείο του και αν βρεθείς η άυλη παρουσία μιας παράλληλης ζωής που σε συντροφεύει εν σιωπή. Θέλω να πω ότι η ιερότητα του χώρου είναι διάχυτη, όχι μόνο σε ό,τι φαίνεται αλλά κυρίως σε ό,τι δεν φαίνεται…
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΣΟΡΟΓΚΑ
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών, απ’ όπου αποφοίτησε το 1961. Κατά την διάρκεια των σπουδών του, το 1958, με υποτροφία του Εθνικού βασιλικού Ιδρύματος μελετά τη μεταβυζαντινή και λαϊκή τέχνη, και ασκεί για μερικά χρόνια το επάγγελμα του αγιογράφου. Το 1972, πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση «Σημειώσεις από την Ελλάδα», στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών Χίλτον, αφιερωμένη στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη.
Την ίδια χρονιά, έλαβε χορηγία του Ιδρύματος Φορντ και περνάει ένα χρόνο στη Νέα Υόρκη, στο Σικάγο, στο Λονδίνο και στο Μιλάνο μελετώντας την σύγχρονη τέχνη. Δίδαξε σχέδιο και χρώμα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ. Πολυτεχνείου από το 1964 ως το 2003. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής.
Έχει πλήθος ατομικών και ομαδικών εκθέσεων σε Ελλάδα και σε διεθνείς εκδηλώσεις οργανωμένες από το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εθνική Πινακοθήκη, την Πινακοθήκη ετήσια προσωπική Πιερίδη και ιδιωτικές αίθουσες τέχνης (Τόκιο, Βρυξέλλες, Δουβλίνο, Σάο Πάολο, Νέα Υόρκη, Παρίσι Ρώμη, Βασιλεία κ.α.). Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, στις Πινακοθήκες Πιερίδη, Βορρέ και Μοσχανδρέου, στο Τελόγλειο Μουσείο του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο Μουσείο Γουλανδρή στην Άνδρο, στα Υπουργεία Πολιτισμού και Εξωτερικών, σε δήμους, κοινότητες τράπεζες, οργανισμούς και σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1981 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην Μπιενάλε του Sau Paulo. Συμμετείχε στα Ευρωπάλια το 1982 (Βέλγιο)και στο 21ο Διεθνές Φεστιβάλ Ζωγραφικής (Cagnes-sur-Merlo, Γαλλία). Το 2004 βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο της καλλιτεχνικής του προσφοράς. Το 2010 τοποθετήθηκαν έξι μεγάλες συνθέσεις του στο Σταθμό Λαρίσης του Αθηναϊκού Μετρό. Για το ζωγραφικό του έργο έχουν γραφτεί βιβλία, μελέτες και μονογραφίες, ενώ ο ίδιος έχει γράψει πολλά βιβλία για τη ζωγραφική τέχνη, τον ελληνισμό και τον Πολιτισμό.
