Την ερχόμενη εβδομάδα θα αναφερθώ στο βιβλίο του Γάλλου πανεπιστημιακού οικονομολόγου Thomas Piketty “Capital in the Twenty – First Century” (Το Κεφάλαιο στον Εικοστό Πρώτο Αιώνα).
Το βιβλίο αυτό κυκλοφόρησε στη γαλλική γλώσσα στα τέλη του 2013, και μεταφράστηκε στην αγγλική στις αρχές του 2014. Πρόκειται για ένα ογκώδες βιβλίο 700 περίπου σελίδων, το οποίο χαρακτηρίσθηκε από διακεκριμένους οικονομολόγους ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν τα τελευταία χρόνια για το ρόλο του κεφαλαίου στη διεύρυνση της οικονομικής ανισότητας στις αρχές του 21ου αιώνα.
Πριν όμως αναφερθώ λεπτομερέστερα στο περιεχόμενο του βιβλίου αυτού, κρίνω πως μια σύντομη αναφορά στην κάλυψη που έκανα το 2013 για τα βιβλία τριών άλλων διακεκριμένων πανεπιστημιακών οικονομολόγων, αναφορικά με το πρόβλημα της οικονομικής ανισότητας στην εποχή μας, θα λειτουργήσει ως εισαγωγή στη συζήτηση των απόψεων του Thomas Piketty για το θέμα αυτό.
Δύο από τους τρεις πανεπιστημιακούς είναι Αμερικανοί, ο Joseph Stiglitz και ο James K. Galbraith. Ο τρίτος οικονομολόγος είναι ο Αυστραλός Andrew Leigh, ο οποίος στο βιβλίο του αναφέρεται στο φαινόμενο της οικονομικής ανισότητας στην Αυστραλία από τον εποικισμό της από τους Άγγλους μέχρι το 2010.
Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ ΗΠΑ ΚΑΤΑΡΡΑΚΩΝΕΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Ο Joseph Stiglitz είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια των ΗΠΑ, και έχει τιμηθεί με το Βραβείο Νόμπελ στις Οικονομικές Επιστήμες το 2001. Είναι παγκοσμίως γνωστός για την κριτική που έχει ασκήσει στους υπέρμαχους του νεοφιλελευθερισμού και της απορρύθμισης της αγοράς, και θεωρείται ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους της εποχής μας. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες, επισκέφθηκε την Αυστραλία, και έδωσε δημόσιες ομιλίες με θέματα για την οικονομία σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά και σχετικά με την Αυστραλία, στην οποία η οικονομική ανισότητα διευρύνεται τα τελευταία χρόνια.
Ο Πρόλογος του βιβλίου του Στίγκλιτς αρχίζει ως ακολούθως:
{…}«Υπάρχουν κάποιες στιγμές στην ιστορία όπου φαίνεται πως οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ξεσηκώνονται, για να πουν ότι κάτι δεν πάει καλά, για να ζητήσουν αλλαγές».
{..}«Ένας από τους λόγους γι’ αυτό είναι ότι ένα μεγάλο μέρος της ανισότητας είναι αποτέλεσμα των παραποιήσεων της αγοράς, καθότι τα κίνητρα δεν είναι για τη δημιουργία νέου πλούτου, αλλά για την υφαρπαγή του από άλλους» γράφει ο διακεκριμένος οικονομολόγος.
Ας δούμε όμως τι γράφει ο Τ. Στίγκλιτς, με βάση τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία με το δικό τους απηνή τρόπο δίνουν την τρομακτικών διαστάσεων ανισότητα που έχει επικρατήσει στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια:
«Εδώ και τρεις δεκαετίες τα άτομα με χαμηλά ημερομίσθια, που αποτελούν το φτωχότερο 90% του πληθυσμού, είδαν τα ημερομίσθιά τους να αυξάνονται μόλις 15% περίπου, οι δε αμοιβές που ανήκουν στο πλουσιότερο 1% απήλαυσαν μια αύξηση σχεδόν 150%».
Ένας άλλος δείκτης της τεράστιας ανισότητας είναι η κατανομή του πλούτου, και όχι μόνο τα ετήσια εισοδήματα, μεταξύ των πολιτών των ΗΠΑ. Το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού κατέχει το 33% του πλούτου των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον Στίγκλιτς, η απλή ιστορία για την Αμερική είναι η ακόλουθη: «Οι πλούσιοι γίνονται πιο πλούσιοι, οι πλουσιότεροι μεταξύ των πλουσίων γίνονται ακόμη πιο πλούσιοι, οι φτωχοί γίνονται φτωχότεροι, ενώ η μεσαία τάξη αδειάζει».
Σε ένα σημείο του βιβλίου του ο Στίγκλιτς γράφει: «Στις Ηνωμένες Πολιτείες πετάμε εκατομμύρια συμπολίτες μας από τα σπίτια τους. Έτσι έχουμε άδεια σπίτια και άστεγους ανθρώπους…».
ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΤΑΘΕΙΑ
Ο James K. Galbraith, ο δεύτερος από τους δύο Αμερικανούς οικονομολόγους, είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Austin, της Πολιτείας Τέξας των ΗΠΑ.
Στο βιβλίο του “Inequality and Instability – A Study of the World Economy just before the Great Crisis”, Oxford University Press 2012, ο James K Galbraith εξετάζει το θέμα της ανισότητας σε παγκόσμια κλίμακα μέχρι το 2008.
Στα ελληνικά ο τίτλος του παραπάνω βιβλίου μεταφράζεται ως ακολούθως: «Ανισότητα και Αστάθεια – Μελέτη της Παγκόσμιας Οικονομίας πριν από την Μεγάλη Κρίση». Με μεγάλη κρίση ο J. K. Galbraith εδώ εννοεί την κρίση που άρχισε το 2008 από τις ΗΠΑ και μεταδόθηκε στις υπόλοιπες χώρες στα επόμενα χρόνια.
Προηγούμενοι πανεπιστημιακοί οικονομολόγοι είχαν επικεντρώσει τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα σε πτυχές της ανισότητας όπως η φτώχεια, τα ημερομίσθια, τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, η εκπαίδευση, κλπ.
Ο J. K. Galbraith προσέγγισε το θέμα της ανισότητας από τη σκοπιά της οικονομικής αστάθειας που προξενεί σε κρατικό, αλλά και σε παγκόσμιο, επίπεδο. Κατά την άποψή του η ανισότητα δεν είναι επιλήψιμη μόνο από ηθικής πλευράς, δηλαδή για την πέραν του ανεκτού βαθμού ανισοκατανομή του εθνικού πλούτου, και την περιθωριοποίηση μεγάλων στρωμάτων της κοινωνίας σε κρατικό επίπεδο. Η ανισότητα είναι κατακριτέα και για τις ευρύτερες οικονομικές της επιπτώσεις, καθότι με λάβαρο τον νεοφιλελευθερισμό, ο ανεξέλεγκτος χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, με την αχαλίνωτη αναδιανομή του πλούτου εις βάρος της εργατικής και της μεσαίας τάξης, κλονίζει την εμπιστοσύνη των λαών στη δημοκρατία, αφού υποθάλπει την ακόρεστη βουλιμία των κεφαλαιοκρατών.
Σύμφωνα με τον J. K. Galbraith, οι αρνητικές επιπτώσεις της συνεχώς αυξανόμενης ανισότητας δεν περιορίζονται στην σταδιακή συρρίκνωση της οικονομίας μιας χώρας. Όταν η ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά και για διάφορες υπηρεσίες περιορίζεται, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού μιας χώρας, παράλληλα συρρικνώνεται και η παραγωγική της βάση, με αποτέλεσμα την άνοδο στην ανεργία, ή την αύξηση στην υποαπασχόληση, με την μετατροπή θέσεων εργασίας με πλήρη απασχόληση, σε θέσεις με μερική απασχόληση.
ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ Η ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ
Στα μέσα του 2013 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Andrew Leigh “Battlers & Billionaires – The story of inequality in Australia”, Redback 2013.
Ο πρώτος όρος του τίτλου “Battlers” μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά με τον όρο «Βιοπαλαιστές», οπότε ο τίτλος του βιβλίου στα ελληνικά γίνεται «Βιοπαλαιστές και Δισεκατομμυριούχοι – Η ιστορία της ανισότητας στην Αυστραλία».
Ο Andrew Leigh είναι πρώην Καθηγητής Οικονομικών στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αυστραλίας, και νυν βουλευτής στην Ομοσπονδιακή Βουλή. Το 2011 αναγνωρίσθηκε από την Εταιρεία Οικονομολόγων Αυστραλίας ως ο καλύτερος οικονομολόγος της Αυστραλίας κάτω των 40 ετών.
Την εξέλιξη της οικονομικής ανισότητας ο Andrew Leigh την τοποθετεί σε τρεις περιόδους:
*Από τον εποικισμό της Αυστραλίας από τους Άγγλους μέχρι το 1901, όταν η Αυστραλία ανακηρύχθηκε σε αυτόνομο ομοσπονδιακό κράτος. Κατά την περίοδο εκείνη η οικονομική ανισότητα βρισκόταν σε πολύ υψηλό επίπεδο, καθότι ο πλούτος βρισκόταν στα χέρια μικρού αριθμού λευκών γαιοκτημόνων και κτηνοτρόφων.
* Η δεύτερη περίοδος αρχίζει από το 1901 και φτάνει μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Ενώ κατά την πρώτη δεκαετία αυτής της περιόδου η ανισότητα παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο, από τις αρχές του 1910 μέχρι το 1980 παρατηρείται μια σταδιακή μείωση στο ύψος της ανισότητας.
*Από τη δεκαετία του 1980 μέχρι το 2010 οι αποδοχές των υψηλόμισθων εργαζομένων αυξήθηκαν κατά 59%, ενώ τα ημερομίσθια των εργατών σημείωσαν αύξηση μόνο 15%, γεγονός που δείχνει πως κατά την περίοδο εκείνη η ανισότητα άρχισε να παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις.
Για την αύξηση της ανισότητας κατά την περίοδο 1980 -2010 ο Andrew Leigh δίνει τις ακόλουθες εξηγήσεις:
«Υπολογίζω πως η αύξηση της ανισότητας στην Αυστραλία κατά τη διάρκεια της περασμένης γενιάς μπορεί να αποδοθεί κατά το ένα τρίτο στην νέα τεχνολογία και στην παγκοσμιοποίηση, κατά το ένα τρίτο στην αποδυνάμωση του συνδικαλιστικού κινήματος και το υπόλοιπο τρίτο στη μείωση της φορολογίας εισοδημάτων. Αυτοί μπορεί να μην είναι οι μόνοι, είναι όμως οι κύριοι συντελεστές στην αύξηση της ανισότητας στην Αυστραλία», σελ. 81.
Ένα πόρισμα στο οποίο καταλήγει ο Andrew Leigh από την έρευνά του γύρω από την ανισότητα στην Αυστραλία, είναι πως μία από τις επιπτώσεις είναι και το πλήγμα που δέχεται ο δημοκρατικός θεσμός στην Αυστραλία κατά τα τελευταία χρόνια.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα αναφερθώ σε κάποιες από τις απόψεις του Καθηγητή Joseph Stiglitz για τις πρόσφατες εξελίξεις στην οικονομία της Αυστραλίας, και στη συνέχεια θα στρέψω την προσοχή μου στο βιβλίο του Thomas Piketty “Capital in the Twenty – First Century”.
