Στους απολογισμούς της Μεταπολίτευσης δεν περίσσεψε ιδιαίτερος χώρος για να αποτιμηθούν οι διεθνείς σχέσεις της χώρας (οι υποθέσεις, δηλαδή, που ακόμη τις αποκαλούμε με τον πομπώδη τίτλο «εθνικά θέματα»). Η πτώση της χούντας συνοδεύτηκε από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο και την κατοχή λίγο λιγότερου από το 30% του εδάφους του νησιού -και ενώ μιλούσαμε πάντα για «εθνική τραγωδία», αποφεύγαμε να συζητήσουμε τις ελληνικές ευθύνες γι’ αυτήν.
Σύμφωνοι, ήταν αφροσύνη το πραξικόπημα της χούντας Ιωαννίδη τον Ιούλιο 1974 κατά του Μακαρίου, αλλά του επεισοδίου εκείνου είχε προϋπάρξει η μόνιμη πολιτική που υιοθετούσε η Ελλάδα στο πρόβλημα -η αθέτηση της Συμφωνίας της Ζυρίχης, η πρώτη διχοτόμηση του 1963-64 όπου διακυβεύθηκε στην ουσία η τύχη του νησιού, η αποτροπή δύο φορές τουρκικής εισβολής, το 1964 και το 1967 και, βέβαια, η διχοτομική πολιτική της Ενώσεως, εμπνεύσεως Γρίβα, Γεωρκάτζη (με κεντρικό σύνθημα: «Ένωσις, τζ’ ας γενεί το γαίμαν μας αυλάτζιν»).
Αλλά, προφανώς, δεν ήταν μόνο το Κυπριακό. Το στερεότυπο της έχθρας με τους γείτονες συνεχίζει, ακόμα και σήμερα, να εμπνέει μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ενώ δεν έχει γίνει καν προσπάθεια να αλλάξει. Με τις γειτονικές χώρες κυριαρχούν οι ιδεοληψίες που είχαν καλλιεργηθεί την εποχή πριν από το 1989 και την πτώση του κομμουνισμού. Σύμφωνα με αυτές, οι Αλβανοί, οι Βούλγαροι, οι Ρουμάνοι είναι υποδεέστεροι από το «λαμπρόν έθνος» των εξυπνότερων ανθρώπων του κόσμου.
Οι πρώτοι, πολύ συχνά, συνδυάζονται με μια απώτερη, μελλοντική απειλή κατά της Ελλάδος -που βαπτίζεται μεγάλη Αλβανία. Κατά καιρούς, η απειλή αυτή έχει μετατραπεί σε «μουσουλμανικό τόξο» που σκοπό έχει να αλλοιώσει θρησκευτικά και πολιτιστικά τα Βαλκάνια παραδίδοντάς τα στον ισλαμισμό. Η ΠΓΔ της Μακεδονίας συνεχίζει να θεωρείται ακίδα μόνιμης ενόχλησης (προσφάτως, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, υπεύθυνος για την όξυνση των σχέσεών μας και τη διατήρησή τους, αρνήθηκε τη γλωσσική υπόσταση των κατοίκων της). Ακόμη η Βουλή περιμένει απάντηση στο ερώτημα της Μαρίας Γιαννακάκη (ΔΗΜΑΡ) για τα αποτελέσματα της προανάκρισης για τη συμμετοχή Ελλήνων στην ντροπή της Σρεμπρένιτσα. Και φυσικά, υπάρχει πάντα η Τουρκία, ο μεγάλος «εξ Ανατολών κίνδυνος», με την οποία, παρά τα συμβολικά βήματα συμφιλίωσης, οι διαφορές μας και παραμένουν και δεν συζητούνται και πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να αναζωπυρωθούν.
Συμπέρασμα: αν άλλαξε κάτι στην εξωτερική πολιτική, στην κατεύθυνση της καλής γειτονίας, έγινε μόνο επειδή μας ξεπέρασαν τα γεγονότα (ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, οικονομικές σχέσεις, προσέγγιση των λαών). Κι ακόμη και σήμερα, η επίσημη Ελλάς δεν γνωρίζει τη μία και μοναδική λέξη που προτάσσει (την προέταξε και στη συνέντευξή του προς το «Βήμα της Κυριακής») ο οραματιστής πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης: «Συμβιβασμός».
