Πόσο εύκολο είναι για μια χώρα όπως η Ελλάδα να επιπλεύσει μέσα σε ένα διπλωματικό τρίγωνο απαρτιζόμενο από γίγαντες όπως η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία; Καθόλου εύκολο. Η κρίση στην Ουκρανία έχει αναδείξει σε όλο τους το μεγαλείο τις πολυπλοκότητες στην άσκηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και τις αδυναμίες στη στρατηγική της χώρας που ενίοτε δείχνει να μην έχει ξεκάθαρη στόχευση.

Αναμφίβολα, οι ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν είναι ιδιαίτερα εύθραυστες και απαιτούνται λεπτοί χειρισμοί. Παράλληλα οι παρακολουθούντες τα τεκταινόμενα της ελληνικής διπλωματίας δεν παραλείπουν να σημειώσουν ότι σε ορισμένες περιπτώσεις ο σχεδιασμός υποτάσσεται σε εσωτερικές πολιτικές σκοπιμότητες. Απουσιάζει ο ξεκάθαρος στρατηγικός σχεδιασμός που θα επέτρεπε την ανάληψη περιορισμένων μεν, αλλά συγκεκριμένων πρωτοβουλιών.

Οι δυσκολίες επιτείνονται από το γεγονός ότι ως χώρα του δυτικού στρατοπέδου η Ελλάδα πρέπει να ακολουθεί ορισμένες σταθερές -ειδικά στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όπως φάνηκε με τις πρόσφατες κυρώσεις εναντίον της Μόσχας που διακαώς η χώρα μας ήθελε να αποφύγει.

Ωστόσο, ως ένα κράτος που αν και μέλος του ΝΑΤΟ έχει αγοράσει ακόμη και αμυντικά συστήματα από τη Ρωσία, επιδιώκει να ισορροπήσει σε τεντωμένο σκοινί με προφανείς κινδύνους… Πάντως σε καμία περίπτωση η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι διατεθειμένη, όπως μεταδίδεται από το Μέγαρο Μαξίμου και την αντιπροεδρία, να αναθεωρήσει τις συμμαχίες της.

Η Αθήνα είναι μέλος της ΕΕ και της ευρωζώνης. Εξαρτάται ακόμη, σε σημαντικό βαθμό, από τα δάνεια των εταίρων της. Άρα οι όποιες πολιτικές ή διπλωματικές κινήσεις επηρεάζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τις οικονομικές παραμέτρους. Την τελευταία διετία μάλιστα ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς έχει αναπτύξει στενότατη σχέση με τη Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, την αδιαμφισβήτητη ηγέτιδα της ΕΕ, σε μια προσπάθεια να διαβεί τον Ρουβίκωνα των Μνημονίων.
Ο δίαυλος Σαμαρά-Μέρκελ κρίνεται άλλωστε καθοριστικός για ακόμη δύο λόγους: Κατ’ αρχάς, για να υπάρξει κατανόηση από τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, ενόψει των stress tests των ελληνικών τραπεζών το φθινόπωρο. Κατά δεύτερον, για να φέρει αποτελέσματα η ούτως ή άλλως στενή προσωπική σχέση του Πρωθυπουργού με τον νέο πρόεδρο της Κομισιόν, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Ως εκ τούτου, είναι εξαιρετικά δύσκολο για την ελληνική κυβέρνηση να τεθεί απέναντι στο Βερολίνο και στους «δορυφόρους» του. Επίκειται άλλωστε η μεγάλη διαπραγμάτευση για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Κατά τη διάρκεια της ουκρανικής κρίσης όμως η στενή σχέση με το Βερολίνο περιέπλεξε τα πράγματα και έφερε την Αθήνα σε δύσκολη θέση.

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, Ευάγγελος Βενιζέλος, φέρεται να έχει οικοδομήσει μια λειτουργική σχέση με τον Γερμανό ομόλογό του, Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγερ. Η Αθήνα συντασσόταν με το Βερολίνο στην άποψη ότι η ουκρανική κρίση θα πρέπει να επιλυθεί με πολιτικά μέσα και προτίμησε τους χαμηλούς τόνους -ακόμη και κατά τη διάρκεια του εξαμήνου που είχε την προεδρία του Συμβουλίου.

Ακόμη και προτού αυτή ξεκινήσει άλλωστε, η Αθήνα είχε προσπαθήσει με κάθε τρόπο να μείνει μακριά από την περιπέτεια της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης -ζήτημα που είχε κυριαρχήσει και στην επίσκεψη του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ στην ελληνική πρωτεύουσα στα τέλη του 2013. Μετά τα τραγικά γεγονότα του Μαϊντάν, ο κ. Βενιζέλος έλαβε πάντως την πρωτοβουλία και επισκέφθηκε το Κίεβο, κίνηση που ενόχλησε τη ρωσική πλευρά, η οποία φρόντισε να αφήσει να διαρρεύσει η δυσαρέσκειά της. Ωστόσο, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης απέφυγε να μεταβεί στη Μόσχα, την οποία επισκέφθηκε τελικώς την άνοιξη ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εξωτερικών πρέσβης, Αναστάσιος Μητσιάλης -χωρίς να είναι σαφές ποιο ήταν το πρακτικό αποτέλεσμα αυτής της επίσκεψης…

Η επιδείνωση της κατάστασης και ιδιαίτερα η κατάρριψη του μαλαισιανού αεροσκάφους στην Ανατολική Ουκρανία υποχρέωσαν όμως τη Γερμανία να κινηθεί πιο αποφασιστικά και να πιέσει για σκληρότερες κυρώσεις εναντίον της Μόσχας, καθώς την… μπαγκέτα πήρε πλέον στα χέρια της η καγκελάριος Μέρκελ.
Διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν ότι η Αθήνα ήθελε να αποφύγει την εξέλιξη αυτή για να μη βρεθεί σε δυσχερή θέση. Άλλωστε, οι κυρώσεις έφεραν τα αντίποινα της Μόσχας στα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα που ναι μεν δεν πλήττουν βαθιά τις ελληνικές εξαγωγές, αλλά σε επίπεδο εντυπώσεων λειτούργησαν αρνητικά για την ελληνική κυβέρνηση. Παράλληλα επιβάρυναν έτι περαιτέρω τις ήδη μουδιασμένες ελληνορωσικές σχέσεις. Τα «μπρος-πίσω» με τις προφορικές διαβεβαιώσεις, που δεν επαληθεύτηκαν, για εξαίρεση των ελληνικών προϊόντων από τη ρωσική λίστα, αλλά και η σύγχυση με το τι έκανε ή τι θα μπορούσε να κάνει η πρέσβειρα της Ελλάδας στη Μόσχα, μάλλον αποδεικνύουν έλλειψη σαφούς σχεδιασμού.

ΥΠΕΡΑΤΛΑΝΤΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ

Η σχέση της Αθήνας με τη Γερμανία, πάντως, μετέβαλε τις ισορροπίες με τον υπερατλαντικό σύμμαχο, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό μαρτυρεί και η πολύ διακριτική παρουσία της αμερικανικής πρεσβείας στην ελληνική πρωτεύουσα, αλλά και οι επιλεκτικές επαφές με Έλληνες πολιτικούς και κυβερνητικούς παράγοντες. Η Ουάσιγκτον παρακολουθεί με προσοχή τις κινήσεις της ελληνικής πλευράς και διαπιστώνει ότι ενώ η Αθήνα αναφέρεται στο ρόλο της ως «νησίδα σταθερότητας» αδυνατεί να παρουσιάσει ξεκάθαρο σχέδιο και να κεφαλαιοποιήσει τις συνθήκες που διαμορφώνονται υπέρ της στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Διαχρονικοί παρατηρητές των ελληνοαμερικανικών σχέσεων διαπιστώνουν πάντως μια προσπάθεια του κ. Σαμαρά να συσφίξει περαιτέρω τις σχέσεις με την Ουάσιγκτον έπειτα από μία διετία προσήλωσης στο γερμανικό άρμα ελέω Μνημονίου. Ο πρωθυπουργός (διατηρώντας πολυετή, έντιμη και ειλικρινή σχέση με τον αμερικανικό παράγοντα) αναμένει τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών στο θέμα της διαπραγμάτευσης για το χρέος. Για το λόγο αυτόν μάλιστα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, θα εκμεταλλευθεί την επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον σε λίγες ημέρες ώστε να ενημερώσει τον Αμερικανό ομόλογό του για τα επιτεύγματα της ελληνικής οικονομίας -έπειτα και από σχετική συνεννόηση με τον πρωθυπουργό.

ΑΜΗΧΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΚΝΕΥΡΙΣΜΟΣ

Ενδεικτική της αμηχανίας, ίσως και του εκνευρισμού, που επικράτησε στο νεοκλασικό της Βασιλίσσης Σοφίας μετά το ρωσικό εμπάργκο ήταν η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών το περασμένο Σάββατο με την οποία ουσιαστικά καλούνται οι Ευρωπαίοι εταίροι της χώρας να συμμορφώσουν την… Τουρκία για εκμετάλλευση του κενού που θα δημιουργηθεί στη ρωσική αγορά από το εμπάργκο στα ευρωπαϊκά αγροτικά προϊόντα.

Πλέον είναι ορατός ο κίνδυνος να επηρεαστεί από το ρωσικό εμπάργκο η ελληνική οικονομία και να ακυρωθεί στην πράξη, με οδυνηρές συνέπειες, η ως σήμερα επίπονη και επώδυνη δημοσιονομική προσπάθεια. Οι ανησυχίες επιτείνονται από το ενδεχόμενο η Μόσχα να κλιμακώσει τα αντίποινά της και στο μέτωπο του φυσικού αερίου, κλείνοντας τις στρόφιγγες της παροχής μέσω Ουκρανίας. Η ελληνική εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι υψηλή, αν και οι «κυνικοί» παρατηρητές διαβλέπουν ευκαιρίες για την ελληνική ενεργειακή διπλωματία.

Ο Ευ. Βενιζέλος σε συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων. Η Αθήνα κράτησε χαμηλούς τόνους για την ουκρανική κρίση κατά τη διάρκεια του εξαμήνου που είχε την προεδρία του Συμβουλίου αλλά τελικά δεν κατάφερε να αποφύγει τις επιπτώσεις του εμπάργκο.