Οι άνθρωποι δεν αλληλοσκοτώνονται μόνο για το συμφέρον αλλά και εξαιτίας του δογματισμού. Τίποτε δεν είναι πιο επικίνδυνο από τη βεβαιότητα κάποιου ότι έχει δίκιο. Τίποτε δεν προκαλεί τόση καταστροφή όση η έμμονη ιδέα μιας αλήθειας που θεωρείται απόλυτη. Όλα τα εγκλήματα στην ιστορία είναι απόρροια κάποιου φανατισμού. Όλες οι σφαγές έγιναν από αρετή, στο όνομα της αληθινής θρησκείας, του νόμιμου εθνικισμού, της καλής πολιτικής, της σωστής ιδεολογίας. και τέλος, στο όνομα του αγώνα εναντίον της αλήθειας του άλλου, του αγώνα εναντίον του σατανά…
(François Jacob, Το παιχνίδι της εξέλιξης, Εκδόσεις Τροχαλία,1989).
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΔΟΓΜΑ;
Από την αρχαία μας γλώσσα έχουμε το πολύ σπουδαίο μας ρήμα ΔΟΚΕΩ, το οποίο με συναίρεση έγινε ΔΟΚΩ. Το δοκώ σημαίνει νομίζω. Το ρήμα τούτο μας έδωσε πάμπολλες λέξεις -αλλά και εκφράσεις όπως το «κατά το δοκούν=κατά την προτίμηση κάποιου»- και οι λέξεις του είναι όλες ζωντανές όπως: Δόγμα, δογματισμός, δόκηση, δοξασία, δόκιμος, ευδόκιμος, δόξα (γνώμη), ορθόδοξος, παράδοξος, μισαλλόδοξος, δοκησίσοφος και πάρα πολλές άλλες.
Όλες έχουν μέσα τους τη σημασία τού: Εγώ νομίζω. Όπως δοκησίσοφος είναι αυτός που νομίζει ότι είναι σοφός. Από εδώ κάναμε την άλλη μας λέξη δοκησισοφία! Μπορεί ο δοκησίσοφος να νομίζει ότι είναι σοφός, αλλά είναι; Ασφαλώς όχι! (Αυτός όμως νομίζει ότι όντως είναι σοφός!).
Στην ίδια κατηγορία ανήκουν και πολλές άλλες μας λέξεις όπως και ο ορθόδοξος. Ο ορθόδοξος λέει ότι η δική του γνώμη είναι η μόνη ορθή! Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι που η γνώμη τους να είναι πάντοτε η μόνη ορθή (δηλαδή σωστή); Ασφαλώς όχι! ( Αυτός όμως νομίζει πως έχει τη μόνη ορθή και σωστή γνώμη!).
Έτσι, ΔΟΓΜΑ είναι αυτό που νομίζουμε ότι είναι σωστό. Δογματισμός είναι η αποδοχή μιας θέσης -χωρίς απόδειξη ή αιτιολόγηση- σε μια απόλυτη και αδιαμφισβήτητη αλήθεια. Ο δογματισμός -όπως και το δόγμα- απορρίπτει κάθε αντίθετη άποψη και αντίρρηση.
Από την άλλη πλευρά, το ρήμα μας δογματίζω σημαίνει λέω τα πράγματα με τέτοιο τρόπο που δεν επιδέχομαι αντίρρηση. Εγώ αποφασίζω αυθαίρετα όπως θέλω. Όταν αραδιάσουμε όλα τα αυθαίρετα αυτά δόγματα και τα μελετήσουμε επισταμένα μέσα στη λεγόμενη Θεολογία (!), τότε αυτά όλα αποτελούν τη δογματική της. Ποιο όμως είναι το «καλύτερο» δόγμα; Το θέμα μας είναι πελώριο και γι’ αυτό έχουν γραφτεί εκατομμύρια βιβλία για να υποστηριχτεί το «καλύτερο». Ποιο όμως είναι το «άριστο δόγμα»; Ιδού η αιτία του σημερινού μας κόσμου και αλληλοσφαζόμαστε ΟΛΟΙ για το δόγμα μας -που όπως λέει ο F. Jacob παραπάνω- αυτό που θεωρούμε την: απόλυτη Αλήθεια!
ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Τα Αγγλικά λεξικά λένε για το δόγμα: Word origin; Dogma and dogmatic come from Greek Δόγμα (Dogma) and means that which is deemed right, from Δοκέω/δοκείν, dokeo- dokein = seem good, think, suppose. Το λεξικό που έχω δίνει την παρακάτω άκρως αφοριστική πρόταση: You cannot embrace a religion without accepting its dogmas. Δεν μπορείς να γίνεις μέλος μιας θρησκείας εάν δεν αποδεχτείς τα δόγματά της. (Πληθυντικός, παρακαλώ!).
Η φύση του δόγματος περιγράφεται ως doctrinal, με επίρρημα doctrinally. Το Δοκτοράτο σε μία επιστήμη ονομάζεται Doctor of Philosophy ή και ως ακρωνύμιο έγινε PhD. Kαι ο Doctor = γιατρός από εδώ γεννήθηκε. Αλλά και το αυτό που στα Ελληνικά ονομάσαμε ντοκιμαντέρ το γέννησε το ελληνικό μας ρήμα δοκέω documentary. Και το ντοκουμέντο = document δεν είναι από το δοκέω; Ασφαλώς ναι! Υπάρχουν και τόσα άλλα, αλλά θα σας κουράσω να τα αραδιάσω εδώ όλα. Ο Γλωσσικός Ελληνισμός της Αγγλικής φαίνεται από μία λέξη μόνο. Τότε τι να πούμε για τις δεκάδες χιλιάδες λέξεις που την στολίζουν την Αγγλική νοηματικά και πολιτισμικά!
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΠΟΥ ΤΑΙΡΙΑΖΕΙ
Οι αρχαίοι μας δεν μας άφησαν παρακαταθήκη διάφορα δόγματα. Μας άφησαν μόνο τη Δημοκρατία, η οποία σε αφήνει να την περιγράψεις όπως θέλεις, αλλά ακόμη και να την κριτικάρεις όπως θέλεις. Αν την καταργήσεις, όμως, θα χάσεις όλα τα προνόμιά της και τότε τα δόγματα θα σε διοικούν και θα σε τραβούν από τη μύτη να κάνεις ό,τι θέλουν αυτά. Και όσο πιο πιστός είναι κανείς στο δόγμα, τόσο πιο επικίνδυνος γίνεται. Πολύ πετυχημένα περιέγραψε τη σημερινή μας παγκόσμια κατάσταση ο Βολταίρος (1694-1778), ο Γάλλος φιλόσοφος, ιστορικός, ποιητής και ηγέτης του Διαφωτισμού, ο οποίος σημείωσε με παρρησία τα παρακάτω: «Αυτοί που μπορούν να σε κάνουν να πιστεύεις παραλογισμούς, μπορούν να σε κάνουν να διαπράττεις ωμότητες».
Στο αγγλικό πρωτότυπο που το διάβασα, με έκανε να ανατριχιάσω για αυτές τις κτηνωδίες και φρικαλεότητες που βλέπουμε σήμερα στις οθόνες των τηλεοράσεών μας. Για έναν άγνωστο λόγο, νιώθω πιο δυναμικό τον αφορισμό αυτό στην αγγλική του απόδοση: «Those who can make you believe absurdities, can make you commit atrocities».
