Την περασμένη εβδομάδα από την στήλη αυτήν εξέτασα τις μελλοντικές προοπτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), και της Ευρωζώνης, η οποία αποτελεί το ζωτικό της επίκεντρο, με το ευρώ ως το κοινό νόμισμα.
Ο αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός, με άλλα λόγια οι αμφιβολίες που διατυπώνονται για το μέλλον της Ε.Ε. ως συνασπισμός κρατών για την προώθηση των κοινών συμφερόντων, τα τελευταία χρόνια έχει μετουσιωθεί σε φόβο για «εκγερμανισμό» ή «γερμανοποίηση» της Ευρώπης.
Αυτό αποτελεί τραγική ειρωνεία, όταν λάβουμε υπόψη πως ο πρωταρχικός σκοπός των οργανισμών, που σταδιακά οδήγησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ευρωζώνη, ήταν να αποφευχθεί η επικυριαρχία της Γερμανίας επί της υπόλοιπης Ευρώπης.
Τώρα γίνεται αντιληπτό πως εκείνο που η Γερμανία δεν κατόρθωσε με τα όπλα στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους (1914 – 1918 και 1939-1945) το επιδιώκει ειρηνικά, αυτήν τη φορά, με όπλο το ευρώ. Να, λοιπόν, που το νόμισμα είναι πιο ισχυρό από το βλήμα!
Οι νεολογισμοί «εκγερμανισμός» και «γερμανοποίηση» της Ευρωζώνης, και κατ’ επέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), οι οποίοι σημαίνουν το ίδιο πράγμα, κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους στις εφημερίδες της Ελλάδας, αλλά και σε άλλων κρατών-μελών της Ε.Ε. Στα αγγλικά ο όρος «germanisation» αντιστοιχεί με τους ελληνικούς όρους «εκγερμανισμός» και «γερμανοποίηση».
Εδώ αξίζει να γίνει μνεία μιας ρήσης του Thomas Mann (1875-1955), του μεγαλύτερου σύγχρονου Γερμανού μυθιστοριογράφου, ο οποίος το 1929 είχε πάρει το Νομπέλ Λογοτεχνίας.
Ο Thomas Mann είχε δώσει την ακόλουθη συμβουλή στους συμπατριώτες του: «Seek not a German Europe, but a European Germany» – «Μην αναζητείτε μια Γερμανική Ευρώπη, αλλά μια Ευρωπαϊκή Γερμανία». Σοφά λόγια, από έναν σοφό άνθρωπο των γραμμάτων. Τι κρίμα που οι σύγχρονοι Γερμανοί ηγέτες δεν ακολουθούν τη συμβουλή του.
ΜΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ-ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ
Η Ευρωζώνη απαρτίζεται από 18 κράτη-μέλη της Ε.Ε. Το πιο πρόσφατο μέλος είναι η Λετονία, η οποία εντάχθηκε στην Ευρωζώνη τον Ιανουάριο του 2014.
Ο παρακάτω Πίνακας δίνει μια στατιστική εικόνα των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, όπως ίσχυε για το 2013. Ως εκ τούτου η Λετονία δεν περιλαμβάνεται στον εν λόγω Πίνακα, γιατί το 2013 δεν ήταν μέλος της Ευρωζώνης.
Ο Πίνακας απαρτίζεται από τις ακόλουθες 4 στήλες.
1η στήλη: κράτη-μέλη. Η κατάταξη έγινε με βάση το ύψος του ΑΕΠ το 2013.
2η στήλη: Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).
3η στήλη: Πληθυσμός.
4η στήλη: Αναλογία ΑΕΠ σε ευρώ ανά άτομο των κρατών-μελών.
Πίνακας – Κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, 2013
Κράτη-μέλη ΑΕΠ σε ευρώ Πληθυσμός ΑΕΠ ανά
άτομο
Γερμανία 2.737.600.000.000 80.500.000 32.000
Γαλλία 2.059.852.000.000 65.600.000 27.800
Ιταλία 1.560.024.000.000 59.700.000 25.600
Ισπανία 1.022.988.000.000 46.700.000 24.500
Ολλανδία .602.658.000.000 16.800.000 32.600
Βέλγιο 382.054.000.000 11.200.000 30.500
Αυστρία 313.067.000.000 8.500.000 37.000
Φινλανδία 193.443.000.000 5.400.000 35.000
Ελλάδα 182.054.000.000 11.290.000 19.500
Πορτογαλία 165.690.000.000 10.500.000 15.800
Ιρλανδία 164.050.000.000 4.600.000 32.500
Λουξεμβούργο 45.478.000.000 500.000 67.900
Σλοβενία 35.275.000.000 2.100.000 17.100
Λατβία 23.372.000.000 2.000.000 11.600
Εσθονία 18.435.000.000 1.300.000 13.800
Κύπρος 16.504.000.000 900.000 22.100
Μάλτα 7.221.000.000 400.000 22.660
Η μελέτη του παραπάνω Πίνακα μας δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε την οικονομική ισχύ που διαθέτει το κάθε κράτος-μέλος της Ευρωζώνης, απόρροια της οποίας είναι η επίδραση που έχει επί των άλλων κρατών-μελών. Επίσης παρατηρούμε την μεγάλη διαφορά μεταξύ κρατών-μελών στην αναλογία των ευρώ (κατά μέσο όρο) που αντιστοιχεί σε πολίτη τους. Μόνο 4 χώρες έχουν ΑΕΠ που υπερβαίνει το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ: Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία. Το ΑΕΠ για τις άλλες χώρες κυμαίνεται από 7 μέχρι 600 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η Γερμανία έχει την ισχυρότερη οικονομία και τον μεγαλύτερο πληθυσμό. Η Γαλλία, αν και δεν απέχει πολύ από τη Γερμανία στο ΑΕΠ, τελευταία αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομά προβλήματα, γι’ αυτό δεν γίνεται άλλο λόγος για τον Γαλλο-Γερμανικό άξονα, που στο παρελθόν από κοινού καθόριζε την πορεία που θα ακολουθούσε η Ευρωζώνη. Πάνω σε αυτόν τον άξονα είχε βασισθεί η πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικά, και σε μεγαλύτερο βαθμό της Ευρωζώνης, με το κοινό νόμισμα ευρώ.
Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε και ο νυν Πρόεδρος της Γαλλίας, Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος αποδείχθηκε κατώτερος των περιστάσεων. Η ολίσθηση της γαλλικής ισχύος είχε αρχίσει με τον Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος χρημάτισε Πρόεδρος της Γαλλίας από το 2007 μέχρι το 2012.
Τώρα η κυριαρχία της Γερμανίας είναι αδιαφιλονίκητη, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η ηγετική φιλοδοξία των Γερμανών ηγετών, που κατά καιρούς εκδηλώνεται με διαφορετικούς τρόπους, και οι οποίοι άφησαν στο περιθώριο τα σοφά λόγια του Thomas Mann «Seek not a German Europe, but a European Germany».
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ
Όταν η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Κύπρος άρχισαν να αντιμετωπίζουν προβλήματα χρέους με την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2008, η πάγια πολιτική της Γερμανίας ήταν οι χώρες αυτές να εφαρμόσουν προγράμματα λιτότητας, να κάνουν περικοπές σε κοινωνικά προγράμματα, να αυξήσουν τη φορολογία και να απορρυθμίσουν την αγορά εργασίας.
Οπωσδήποτε η έξοδος από την οικονομική κρίση, η οποία έπληττε τις παραπάνω χώρες, απαιτούσε θυσίες, γιατί δεν ήταν δυνατό, ούτε και δίκαιο, να περιμένουν από άλλες χώρες να τις βγάλουν από την ύφεση που τις έπληττε, φορολογώντας τους δικούς τους πολίτες.
Όμως η συνταγή της λιτότητας αυτή καθ’ εαυτή που επέβαλε η Τρόικα δεν ήταν μόνο αναποτελεσματική, αλλά και καταστρεπτική. Παράλληλα, έπρεπε να είχαν ενισχυθεί προγράμματα ανάπτυξης, που θα συνέβαλαν στη μείωση της ανεργίας και στο έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, με αποτέλεσμα την αύξηση των δημόσιων εσόδων, χωρίς την ανάγκη για αύξηση της φορολογίας.
Κάτι τέτοιο όμως αντιβαίνει, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, στα οικονομικά συμφέροντα της Γερμανίας, η οποία ως η δεύτερη χώρα στο εξαγωγικό εμπόριο -πρώτη είναι η Κίνα- δεν θέλει ανταγωνιστές στο χώρο της Ευρωζώνης. Το αποτέλεσμα της πολιτικής της λιτότητας, που επιβλήθηκε με την επιμονή της Γερμανίας, ήταν η επιδείνωση, και όχι η βελτίωση, της οικονομικής κατάστασης των κρατών-μελών της Ευρωζώνης με δυσβάσταχτα χρέη.
Η ειρωνεία είναι πως στην πραγματικότητα τα προγράμματα λιτότητας αντιβαίνουν και στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της ίδιας της Γερμανίας, καθότι οι πολίτες των χωρών που πλήττονται από την οικονομική ύφεση δεν είναι σε θέση να αγοράζουν τα ακριβά βιομηχανικά προϊόντα της, και αρκούνται στα φθηνότερα, και κατώτερης ποιότητας, της Κίνας.
Το σκηνικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται να αλλάζει κάπως με την απόφαση την περασμένη Πέμπτη του Μάριο Ντράγκι, Διευθυντή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), από τη μια να μειώσει τα επιτόκια δανεισμού σε κράτη-μέλη, και από την άλλη να αρχίσει από τον ερχόμενο Οκτώβριο ένα πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων και εγγυημένων τίτλων.
Στόχος των νέων μέτρων της ΕΚΤ -στα οποία αντέδρασε η Γερμανία- είναι η ενίσχυση της ρευστότητας, ούτως ώστε η Ευρωπαϊκή Ένωση να εισέλθει σε αναπτυξιακή τροχιά, για να απαλλαχθεί από την οικονομική ύφεση, και να αποτρέψει τις κοινωνικές αναταραχές σε πολλά από τα κράτη-μέλη της.
Το ερώτημα είναι αν τα πρόσφατα μέτρα της ΕΚΤ αποτελούν ένδειξη αποφασιστικότητας εκ μέρους της πλειονότητας των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, και γενικότερα της Ε.Ε., να τεθεί τροχοπέδη στην επίδραση που ασκεί η γερμανική ατμομηχανή, η οποία οδηγεί σε εκτροχιασμό ολόκληρης της αμαξοστοιχίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
