Την περασμένη εβδομάδα αναφέρθηκα στις εκδηλώσεις του Παναρκαδικού Συλλόγου Μελβούρνης και Βικτωρίας «Ο Κολοκοτρώνης» για την 193η επέτειο της απελευθέρωσης της Τριπολιτσάς. Σήμερα θα αναφερθώ στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, και στις διαπραγματεύσεις των αγωνιστών με τους Τούρκους και τους συμμάχους τους Αρβανίτες, λίγες ημέρες πριν από την απελευθέρωση της πόλης.
Πριν όμως προχωρήσω στην ανάπτυξη του θέματος, θα ήθελα να κάνω κάποιες επισημάνσεις για τη χρήση του όρου «Άλωση της Τριπολιτσάς», ο οποίος χρησιμοποιείται εκτενώς από ιστορικούς και πολιτικούς.
Ακόμα και ο Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Καθηγητής Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, στο κατά τα άλλα εξαιρετικό βιβλίο του «Νέα Ελληνική Ιστορία, 1204-1985», Εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1997, στην σελίδα 162 γράφει τα ακόλουθα:
«Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς ως την άφιξη του Καποδίστρια….».
Όμως πιο επιλήψιμη είναι η χρήση του όρου «άλωση» στα βιβλία Ιστορίας που εκδίδει ο «Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων», για τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της Ελλάδας.
Αρκεί να αναφέρω την ακόλουθη παράγραφο από το βιβλίο «Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη», Τεύχος Β’, Γ’ Λυκείου, έκδοση Δ’, 1985:
«Έργα θαυμαστά έγιναν πολλά, σημαντικότατα όμως από την πλευρά του στρατιωτικού αποτελέσματος ήταν η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 21) και η καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη το καλοκαίρι του 1822 στις διαβάσεις των Δερβενακίων (από το Άργος προς την Κόρινθο), σελ. 15.
Για να δούμε όμως πώς δύο κορυφαίοι Έλληνες λεξικογράφοι ερμηνεύουν τον όρο «άλωση».
Το «Νέο Ελληνικό Λεξικό» του Πανεπιστημιακού Καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά, Εκδοτική Αθηνών, 1995, δίνει τον ακόλουθο ορισμό του όρου «άλωση»:
«Κατάκτηση πόλης, χώρας, φρουρίου από τον εχθρό. (Συνώνυμα: εκπόρθηση, κυρίευση). Αντίθετο: απελευθέρωση). Παράδειγμα: η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453)».
Ο επίσης Πανεπιστημιακός Καθηγητής Γιώργος Μπαμπινιώτης, στο δικό του Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, δίνει τον ακόλουθο ορισμό του όρου «άλωση»:
«1. Η ολοκληρωτική κυρίευση με βίαια μέσα (ενός τόπου): η κυρίευση του κάστρου/μιας πόλης. Συνώνυμα: εκπόρθηση, κατάκτηση, κατάληψη.
2. Ιστορία («Άλωση» με κεφαλαίο Α): Η κυρίευση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους Οθωμανούς Τούρκους».
Ο Γ. Μπαμπινιώτης παραπέμπει στο ρήμα «Αλίσκομαι», το οποίο σημαίνει «κυριεύομαι», και στη φράση «Εάλω η Πόλις», φράση που χρησιμοποιήθηκε ύστερα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Με αυτά υποδηλώνει πως ο όρος «άλωση» σημαίνει κατάκτηση, κατάληψη, πόλης ή τόπου, που εθνολογικά δεν ανήκει στους κατακτητές.
Βλέπουμε, λοιπόν, πως σύμφωνα με τον Ε. Κριαρά, η λέξη «άλωση» είναι αντίθετη της λέξης «απελευθέρωση». Με άλλα λόγια, για εκείνους που χρησιμοποιούν τον όρο «άλωση», είναι σαν οι Έλληνες να κατέκτησαν, και όχι απελευθέρωσαν, την Τριπολιτσά! Δηλαδή πήραν κάτι που δεν τους ανήκε!
Ο Γ. Μπαμπινιώτης, στα συνώνυμα του όρου «άλωση» δεν συμπεριλαμβάνει τη λέξη «απελευθέρωση», άρα και κατ’ αυτόν «άλωση» δεν σημαίνει «απελευθέρωση».
Από τα παραπάνω προκύπτει πως οι δύο κορυφαίοι Έλληνες λεξικογράφοι συμφωνούν πως η λέξη «άλωση» δεν είναι συνώνυμη της λέξης «απελευθέρωση». Το συμπέρασμα είναι προφανές: στην περίπτωση της Τριπολιτσάς πρέπει να μιλάμε για απελευθέρωση, και όχι για άλωση, για να μην παραποιούμε την ιστορία του ελληνικού έθνους.
Πολύ σωστά, λοιπόν, κ. Δημήτρης Αλεξόπουλος, Πρόεδρος του Παναρκαδικού Συλλόγου Μελβούρνης και Βικτωρίας, στην ομιλία του την Κυριακή, 21 Σεπτεμβρίου, αναφέρθηκε στην απελευθέρωση, και όχι στην άλωση, της Τριπολιτσάς.
Όπως ανέφερα πιο πάνω, το ουσιαστικό «άλωση» προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «αλίσκομαι». Το διεθνώς αναγνωρισμένο Λεξικό «Greek-English Lexicon» των Liddell and Scott, έκδοση Οξφόρδης, δίνει τις ακόλουθες ερμηνείες του ρήματος «αλίσκομαι»:
1. To be taken, conquered, fall into the enemy’s hand.
2. To be caught, seized.
3. To be taken or caught in hunting.
4. Rarely in good sense “to be won, achieved”.
Ελπίζω να έγινε κατανοητό πως η Τριπολιτσά «αλώθηκε» από τους Τούρκους το 1475, αλλά «απελευθερώθηκε» από τους αγωνιστές της Επανάστασης στις 23 Σεπτεμβρίου 1823.
Η ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΗΣ ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑΣ
Η Τριπολιτσά, ως το διοικητικό κέντρο των Τούρκων στην Πελοπόννησο κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, ήταν ανάλογα οχυρωμένη.
Περιβαλλόταν από τείχος ύψους 5 μέτρων, πάχους 2 μέτρων, και ολικό μήκος 3.500 μέτρων. Συνολικά υπήρχαν 7 πύλες με διπλές πολεμίστρες και τάπιες (πύργους) εξοπλισμένες με μεγάλα κανόνια και τηλεβόλα. Στο βόρειο άκρο των τειχών, πάνω σε ύψωμα, υπήρχε ένας μεγάλος προμαχώνας, η μεγάλη Τάπια.
Το γεγονός όμως ότι η Τριπολιτσά βρισκόταν καταμεσής μιας πεδιάδας, και επειδή σε περίπτωση πολιορκίας δεν μπορούσε να ελπίζει σε οποιαδήποτε υποστήριξη από το πανίσχυρο οθωμανικό ναυτικό, και τα επικουρικά τουρκικά στρατεύματα έπρεπε να περάσουν από την επαναστατημένη Στερεά Ελλάδα, καθιστούσε την Τριπολιτσά πιο ευάλωτη από τα άλλα τουρκικά κάστρα της Πελοποννήσου, παρ’ όλη την οχύρωσή της.
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, με την στρατηγική του ιδιοφυΐα, σίγουρα έλαβε υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες, όταν τον Απρίλιο του 1821, δηλαδή έναν μήνα μετά την έναρξη της Επανάστασης στην Ελλάδα, έπεισε τους άλλους οπλαρχηγούς πως πρώτος στόχος τους έπρεπε να είναι η απελευθέρωση της Τριπολιτσάς.
Τον Μάιο του 1821 από την Ήπειρο στάλθηκαν στην Τριπολιτσά 4.000 Αρβανίτες, για να ενισχύσουν τους πολιορκημένους Τούρκους. Κατά την κάθοδό τους προς την Τριπολιτσά έκαιγαν ελληνικά χωριά, και έσφαζαν τους κατοίκους τους.
Ο Κολοκοτρώνης πάντως επέτρεψε στους Αρβανίτες να μπουν στην Τριπολιτσά δίχως μάχη, γιατί προτίμησε να έχει τους εχθρούς του συγκεντρωμένους μέσα στην πόλη. Έτσι την Τριπολιτσά υπεράσπιζαν συνολικά 10.000 Τούρκοι και Αρβανίτες, ενώ ισάριθμη δύναμη Ελλήνων πολιορκούσε την πόλη.
Τους πρώτους μήνες της πολιορκίας οι ελληνικές δυνάμεις βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση από τα τείχη της Τριπολιτσάς, για να μην είναι εκτεθειμένες στις οβίδες από τα κανόνια των Τούρκων. Αυτό επέτρεπε περιοδικές εξόδους τουρκικών σωμάτων για την προμήθεια τροφίμων.
ΤΟ ΜΕΓΑΛΟΦΥΕΣ ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ
Διαπιστώνοντας πως αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε να συνεχισθεί για μακρό χρονικό διάστημα, γιατί ακινητοποιούσε μεγάλο αριθμό των ελληνικών δυνάμεων, οι οποίες χρειάζονταν και σε άλλες περιοχές της επαναστατημένης Πελοποννήσου, ο Κολοκοτρώνης συνέλαβε την ιδέα κατασκευής τάφρου – γράνα την ονόμαζαν – σε μικρή απόσταση γύρω από τα τείχη της Τριπολιτσάς. Το σκάψιμο έγινε από χωρικούς της περιοχής, προφανώς κατά τη διάρκεια της νύχτας, για να μην είναι εκτεθειμένοι στα πυρά των Τούρκων.
Με την κατασκευή της τάφρου η πολιορκία της Τριπολιτσάς έγινε ασφυκτική, με αποτέλεσμα την έλλειψη τροφίμων, αλλά και πολεμοφόδιων, αφού οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να ανεφοδιάζονται από τα γειτονικά χωριά.
Μια έξοδος μεγάλου αριθμού Τούρκων στρατιωτών είχε ως αποτέλεσμα την ολοσχερή ήττα τους από τους Έλληνες αγωνιστές, υπό την αρχηγία του Κολοκοτρώνη.
Ο αρχιστράτηγος Δημήτριος Υψηλάντης, ο οποίος έλειπε από την περιοχή εκείνη την ημέρα της μάχης, έγραψε την ακόλουθη επιστολή στον Κολοκοτρώνη:
«Γενναιότατε καπετάν Θοδωράκη Κολοκοτρώνη,
Εις την μάχην της 10ης Αυγούστου με όλην την υπεροχήν του πλήθους των τυράννων και την αιφνίδιον ορμήν αυτών, εδείξατε στρατηγικωτάτην πρόνοιαν, εξαποστείλας εν καιρώ τους στρατιώτας σου και εμψυχώσας αυτούς με την γενναιότητά σου, όθεν εκέρδισας την λαμπράν εκείνην νίκην. Χαίρων λοιπόν μετά της πατρίδος μακαρίζω ως ιερούς μάρτυρας τους εις την μάχην ανδρείως αποθανόντας και περί των φαμιλιών αυτών θέλω εισάξει νόμον, να τρέφωνται από την πατρίδα. Σε δε και τους ευπειθείς και γενναίους καπετανέους και στρατιώτας σου επαινών και ομολογών δημοσία την ευχαρίστησίν μου, εύχομαι ν’ αναφαίνεσθε πάντοτε νικηταί και εντός ολίγου να συνεορτάσωμεν την τελείαν ελευθέρωσιν της πατρίδος.
Εν τω στρατοπέδω της Τριπολιτσάς, την 13ην Αυγούστου 1821.
Δημήτριος Υψηλάντης,
Πληρεξούσιος του Γενικού Επιτρόπου».
*Την ερχόμενη εβδομάδα θα ολοκληρώσω την αναφορά στην απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, και τη σημασία του ιστορικού εκείνου γεγονότος για την επιτυχή έκβαση της Επανάστασης του 1821.
