Ο ρόλος της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης είναι ένα θέμα που απασχολεί τη Χριστίνα Δεσποτέρη -την ομογενή με μια λαμπρή καριέρα στις δημόσιες σχέσεις- από καιρό: “Ήξερα ότι το νησί μου ήταν στενά συνδεδεμένο με την αιματηρή αυτή εκστρατεία. Με το μελανό αυτό κομμάτι της ιστορίας όπου χάθηκαν τόσες ζωές πριν καλά-καλά ανθίσουν. Μελέτησα τον χάρτη. Πήγα εκεί. Είδα πού αποβιβάστηκαν τα στρατεύματα. Πού εκπαιδεύτηκαν. Από πού πέρασαν. Και μετά, στο γυρισμό, πόσοι τραυματίες μεταφέρθηκαν εκεί, πού νοσηλεύτηκαν, πόσοι έχουν θαφτεί στα χώματά της.
Είναι γεγονός ότι όσον αφορά την εκστρατεία της Καλλίπολης στις σελίδες της ιστορίας, δεν αναφέρεται σχεδόν τίποτε για το ρόλο της Λήμνου. Δεν γνωρίζω γιατί αγνοήθηκε ο ρόλος του νησιού σ’ αυτό το τραγικό κομμάτι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η ιστορία δεν μπορεί να ξαναγραφτεί. Ιδιαίτερα τώρα, που με την ευκαιρία των επετειακών εκδηλώσεων, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων τον ερχόμενο Απρίλη, έχει συγκροτηθεί μια επιτροπή η οποία έχει ως στόχο την αναγνώριση του ρόλου της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης.. Είμαι μέλος της”.
Μιλά σχεδόν χωρίς ανάσα.Πριν δυο μέρες ήταν παρούσα στο Princes Pier, στο Port Melbourne, όπου η επιτροπή Lemnos Gallipoli Commemoρative Committee, διοργάνωσε διάφορες εκδηλώσεις για να σηματοδοτήσει την αναχώρηση των στρατευμάτων από το λιμάνι αυτό.
Η Χριστίνα ήταν μια από τις πιο ζωντανές παρουσίες εκεί, μιλώντας με τους επισκέπτες για το ρόλο της Λήμνου, απαντώντας σε ερωτήσεις για τους συγγενείς ατόμων που πήραν μέρος στην εκστρατεία της Καλλίπολης, συχνά φανερά συγκινημένη.
“Ναι, οι ερωτήσεις, οι απορίες, αλλά και οι αφηγήσεις πολλές. Ιδιαίτερα μ’ άγγιξαν τα νέα άτομα που είχαν συγγενείς στην εκστρατεία στην Καλλίπολη, όπως οι δυο νέες κοπέλες που, ανάμεσα σε λυγμούς, μου είπαν ότι εκεί έχασαν τη ζωή τους ο παππούς και ο θείος τους. Είδες τους καταλόγους;”
ΣΤΑ ΙΔΙΑ ΧΩΜΑΤΑ
Η Χριστίνα Δεσποτέρη, γεννημένη στην Αίγυπτο, μοναχοκόρη, ήλθε με τους γονείς της στην Μελβούρνη σε ηλικία 7 χρόνων. Έκανε αξιόλογη καριέρα στο χώρο των δημοσίων σχέσεων, επί 23 χρόνια, υπηρετώντας στο Συμβούλιο Εθνοτήτων (Ethnic Affairs Commission), σε διάφορα υπουργεία, μεταξύ των οποίων στο Υπουργείο Υγείας, στο Υπουργείο Εργασίας, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, στην υπηρεσία των πρωθυπουργών της Βικτώριας John Cain, Joan Kerner και Jeff Kennet.
Η συμβολή της στη διάδοση της ελληνικής κουλτούρας στην ευρύτερη αυστραλιανή κοινωνία είναι αξιόλογη. Σήμερα δραστηριοποιείται σε διάφορους οργανισμούς, προσφέροντας αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες της και την πολύτιμη πείρα της στο χώρο των δημοσίων σχέσεων.
H ανάμιξή της στην αναγνώριση του ρόλου της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης και μετά την αιματηρή μάχη που ακολούθησε, η ίδια θα πει ότι ξεκίνησε κυρίως από τη συμμετοχή της στο συνέδριο που έγινε τον Ιούλιο του 2013 στη Λήμνο με θέμα “Λήμνος και τα 100 Χρόνια των Anzac 2015. H Kοινή μας Ιστορία”.
“Περπάτησα στα χώματα που αποβιβάστηκαν οι 50.000 Αυστραλοί που πολέμησαν στην Καλλίπολη.
Είδα τα Συμμαχικά Νεκροταφεία στην Πορτιανού και στο Μούδρο όπου έχουν θαφτεί 1.200 στρατιώτες από τους οποίους οι 148 είναι Αυστραλοί.
Ρίγησα πραγματικά, όταν, καθώς περπατούσα ανύποπτη, σ’ ένα δρόμο στην Πορτιανού, ξαφνικά αντίκρισα την ταμπέλα που έγραφε ANZAC STREET.
Τώρα, προσπαθούμε, μέσω της Επιτροπής, να σηματοδοτήσουμε, με προσφορές ομογενών, όλη την πορεία των Αυστραλών στρατιωτών στο νησί της Λήμνου.
Επίσης, αυτή τη στιγμή φιλοτεχνείται μπρούτζινο άγαλμα από τον καταξιωμένο γλύπτη, Peter Collett, που θα στηθεί sto Albert Park, απ’ όπου ξεκίνησαν οι Αυστραλοί στρατιώτες για την εκστρατεία στην Καλλίπολη, ενώ αντίγραφο του αγάλματος θα στηθεί και στη Λήμνο, στο σημείο που αποβιβάστηκαν οι στρατιώτες και έμειναν εκεί έξι μήνες για εκπαίδευση. Πρόκειται για ένα αξιόλογο έργο, στο οποίο θα χρειαστούμε τη συμβολή των συμπολιτών μας».
Η ίδια πιστεύει ότι έχει μεγάλη σημασία οι νεότερες γενιές να γνωρίζουν ακριβώς τι συνέβη. Πρόκειται για ένα, ομολογουμένως, μελανό, για πολλούς -ιδιαίτερα τους μεγαλύτερους-, σημείο της νεότερης ιστορίας. Η Μάχη της Καλλίπολης, όπου σφαγιάστηκαν το ξημέρωμα της 25ης Απριλίου 1915, χιλιάδες νέες ζωές, για πολλούς εξακολουθεί να αποτελεί μεγάλο ερωτηματικό.
Μια πρωτοβουλία των Βρετανών συμμάχων που πλήρωσε η Αυστραλία πολύ ακριβά.
«Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για όσους έχασαν σ’ αυτήν την άνιση μάχη τη ζωή τους, είναι να μην τους ξεχνάμε και να καταγράφουμε τα γεγονότα που συνδέονται με την εκστρατεία αυτή, ακριβώς όπως είναι».
ΚΟΡΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ
Η ευαισθητοποίηση της Χριστίνας Δεσποτέρη στο θέμα της εκστρατείας στην Καλλίπολη, εξηγείται και από το άγγιγμα των συνεπειών του πολέμου σ’ αυτήν την ίδια.
“Έζησα τις εμπειρίες του πολέμου στα γόνατα του πατέρα μου, αλλά και αργότερα, έφηβη, μεγάλη. Στην ουσία ποτέ δεν έπαυσε να μιλά για τα ‘έξι χρόνια στον πόλεμο’. Ως μηχανικός στρατιωτικών οχημάτων, με τον ελληνικό στρατό, ο θάνατος πέρασε ξυστά δίπλα του, στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Αλβανία, στην Ιταλία, στην Αίγυπτο.
Αποστρατεύθηκε το 1945. Με τη μητέρα μου παντρεύτηκαν τέσσερα χρόνια αργότερα. Ήταν εκείνη που έπρεπε να επουλώσει τα τραύματά του που στην ουσία δεν έκλεισαν ποτέ.
Κάθε φορά, θυμάμαι, αναφερόταν σ’ ένα συγκεκριμένο γεγονός που το περιέγραφε τόσο ζωντανά που ήταν σα να το ξαναζούσε. Μαζί μ’ εκείνον βέβαια κι’ εμείς που τον ακούγαμε άφωνες. Εγώ, εντελώς συνεπαρμένη από τις περιγραφές την ώρα της μάχης, πριν ή μετά, η μητέρα μου, προφανώς, για να μη διακόψει τη ροή της αφήγησης που δεν ήταν παρά η αναβίωση των γεγονότων”.
Η μητέρα της, μαζί με πάρα πολλές άλλες νέες γυναίκες, έπλεκε κάλτσες για τους στρατιώτες, θα πει η Χριστίνα, χωρίς να υποψιάζεται ότι, χρόνια αργότερα, θα παντρευόταν έναν από αυτούς.
Από τις πιο ζωηρές εικόνες που μας μετέδιδε ήταν αυτή που το βράδυ αστειεύονταν με τους συντρόφους του, και την άλλη μέρα κείτονταν, βουτηγμένοι στο αίμα τους, δίπλα του.
“Μου έκανε πάντα εντύπωση η υπερβολική αγάπη του για τον συνάνθρωπο, ο τρόπος που πάντα έτρεχε να βοηθήσει ανθρώπους άγνωστους που είχαν ανάγκη στήριξης οικονομικής ή ψυχολογικής.
Τον άκουγα συχνά να τονίζει ότι η ζωή των άλλων μάς αφορά και μας τους ίδιους.
Οι στερήσεις και οι κακουχίες του πολέμου, τον είχαν κάνει επίσης να δίνει υπερβολική σημασία στο θέμα του φαγητού. Στην ποιότητα, στην ποικιλία, στο στρώσιμο του τραπεζιού. Ακόμη, στο να βοηθά οποιονδήποτε υποψιαζόταν ότι έχει πρόβλημα να συντηρήσει ικανοποιητικά την οικογένειά του.
Σήμερα, που το σκέφτομαι, βρίσκω ότι για τον ίδιο όλη αυτή η στάση ζωής ήταν ένα είδος κάθαρσης. Έχω ακούσει ότι συμβαίνει σε πολλούς, ενώ, αντίθετα, άλλοι βυθίζονται στη σιωπή και απομακρύνονται από τους ανθρώπους”.
Όσο για μας, το λιγότερο που οφείλουμε να κάνουμε, είναι να μην τους ξεχνάμε.
Και αυτό γιατί, το ταξίδι τους είναι η ιστορία μας.