Το βιβλίο της Κρυσταλίας Πατούλη «Έρευνα για την Κρίση 2010-2014», παρουσιάζει βασικά έναν δημόσιο διαδικτυακό διάλογο, ο οποίος ξεκίνησε πριν τέσσερα χρόνια μέσω του Tvxs.gr Περιλαμβάνει 280 και πλέον άρθρα και συνεντεύξεις στις οποίες συμμετείχαν 180 πρόσωπα των Γραμμάτων, των Επιστημών και των Τεχνών. Τα βασικά ερωτήματα που έθεσε η συγγραφέας στους συνομιλητές της ήταν δύο: Ποιες αιτίες μας έφεραν ως εδώ και τι πρέπει να κάνουμε. Εκ πρώτης όψεως, τα ερωτήματα αφορούν το πριν, το παρελθόν (πώς φτάσαμε έως εδώ) και το μέλλον (τι πρέπει να κάνουμε) ώστε να αντιμετωπιστεί και, ως εκ τούτου, να ξεπεραστεί η παρούσα κατάσταση που διέρχεται η Ελλάδα. Ωστόσο, η έρευνα της αποτελεί, ουσιαστικά, μια πολύπλευρη προσπάθεια να δοθεί απάντηση στο ερώτημα τι ακριβώς είναι αυτή η κρίση. Όταν οι άνθρωποι μπορούν να δώσουν έναν ορισμό για κάποιο γεγονός, είναι και σε θέση να το ελέγξουν.
Η σημερινή «ελληνική» (γιατί δεν είναι μόνο ελληνική) κρίση, η αρχή της οποίας τοποθετείται τον Μάη του 2010, είχε και εξακολουθεί να έχει -συν τοις άλλοις- μεγάλες αλλαγές και στο πολιτικό σκηνικό. Τα δύο (πρώην) μεγάλα κόμματα (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) τα οποία επί δεκαετίες εναλλάσσονταν στην εξουσία, έως χθες συγκυβερνούσαν, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, από ένα μικρό αριστερό κόμμα (4,6% στις εκλογές του 2009) είναι πλέον αξιωματική αντιπολίτευση (με ο 26,89% στις εκλογές του Ιουνίου του 20120 και ένα νεοναζιστικό Κόμμα, η Χρυσή Αυγή, μπήκε στο ελληνικό κοινοβούλιο (με το 6,92% στις τελευταίες εκλογές).
Αξίζει επίσης να σκεφτούμε ποια απόσταση χωρίζει τη σημερινή ελλαδική κοινωνία και σκέψη από το λεγόμενο κίνημα των πλατειών ή τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Η αντίσταση απέναντι στην κρίση δεν ήταν -και δεν είναι- μόνο ελληνική, μιας και τα κινήματα στις πλατείες -για παράδειγμα- είχαν το αντίστοιχό τους στη χτυπημένη άγρια από την κρίση, όπως και την Ελλάδα- Ισπανία, αλλά και στη Νέα Υόρκη με τη δημιουργία του κινήματος Occupy Wall Street (με το ευφυέστατο σύνθημα «Είμαστε το 99%») και απόληξη την Αραβική Άνοιξη. Η ταχύτητα της ροής των γεγονότων επιφέρει ραγδαίες μεταβολές, αλλαγές, στο πλαίσιο αναφοράς τους, δύσκολα αφομοιώσιμες, γιατί οι άνθρωποι χρειάζονται χρόνο για να τις συνειδητοποιήσουν. Οι αλλαγές αυτές επιδρούν σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ζωής, τόσο στο κοινωνικό όσο και στο ατομικό επίπεδο, με αποτέλεσμα οι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι διαχειρίζονται ή προγραμματίζουν την καθημερινή τους ζωή να διαφοροποιούν και πολλές φορές να ανατρέπουν την υπάρχουσα καθημερινότητα. Συνήθως αυτές οι αλλαγές σχετίζονται με προβλήματα επιβίωσης, τα οποία συνδέονται άμεσα με την οικονομία.
Τα οικονομικά όμως προβλήματα επιδρούν και στην ψυχολογία και τις σχέσεις των ανθρώπων. Τους ωθούν να σκεφτούν και να δράσουν διαφορετικά από πριν. Οι αλλαγές που επιφέρει το «τώρα», η κρίση δηλαδή, επειδή αλλάζει το πλαίσιο αναφοράς, οδηγεί σε αλλαγές και στην ταυτότητα των ανθρώπων, τόσο ατομικά όσο και κοινωνικά: ποιοι είναι, πώς πορεύονταν ή/και πώς πρόκειται να πορευτούν από «εδώ και πέρα» στη ζωή τους. Η δημιουργία νέων ταυτοτήτων συντελείται μέσα από ατομικές και συλλογικές διεργασίες – άλλοτε συνειδητά και άλλοτε ασυνείδητα. Οι περίοδοι κρίσης συνήθως συνοδεύονται και από ανθρωπιστική κρίση που στην πράξη σημαίνει ότι ένα μέρος του πληθυσμού δεν μπορεί να αντεπεξέλθει και να ικανοποιήσει τις ανάγκες του κυρίως σε βασικά θέματα όπως η διατροφή και η υγεία, και για άλλους λόγους και γιατί η κρίση επιφέρει μια ταυτόχρονη κατάρρευση των κρατικών μηχανισμών πρόνοιας και, κατ’ επέκταση, κατάρρευση των θεσμών. Επειδή, όμως, οι συγκεκριμένες ανθρώπινες ανάγκες πρέπει με κάποιο τρόπο να καλυφθούν, τη θέση τους καταλαμβάνουν ατομικές πρωτοβουλίες οι οποίες επεκτείνονται και όλο και περισσότερο αποκτούν συλλογικές διαστάσεις, γιατί είναι πια φανερό ότι οι ατομικές λύσεις δεν επαρκούν. Το πιο σημαντικό -ίσως ακόμα και από την κάλυψη των πρακτικών αναγκών- είναι ότι μέσα από την προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της ‘έκτακτης’ κατάστασης δημιουργούνται νέες μορφές, νέα πρότυπα κοινωνικής οργάνωσης και δράσης.
Αυτά είναι τα βασικά ζητήματα που πραγματεύεται το εν λόγω βιβλίο.
