Ας αρχίσουμε με μία απλή ερώτηση: Πώς μπορούμε να περιγράψουμε το γέλιο; Χωρίς να είμαστε φιλόσοφοι, μπορούμε να το πούμε όλοι μας ότι το γέλιο μπορεί να είναι: αδιάκοπο, άμεσο, ανόητο, απότομο, αυθόρμητο, βλακώδες, δειλό, δηκτικό, δυνατό, ειρωνικό, εύθυμο, ζωηρό, θριαμβευτικό, κουτό, μεταδοτικό, παγωμένο, πικρό, προσποιητό, σαρδόνιο, συγκρατημένο, σύντομο, χαριτωμένο, ψεύτικο, ευχάριστο, ξεκαρδιστικό, σαρκαστικό και πολλά άλλα.
Άρα, το αντικείμενό μας είναι αρκετά γνωστό σε όλους μας και η φιλοσοφία του μάλλον κοινή. Όλοι μας έχουμε τη στοιχειώδη φιλοσοφική προσέγγιση. Εξάλλου, η φύση μας μάς έχει διδάξει τη φιλοσοφία αυτή. Οι φιλόσοφοι αυτό που κάνουν είναι να το στύβουν πνευματικά το θέμα και να ανακαλύπτουν μερικά στοιχεία ενώ τα γνωρίζουμε, δεν μπορούμε να τα δούμε και τόσο καθαρά.
Το θέμα μας, όμως, είναι και η παραπλήσια ερώτηση: «Γιατί γελάμε μόνο εμείς οι άνθρωποι και κανένα άλλο ζωντανό πλάσμα στη Φύση;».
ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΜΑΣ
Ο Αριστοτέλης θεωρούσε τον άνθρωπο ως το μόνο «γελαστικό ζώο».
Ο γιατρός Ιπποκράτης πίστευε στην θεραπευτική αξία του γέλιου.
Ο Δημόκριτος ήταν γνωστός ως «ο φιλόσοφος που γελούσε» και συνέδεε το γέλιο με τον «κωμικό της ανθρώπινης φύσης και ζωής» και γελούσε με την ιδέα που έχουμε οι άνθρωποι για τον εαυτό μας και τις ασχολίες μας, σε σχέση με την πραγματική μας θέση μέσα στο Σύμπαν.
Ο Πυθαγόρας, έκρινε αν θα δεχθεί κάποιον για μαθητή του από τον τρόπο που γελούσε.
Ο Πλάτωνας είχε ήδη ορίσει από την αρχαιότητα το κωμικό ως το αυτάρεσκο αίσθημα ανωτερότητας, το οποίο νιώθουμε αποκλειστικά εμείς οι άνθρωποι.
ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΝΕΟΤΕΡΟΙ
Ο Νίτσε, Γερμανός φιλόσοφος του 19ου αιώνα, γράφει για τη γένεση του γέλιου: «…Όταν κανείς στοχαστεί ότι ο άνθρωπος επί εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ήταν ένα ζώο που ζούσε κάτω από τον φόβο… » και συμπλήρωσε ότι ο άνθρωπος που γελά προστατεύει την πνευματική του υγεία, η οποία διαταράσσεται από δύο επικίνδυνα συναισθήματα, το φόβο και την οργή.
Ο Φρόιντ πίστευε ότι με το χιούμορ αποφεύγουμε τα εμπόδια που μάς επιβάλλονται από τη ζωή. Επίσης, υποστήριζε πως το γέλιο απελευθερώνει ένα μεγάλο πλεόνασμα ενέργειας που παραμένει φυλακισμένο στον οργανισμό μας.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΜΩΣ ΤΟ ΓΕΛΙΟ;
Το γέλιο χαρακτηρίζεται ως παγκόσμια γλώσσα, που «μιλιέται», άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο, απ’ όλους τους ανθρώπους αυτού του πλανήτη. Ιστορικά πιστεύεται ότι το γέλιο προηγήθηκε της ομιλίας. Τα μωρά γελάνε πριν ακόμα μάθουν να μιλούν και χρησιμοποιούν το γέλιο τους για να εκφράσουν το γεγονός ότι αναγνωρίζουν τα οικεία τους πρόσωπα, ενισχύοντας το μεταξύ του δέσιμο και αν ενθαρρυνθούν, δεν σταματούν να γελούν και να χαίρονται όλη την ημέρα. Άρα, γελώντας ως μεγάλοι, απελευθερώνουμε το παιδί που έχουμε και κρύβουμε μέσα μας.
Πώς θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το γέλιο με μία λέξη; Μάλλον «απελευθερωτικό». Η ζωή δεν είναι όλο διασκέδαση και παιχνίδια, όμως από την άλλη πλευρά, δεν είναι μόνο φόβος και πόνος. Το γέλιο συχνά είναι και μία δραστική θεραπεία. Εξάλλου στη θεατρική μας εμπειρία εφεύραμε και προωθήσαμε την κωμωδία για αυτόν τον ιδιαίτερο σκοπό.
Xαμογελάμε, συνήθως πιο εύκολα, για να εκφράσουμε ευγένεια ή αποδοχή. Το γέλιο φανερώνει αίσθηση ευτυχίας και είναι συνυφασμένο με τα θετικά συναισθήματα.
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΤΟ ΓΕΛΙΟ;
Πρώτα απ’ όλα, το γέλιο φέρνει χαρά, ψυχική ευφορία, αισιόδοξη ενατένιση της ζωής.
Συμβάλλει στην ηρεμία και χαλάρωση του ατόμου και μειώνει την κόπωση. Καλλιεργεί και εμπλουτίζει το συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου.
Συντελεί στην αναβάθμιση του πνεύματος και την αισθητική καλλιέργεια και οδηγεί το άτομο σε ένα λυτρωτικό αυτοσαρκασμό.
Αυτό που διαπιστώνουμε όλοι μας είναι πως όποιος δεν γελά ποτέ αντιμετωπίζει σίγουρα κάποια ιδιαίτερα προβλήματα και μας φαίνεται πως δεν είναι φυσιολογικό άτομο. Το γέλιο προσφέρει μία αίσθηση δημιουργικής ανακάλυψης και με αυτό έχουμε το συναίσθημα μιας ευχάριστης διέγερσης.
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η βιβλιογραφία για το θέμα του γέλιου είναι πολύ μεγάλη. Οι παροιμίες και τα γνωμικά για αυτό είναι πάμπολλα, τόσα όσα και οι μορφές του. Θα έλεγα πως η καλύτερη εισαγωγή στη φιλοσοφία του γέλιου θα ήταν η κριτική και λεπτομερής ανάλυσή τους.
Τα παιδιά γελούν πολύ περισσότερο από έναν ενήλικα. Και όμως -όπως όλοι σας διαπιστώνετε- «όποια μέρα δεν γελάμε τηνε χάνουμε απ’ τη ζήση» λέει η παροιμία. Τότε τι πρέπει να κάνουμε.
Θα πρέπει να ανακαλύψουμε μόνοι μας «το παιδί που κρύβεται μέσα μας!» και να επαναφέρουμε το γέλιο στη ζωή μας. Με το γέλιο η ζωή μας γίνεται υποφερτή. Εξάλλου -φαίνεται- ότι γι’ αυτό το λόγο μάς δόθηκε από τη Φύση! Φρονώ ότι το καλύτερο γέλιο είναι το δημοκρίτειο, γιατί δεν πρέπει να παίρνουμε τη ζωή μας και τόσο στα σοβαρά! Γι’ αυτό: ΧΑΜΟΓΕΛΑΣΤΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ!
