Πολύ απλά θα λέγαμε ότι Διαστολή είναι το φαινόμενο κατά το οποίο αυξάνονται οι διαστάσεις ενός σώματος όταν αυξάνεται η θερμοκρασία του. Το αντίθετο φαινόμενο, κατά το οποίο ένα σώμα μικραίνει, όταν η θερμοκρασία του μειώνεται ονομάζεται Συστολή. Γενικά, η Συστολή και Διαστολή αφορούν όλες τις διαστάσεις του σώματος και το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται στα στερεά καθώς και τα υγρά και τα αέρια. Στο μάθημα της Φυσικής στα σχολεία διδάσκονται και μελετώνται διεξοδικά τα φαινόμενα αυτά.
Επίσης, στην Αστρονομία παρατηρούμε το ίδιο φαινόμενο κατά το οποίο οι δυνάμεις της βαρύτητας στο εσωτερικό του Σύμπαντος οδηγούν σε συμπύκνωση μεγάλων μαζών. Στην Ιατρική επίσης χρησιμοποιείται ο όρος με την ίδια σημασία όταν ένα όργανο μικραίνει ή μεγαλώνει τις κοιλότητές του. Λέμε: Η συστολή και διαστολή της καρδιάς. Στην καθημερινή μας ομιλία η συστολή χρησιμοποιείται μεταφορικά όταν κάποιος δεν έχει πολύ θάρρος στη συμπεριφορά του, όταν είναι μάλλον ντροπαλός. Λέμε: Είχε μία συστολή στο φέρσιμό του.
ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ
Σήμερα θα ήθελα να δούμε τη Συστολή και Διαστολή από γλωσσική πλευρά. Έχουμε συστολή ενός μακρού φωνήεντος σε βραχύ. Αυτό γινόταν στην Αρχαία μας γλώσσα. Οι λέξεις μας αυτές είναι σύνθετες με τις προθέσεις μας Δια που σημαίνει μέσα από / δια μέσου, χωριστά, και Συν που σημαίνει μαζί / όμοια.
Με την Δια συνθέσαμε καταπληκτικές λέξεις όπως: διάμετρος , διαγώνιος, διαφωνία, διανέμω, διοικώ, διεξάγω, διάσημος, διαπρεπής, διαβάτης, Διασπορά (η πατρίδα μας). Πιστεύω να ακούσατε τους πολιτικούς μας που χθες το βράδυ 14 Φεβρουαρίου 2015, στα εγκαίνια του Φεστιβάλ Αντίποδες, μάς αποκάλεσαν ΜΟΝΟ «Έλληνες της Διασποράς – Greeks of the Diaspora» και ΟΧΙ μετανάστες πια!
Με την πρόθεση Συν συνθέσαμε πάμπολλες λέξεις πολύ μεγάλου διαμετρήματος και εκτοπίσματος που μας είναι χρησιμότατες: Συνέλευση, συνέδριο, σύλλογος, σύσκεψη, συναλλαγή, συναγωνισμός, συναπάντημα, σύγγαμπρος (=ο μπατζανάκης) και πολλές-πολλές άλλες. Η Συν και η Δια μάς χάρισαν και τις λέξεις της σημερινής μας μικροδιατριβής και τον τίτλο του σημερινού σημειώματός μας: Συστολή και Διαστολή.
ΤΟ ΣΤΕΛΛΩ ΣΤΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
Το δεύτερο συνθετικό των λέξεων αυτών είναι το ρήμα μας Στέλλω ή και Στέλνω που από την αρχαιότητα σημαίνει αποστέλλω. Στο θέμα στελ- προστέθηκε το πρόσφημα j και η κατάληξη ω. Δηλαδή: Στελ+j +ω=στέλjω=στέλλω. Έτσι μόνο δικαιολογείται το διπλό λλ το οποίο είναι και το πιστοποιητικό γεννήσεως της λέξης μας. Με ετεροίωση το στελ- έγινε στολ-. Mε συγκοπή του ο το στελ- έμεινε στλ και με ανάπτυξη του βραχύχρονου α έγινε έγινε σταλ-. Έτσι σήμερα λέμε: Το γράμμα στάλθηκε!
Όπως βλέπετε, όλα έχουν την εξήγησή τους και δεν χρειάζεται να έχουμε το πιστοποιητικό, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε την ημερομηνία γεννήσεως. Το ρήμα μας τούτο είναι σήμερα ολοζώντανο και μας έχει χαρίσει και τόσες άλλες παράγωγες λέξεις που δεν μας αφήνει να το αγνοήσουμε. Από το Στέλλω έχουμε λέξεις ολκής όπως: Στολή, Στόλος, Στόλαρχος, Στολίζω, Στολίδι, Στόλισμα, Στειλιάρι, Στέλεχος, Αποστέλλω, Aποστολέας, Aποστολή, Επιστολή, Καταστέλλω, Καταστολή και πολλές άλλες, αλλά και το δεύτερο συνθετικό στο σημερινό μας τίτλο: Διαστολή και Συστολή.
ΤΟ ΣΤΕΛΛΩ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ
Οι Λατίνοι άμεσα από το στέλλω πήραν τη Στολή και την προσάρμοσαν στα δικά τους και έγινε Stola και στα Αγγλικά έγινε Stole και το λένε: From Greek Στολή=long robe, scarf. Από εδώ ως σύνθετη λέξη έγινε η Αγγλική πλέον λέξη DIASTOLE = From Greek Διαστολή = dilatation of the heart.
Επίσης και η SYSTOLE = From Greek Συστολή= contraction of the heart. Αναφέρουν και άλλες όπως Epistle=Επιστολή με άφωνα τα t και l (=Επίσλ). Από το στέλλω/στέλεχος έκαναν την άλλη λέξη τους Stalk=το κοτσάνι, ο μίσχος. Προφέρεται στώοκ και το l έμεινε άφωνο. Και στον Απόστολο=Apostle, το l έμεινε άφωνο και λέγεται Απόσλ. Υπάρχουν και άλλα, αλλά ήδη σας κούρασα.
Και λέμε η Ελληνική ορθογραφία είναι δύσκολη. Τι να πουν και οι Άγγλοι που σε καμία περίπτωση δεν λένε να την απλοποιήσουν!
ΚΑΙ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Τι γίνεται στη Συστολή και τη Διαστολή της καρδιάς; Αντιγράφω μία παράγραφο μόνο από το λήμμα της Ανατομίας με θέμα την καρδιά:
«Η κυκλοφορία του αίματος στηρίζεται στην συνεχή και ρυθμική σύσπαση της καρδιάς. Κατά την διάρκεια του καρδιακού κύκλου η καρδιά συνεχώς διαστέλλεται και συστέλλεται. Κατά την διαστολή το αίμα από τους κόλπους μετακινείται στην κοιλία. Κατά την συστολή αρχίζει η σύσπαση της κοιλίας η οποία αυξάνει την ενδοκοιλιακή πίεση. Όταν η ενδοκοιλιακή πίεση αυξηθεί αρκετά ανοίγουν οι μηνοειδείς βαλβίδες και το αίμα εξωθείται προς τις αρτηρίες. Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι βαλβίδες επιτρέπουν τη ροή του αίματος μόνο προς μία κατεύθυνση. Είναι ενδιαφέρον πως κάθε λεπτό η καρδιά αντλεί κατά μέσο όρο περίπου 5 λίτρα αίματος». (!!)
Με άλλα λόγια, το σώμα μας είναι ο μεγαλύτερός μας Άγνωστος! Έρρωσθε! (=«να είστε υγιείς»)!
