Ακόμα και εκεί στη νότια εσχατιά της Μαύρης Ηπείρου οι κάτοικοι χρησιμοποιούν λέξεις ελληνικές για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Και δεν είναι λέξεις κυρίων ονομάτων από την ελληνική Μυθολογία ή ιστορία, ούτε ελληνικές λέξεις-όροι των θετικών ή θεωρητικών επιστημών που, όπως όλοι γνωρίζουμε, μονοπωλούν το λεξιλόγιο των επιστημόνων στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Είναι λέξεις της απλής τους καθημερινότητας. Η επίσημη γλώσσα των κατοίκων στο νότιο άκρο της Αφρικής -τις παραπλήσιες στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας περιοχές- είναι η Africaans και όταν αυτοί που τη μιλούν θέλουν να πουν «οι πολλοί», λένε «Ηoipolloi», όταν θέλουν να αποκαλέσουν κάποιον άνθρωπο «διακριτικό» τον λένε «diakrities», όταν αγοράζουν «αγγούρια», ζητούν «agurkie», όταν αναφέρονται στην «καλαμιά», λένε «kalumet», και όταν θέλουν να περιγράψουν κάποιον συνάνθρωπό τους ως «μελαγχολικό» χρησιμοποιούν τη λέξη «mankoliek».

Και αν είναι η πρώτη φορά που ακούτε κάτι τέτοιο είστε απόλυτα δικαιολογημένοι. Μέχρι σήμερα κανένας δεν γνώριζε πώς η ελληνική γλώσσα επέδρασε και συνέβαλε στη σύνθεση γλωσσών όπως η Africaans, η κορεατική, η κινεζική ή η ταϊλανδική.

Εκεί έγκειται και η μεγαλοσύνη της επιστημονικής ιδέας που «καρφώθηκε» στο μυαλό του ομογενή γλωσσολόγου και καθηγητή Ιστορίας, Γιώργου Καναράκη, από το Πανεπιστήμιο Charles Sturt του Σίδνεϊ, πριν από 40 περίπου χρόνια.

Πριν από τέσσερα χρόνια, αποφάσισε ότι το πλήρωμα του χρόνου έφτασε για να την υλοποιήσει. Το προϊόν της επιστημονικής του δουλειάς και δράσης φέρει σήμερα τον τίτλο «Η διαχρονική συμβολή της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες» και είναι ένας τόμος στον οποίο συμμετέχουν 32 ελληνιστές διακεκριμένοι γλωσσολόγοι απ’ όλο τον κόσμο οι οποίοι εξετάζουν την επίδραση της ελληνικής γλώσσας σε 28 συνολικά γλώσσες. Την ευθύνη του συντονισμού και την όλη επιμέλεια του έργου την έκανε ο ομογενής καθηγητής και το έργο αυτό αποτελεί μία παγκόσμια πρωτιά στον χώρο της γλωσσολογίας καθώς ποτέ μέχρι σήμερα δεν έχει εξεταστεί η επίδραση της ελληνικής γλώσσας σε τόσες πολλές γλώσσες.

Ο πρώην διευθυντής του Κέντρου Έρευνας των Νεοελληνικών Διαλέκτων και Ιδιωμάτων, κ. Νίκος Κοντοσόπουλος, το χαρακτηρίζει ως ένα «κολοσσιαίο έργο, που έλειπε όχι μόνο από την ελληνική, αλλά και από την παγκόσμια γλωσσική βιβλιογραφία. Για καμία από τις μεγάλες ‘γλώσσες πολιτισμού’ και παγκόσμιας ακτινοβολίας δεν υπάρχει παρόμοιο στο είδος αυτό έργο» αναφέρει ο διακεκριμένος γλωσσολόγος-διαλεκτολόγος. Το αποκαλεί έργο «βενεδικτίνου μοναχού» ένα χαρακτηρισμό που χρησιμοποιούν οι Γάλλοι για παρόμοια έργα προϊόντα γνώσης, επιμονής και υπομονής. Η αξία του για τον μελετητή της ελληνικής γλώσσας είναι ανεκτίμητη, προσθέτει ο καθηγητής κ. Κοντοσόπουλος, που προλογίζει το έργο.

Το βιβλίο είναι, όπως θα ανέμενε κανείς, μία καθαρά ακαδημαϊκή μελέτη αλλά η γλώσσα του και το θέμα που πραγματεύεται είναι, αφενός, προσιτή και, αφετέρου, ιδιαίτερα ενδιαφέρον ακόμα και για τον απλό αναγνώστη.

Λίγο πριν την παρουσίαση του τόμου αυτού στην Αυστραλία, η οποία θα γίνει αυτήν την Κυριακή στη Μελβούρνη, μιλήσαμε με τον καθηγητή κ. Καναράκη. για το πώς υλοποιήθηκε αυτό το κολοσσιαίο έργο αλλά και για τα επιστημονικά συμπεράσματα που απορρέουν απ’ αυτό.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

-Πώς γεννήθηκε αυτή η ιδέα;

-«Η σύλληψη της ιδέας για τη διαχρονική ακτινοβολία της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες και δι’ αυτής στους πολιτισμούς άλλων λαών δεν είναι ένα γεγονός των τελευταίων χρόνων αλλά πηγαίνει πίσω στα νεανικά μου χρόνια από τότε με απασχολούσε το θέμα αυτό αλλά ομολογώ δεν τολμούσα να καταπιαστώ μ’ αυτό γιατί με σταματούσε από τη μία πλευρά το γιγαντιαίο και το πολύμοχθο θα έλεγα της όλης δουλειάς και από την άλλη η τεράστια επιστημονική ευθύνη που θα έφερα στους ώμους μου.

Το ότι από τα νιάτα μου με απασχολούσε το θέμα αυτό καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι τόσο οι πρώτες μου δημοσιεύσεις από το 1969 όσο και η διδακτορική μου διατριβή που εκδόθηκε το 1974, καταγίνονται με τις επιδράσεις και τις παρεμβολές της Ελληνικής στην Αγγλική γλώσσα. Αρκετά χρόνια μετά το 1974, το 2005, δημοσίευσα ένα βιβλίο στην Αθήνα που φέρει τον τίτλο «Διαγλωσσικές επιδράσεις στην Αγγλική και η Συμβολή της Ελληνικής Γλώσσας».

Συνεπώς, η ανάληψη της οργάνωσης και επιστημονικής επιμέλειας του παρόντος τόμου που έγινε για μένα, όνειρο ζωής, είναι αποτέλεσμα αφενός του μακροχρόνιου και αδιάπτωτου ενδιαφέροντός μου στα θέματα της διεθνικότητας της ελληνικής γλώσσας και των διαγλωσσικών επιδράσεών της, αφετέρου όμως και της πολυετούς ενασχόλησής μου μέχρι σήμερα με την έρευνα και την επιστημονική διδασκαλία σε θέματα γλώσσας και γλωσσολογίας».

-Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν να φέρετε όλους αυτούς τους επιστήμονες μαζί από κάθε άκρη του κόσμου έτσι ώστε να υλοποιηθεί αυτή η επιστημονική μελέτη. 

-«Ήταν πολύ δύσκολο. Και αυτό ήταν που με φόβιζε από την πρώτη στιγμή που οραματίστηκα αυτή τη δουλειά. Κατ’ αρχήν, ανησυχούσα πού θα έβρισκα αυτό το υλικό, για να κάνω αυτές τις συγκρίσεις. Το δύσκολο και το επίμοχθο ήταν να βρω κατάλληλους επιστήμονες και το υπογραμμίζω το… κατάλληλο. Διότι δεν θα ήταν κατάλληλοι ένας Ρώσος, ένας Γάλλος ή ένας Γερμανός επιστήμονας που μιλά ή και αν ακόμα μιλάει την Ελληνική. Για να βγουν σοβαρά και νηφάλια επιστημονικά συμπεράσματα θα έπρεπε να βρω ανθρώπους οι οποίοι θα ήσαν ειδικοί ελληνιστές από την Ελλάδα, αλλά βεβαίως και από το εξωτερικό.

Μία άλλη δυσκολία και μία άλλη σκέψη που με βασάνιζε ήταν ότι δεν ήθελα να έχω μόνο Έλληνες επιστήμονες ως συνεργάτες στον τόμο αυτό. Και αυτό για να μη μου έλεγαν οι ξένοι επιστήμονες για παράδειγμα… κ. Καναράκη, εσύ Έλληνας είσαι, βρήκες άλλους πέντε Έλληνες επιστήμονες και μιλάτε για την ελληνική σας γλώσσα. Ήθελα να έχει αυτήν τη φωνή της αντικειμενικότητας ακόμα και απ’ αυτή την άποψη. Ήθελα να βρω επιστήμονες ειδικούς ακόμα και από το εξωτερικό οι οποίοι θα μιλούσαν για τις επιδράσεις της Ελληνικής, έμμεσες ή άμεσες, στη δική τους τη γλώσσα, τη μητρική τους γλώσσα οπότε αυτό θα ήταν και πιο αντικειμενικό από επιστημονικής άποψης. Δηλαδή όσο καλά και αν γνωρίζουμε την κινεζική, εσείς ή εγώ, κανένας δεν την ξέρει καλύτερα από τον αυτόχθονα».

-Πώς εντοπίσατε αυτούς τους επιστήμονες; Υποθέτω ότι λόγω της μακρόχρονης καριέρας σας στο χώρο, θα είχατε κάποια εικόνα για την επιστημονική τους οντότητα και τις κατά καιρούς μελέτες τους.

-«Εκεί έγκειται η άλλη μου δυσκολία. Σε κάποιες περιπτώσεις δεν ήταν μόνο η προσωπική μου γνώση που με βοήθησε να τους εντοπίσω, αλλά και οι πρεσβείες μας στις εκεί χώρες, μου συνέστησαν κάποιους απ’ αυτούς το έργο των οποίων στη συνέχεια εξέτασα».

-Πώς αποδέχθηκαν την πρόσκλησή σας προκειμένου να συμμετάσχουν σ’ αυτή τη δουλειά;

-«Στις περισσότερες των περιπτώσεων υπήρξε πρόθυμη αποδοχή της συμμετοχής των συναδέλφων, τους περισσότερους από τους οποίους τους γνωρίζω σήμερα μόνο μέσω αλληλογραφίας ή τηλεφώνου. Το βρήκαν πάρα πολύ ενδιαφέρον. Ήσαν όλοι τους επιστήμονες καθιερωμένοι, όπως η κ. Van Der Sijs που είναι και μέλος της Ολλανδικής Ακαδημίας.

Υπήρξαν και άλλοι οι οποίοι το ήθελαν αλλά δεν μπόρεσαν λόγω άλλων προσωπικών τους δυσκολιών. Επειδή ήταν ελληνιστές έγραψαν την επιστημονική τους συνδρομή στα Ελληνικά και εγώ πέρασα όλα τα ελληνικά μελετήματα πλην των Ελλήνων βέβαια επιστημόνων. Των ξένων συναδέλφων χρειάζονταν πολύ περισσότερη δουλειά από πλευράς ύφους, πολύ προσοχή λέξη προς λέξη. Χρειαζόντουσαν κάποιες διορθώσεις. Μετά χρειάστηκε να ομογενοποιήσω το σύστημα υποσημειώσεων του κάθε συγγραφέα σε ένα κοινό, το οποίο έκατσα και δημιούργησα.

Όπως γνωρίζετε, ο κάθε ακαδημαϊκός έχει υιοθετήσει κάποιο συγκεκριμένο σύστημα υποσημειώσεων είτε αυτό είναι της Οξφόρδης είτε το Γερμανικό αλλά στην προκειμένη περίπτωση έπρεπε να υπάρχει μία ομοιομορφία».

-Οι μελετητές συμμετείχαν δωρεάν σ’ αυτή την εργασία; Οι μελέτες τους βασίζονται σε πρωτογενή δική τους έρευνα ή δευτερογενή στοιχεία;

«Όλοι συμμετείχαν δωρεάν. Όσον αφορά την έρευνα, σε κάποιες περιπτώσεις στηρίχθηκαν σε παλαιότερη έρευνά τους ή έρευνες άλλων επιστημόνων αλλά πρόσθεσαν και άλλα στοιχεία. Υπήρχαν, βέβαια, μελέτες που γίνονται για πρώτη φορά όπως αυτή για την Africaans. Για την Κινεζική για παράδειγμα. Η κ. Hu μου έγραψε ότι για πρώτη φορά εσείς μας δώσατε την ευκαιρία να ασχοληθούμε με το ειδικό αυτό θέμα της επίδρασης της ελληνικής στην κινεζική γλώσσα. Το ίδιο μου ανέφερε και ο συνάδελφος που έγραψε για την Κορεατική γλώσσα ή στην Ταϊλανδική γλώσσα ή την κορεατική γλώσσα».

-Κάποιες από τις μελέτες είναι γραμμένες στην ελληνική γλώσσα ενώ κάποιες άλλες στην αγγλική, γιατί αυτό;

-«Υπήρξαν πέντε περιπτώσεις που συνέβη αυτό. Ο συνάδελφος Bredenkamp, η συνάδελφος Van Der Sijs, ο καθηγητής Gordeziani από τη Μαύρη Θάλασσα, ο συνάδελφος από την Ταϊλάνδη, μου είπαν «μιλάμε Ελληνικά, διδάσκουμε Ελληνικά, αλλά τα Ελληνικά μας δεν είναι για το επίπεδο του τόμου αυτού, επομένως, ίσως δεν θα πρέπει να συμμετάσχουμε». Επειδή όμως και οι πέντε αυτοί επιστήμονες είναι διακεκριμένοι επιστήμονες στο χώρο τους, στον τομέα τους, τους ζήτησα να μου στείλουν το μελέτημά τους στα αγγλικά και εγώ έκανα μία εμπεριστατωμένη περίληψη των όσων ανέφεραν ώστε ο αναγνώστης να πάρει μία πολύ καλή ιδέα για τα μελετήματά τους και έτσι το βιβλίο συμπεριλαμβάνει και μελετήματα στην αγγλική τα οποία συνοδεύει εκτενής περίληψή τους στην ελληνική».

– Ποια είναι τα επιστημονικά συμπεράσματα που απορρέουν από αυτή τη δουλειά, οι καινοτομίες της αν θέλετε;

-«Το βασικό επιστημονικό συμπέρασμα ότι η ελληνική γλώσσα, άμεσα αλλά έμμεσα μέσω άλλων γλωσσών, έχει περάσει σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Τα προσόντα αυτού του συλλογικού και συγκεντρωτικού τόμου είναι, κατ’ αρχήν, το ότι για πρώτη φορά παρουσιάζεται εργασία σχετικά με τη συμβολή μίας γλώσσας στον εμπλουτισμό πολλών άλλων, 28 στην περίπτωση του τόμου αυτού, με 34 αναλυτικές μελέτες συμπεριλαμβανομένων και δύο εισαγωγικών γραμμένες μάλιστα από 32 καταξιωμένους επιστήμονες. Ένα δεύτερο πρωτοποριακό σημείο είναι ότι μερικές μελέτες του τόμου αυτού αποτελούν τη μόνη πηγή ενημέρωσης που έχουμε στη διάθεσή μας μέχρι σήμερα τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία αναφορικά με τις επιδράσεις της ελληνικής σε ορισμένες άλλες γλώσσες, σύμφωνα μάλιστα και με την επιβεβαίωση των επιστημόνων συγγραφέων τους. Και ένα τρίτο προσόν είναι ότι οι μελέτες του συλλογικού αυτού τόμου αντανακλούν την αντίληψη του 21ου αιώνα συμπληρώνοντας τεκμηριωμένα την σχετική μέχρι στιγμής βιβλιογραφία περί της διαχρονικής επίδρασης της ελληνικής σε άλλες γλώσσες του κόσμου κυρίως έμμεσα βέβαια και σε γλώσσες γεωγραφικά και πολιτισμικά πέρα της Ευρώπης».

Όπως ανέφερε ο κ. Καναράκης, ο στόχος του είναι το ομολογουμένως «μεγάλο μωρό» όπως χαρακτηριστικά αποκάλεσε το έργο αυτό είναι αποφασισμένος να το δει στην αγγλική. «Είναι αδύνατο ένα άτομο να καθίσει να μεταφράσει έναν τόμο 700 σελίδων οπότε θα ζητήσω απ’ όποιον συνάδελφο μπορεί να γράψει στην αγγλική το μελέτημά του. θα ξεκινήσουμε από εκεί» αναφέρει.

Για όσους θέλουν να προμηθευτούν το βιβλίο μπορούν να παραστούν στην παρουσίασή του που θα γίνει στις 3.00μμ. το απόγευμα της Κυριακής, 19 Απριλίου, στο κτίριο του Παναρκαδικού Συλλόγου, 2ος όροφος, 570 Victoria St., North Melbourne. Την παρουσίαση του τόμου θα κάνει ο κ. Κυριάκος Αμανατίδης.