«Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο». Το περίφημο ρητό του Μαχάτμα Γκάντι λειτούργησε σαν οδηγός ζωής για την Ελένη Αθηνοδώρου.
Παιδαγωγός με πολλά χρόνια εμπειρίας στην διδασκαλία αλλά και την διοίκηση σχολείων, η ελληνοκυπριακής καταγωγής Αυστραλή έχει διδάξει σχεδόν όλες τις ηλικίες, έχει γράψει παιδικά βιβλία κι έχει εργαστεί στην Αυστραλία, την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.
Η ίδια, όμως, θα πει ότι το σημαντικότερο πράγμα που έχει κάνει, είναι που άφησε το σπίτι της και την ασφάλεια του Μπρίσμπαν, για να περάσει αρκετούς μήνες από την ζωή της στην ορθόδοξη ιεραποστολή της Σιέρα Λεόνε, θέτοντας την επαγγελματική της εμπειρία στην υπηρεσία ενός σπουδαίου έργου: της ίασης των πληγών που δημιούργησε στην τοπική κοινωνία ο εμφύλιος πόλεμος και ο ιός του Έμπολα.
Ωθούμενη από βαθιά πίστη στο Θεό και τους ανθρώπους, η Ελένη Αθηνοδώρου είναι μια γυναίκα με μεγάλα αποθέματα αγάπης και πάθος για την δύναμη της εκπαίδευσης. Μιλώντας στον «Νέο Κόσμο» περιγράφει τον ψυχικό πλούτο που απέκτησε δουλεύοντας στην Αποστολή.
Όλα ξεκίνησαν στο Μπρίσμπαν και σε μία συνομιλία της με τον ιερέα της ενορίας της, τον πατέρα Δημήτριο Τσάκα, με τον οποίο έχουν πολύ φιλική σχέση: «Του περιέγραφα τις εμπειρίες μου δουλεύοντας στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ και το πώς είχα την αφέλεια να πιστεύω ότι θα διδάσκω μη προνομιούχα παιδιά, ενώ τελικά βρέθηκα σε ακριβά διεθνή σχολεία. Γνωρίζοντας το ενδιαφέρον μου για οτιδήποτε αφορά την Αφρική, μού θύμισε τότε έναν μοναχό που είχε επισκεφθεί την εκκλησία μας και ο οποίος είχε στήσει μία Ορθόδοξη Αποστολή στην Σιέρα Λεόνε.
Την επομένη, μού σύστησε τον κ. Λούι Τούμπα, έναν φιλάνθρωπο χριστιανό επιχειρηματία, ο οποίος είναι αφοσιωμένος στην διάδοση του Ευαγγελίου και την βοήθεια των άπορων και ο οποίος είναι διευθυντής ενός φιλανθρωπικού οργανισμού που λέγεται «Paradise 4 kidsAfrica» και υποστηρίζει το έργο του πατέρας Θέμη Αδαμόπουλου στην Κένυα και την Σιέρα Λεόνε. Πιστεύω πολύ στην θεία πρόνοια και δεν πιστεύω ότι αυτές οι συναντήσεις, που συνέβησαν πριν από πέντε χρόνια, είναι προϊόν σύμπτωσης. Ήξερα μέσα μου πως ήταν μία ευκαιρία να κάνω περισσότερα από όσα είχα κάνει στο παρελθόν, αλλά φοβόμουν, ξέροντας ότι δεν ήμουν έτοιμη».
Είναι όμως ποτέ κανείς έτοιμος για να κάνει ένα τόσο μεγάλο βήμα; Η ίδια παραδέχεται ότι δεν ήταν εύκολη διαδικασία. «Έπρεπε πρώτα να προετοιμάσω την οικογένειά μου» λέει. «Ανησυχούσαν πολύ. Υποστήριξαν την επαγγελματική μου διαδρομή στο Χονγκ Κονγκ και την Κίνα, για λόγους οικονομικής εξασφάλισης. Αλλά το να πάω στην Σιέρα Λεόνε ήταν πολύ διαφορετικό. Ανησυχούσαν για το κατά πόσον θα μπορούσα να καλύπτω τις οικονομικές μου υποχρεώσεις και να πληρώνω τα χρέη μου στην Αυστραλία, αν δεν είχα καθόλου εισόδημα. Ωστόσο δεν βιάστηκα. Περίμενα έναν χρόνο, μέχρι την λήξη του συμβολαίου μου στην Κίνα και μετά επέστρεψα στην Αυστραλία. Τέσσερις μήνες μετά την επιστροφή μου, μάζεψα όλα μου τα υπάρχοντα κι έβγαλα το σπίτι μου προς ενοικίαση, ώστε να μπορώ να καλύπτω τις δόσεις του στεγαστικού μου δανείου. Διάβασα όσα περισσότερα μπορούσα σχετικά με την χώρα, ακολούθησα όλες τις οδηγίες προς τους υποψήφιους εθελοντές στην Σιέρα Λεόνε (οι οποίες υπάρχουν στον ιστότοπο paradise4kids.org) και βρισκόμουν σε συνεχή επικοινωνία με τον Λούι και τον Πατέρα Θέμη. Μέχρι τότε, οι δικοί μου είχαν αρχίσει να συμφιλιώνονται με την ιδέα και εν τέλει μού έδωσαν την ευχή τους».
Όσο σημαντική κι αν ήταν η ψυχική προετοιμασία, η ίδια η πράξη της μετάβασης στην Σιέρα Λεόνε απαιτούσε μεγάλη δύναμη ψυχής, κάτι στο οποίο την βοήθησε η πίστη της: «Έχω ζήσει μόνη μου στο εξωτερικό πολλά χρόνια, οπότε ξέρω πώς είναι να ζεις μακριά από την οικογένεια και τους φίλους σου», λέει η ίδια.
«Παρ’ όλη την μοναξιά, άντλησα δύναμη από αυτήν την εμπειρία και νομίζω ότι με προετοίμασε για την ιεραποστολή. Ως Χριστιανή, άλλωστε, πιστεύω ότι δεν είμαστε ποτέ πραγματικά μόνοι μας, καθώς ανήκουμε όλοι στον Χριστό».
ΣΤΗΝ «ΑΘΗΝΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ»
Στην Σιέρα Λεόνε, η Ελένη Αθηνοδώρου ήρθε σε επαφή με μια κοινωνία που πασχίζει να επιβιώσει, μέσα σε ένα περιβάλλον απόγνωσης και καταστροφής. «Οι άνθρωποι εκεί προσπαθούν απεγνωσμένα να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους, να ζήσουν τις οικογένειές τους και να ανακτήσουν την αξιοπρέπειά τους», τονίζει.
«Ο πόλεμος αρχικά και στην συνέχεια ο ιός του Έμπολα έχουν δημιουργήσει ένα βαθύ αποτύπωμα συστημικής καταστροφής, απελπισίας και αγωνίας για το αύριο. Αλλά βλέπω μια βαθιά πίστη σ’ αυτήν την κοινωνία. Ο πόνος δεν έχει εμποδίσει αυτήν την πίστη, αν μη τι άλλο, την έχει κάνει δυνατότερη. Είδα επίσης μία εντυπωσιακή ανεξιθρησκία: οι Χριστιανοί και οι Μουσουλμάνοι βρίσκονται ένας δίπλα στον άλλον, ζουν μαζί, δουλεύουν μαζί, είναι φίλοι και αποδέχονται ο ένας τις αξίες και την πίστη του άλλου».
Οι παρατηρήσεις της για την κοινωνία της Σιέρα Λεόνε είναι ιδιαίτερα οξυδερκείς: «Για μένα, η Σιέρα Λεόνε είναι ένα παράδοξο – υπάρχει χάος, αλλά και δομή» εξηγεί. «Από τις αγορές μέχρι την κίνηση στους δρόμους και τους ζητιάνους, όλα μοιάζουν να κινούνται με ξέφρενο ρυθμό, αλλά στην πραγματικότητα είναι περισσότερο οργανωμένα. Απλώς είναι διαφορετική η οπτική γωνία. Υπάρχουν κι άλλοι τρόποι να βλέπεις τα πράγματα, εκτός από τον δυτικό. Ως Έλληνες και Χριστιανοί ορθόδοξοι, καταλαβαίνουμε αυτού του είδους την διαφορετικότητα και πολλοί από εμάς έχουμε μάθει να την εκτιμούμε. Ακόμη και το τοπίο έχει έντονο το στοιχείο της παραδοξότητας. Η Σιέρα Λεόνε βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό, είναι ηλιόλουστη, έχει πανέμορφες ακρογιαλιές και τοποθεσίες που προσφέρουν υπέροχη θέα. Ξέρετε ποιο σημείο στην Freetown προσφέρει την καλύτερη θέα; Οι παραγκουπόλεις! Αυτό είναι το παράδοξο της Σιέρα Λεόνε».
Προκειμένου να προσαρμοστεί καλύτερα σ’ αυτό το καινούριο περιβάλλον, η Ελένη Αθηνοδώρου έπιασε δουλειά, αξιοποιώντας την εμπειρία και την τεχνογνωσία της στον τομέα της εκπαίδευσης: «Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί θέλουν να διδάξουν, να αγγίξουν τις ζωές των άλλων και να κάνουν την διαφορά στην κοινωνία» εξηγεί, τονίζοντας ότι η ίδια δεν αποτελεί εξαίρεση. Περιγράφοντας το έργο που γίνεται στην Σιέρα Λεόνε, δεν κρύβει τον ενθουσιασμό της: «Στα δυτικά της χώρας, στις αγροτικές περιοχές, έχουμε ένα νηπιαγωγείο για παιδιά 3-5 ετών, καθώς και τέσσερις τάξεις δημοτικού σχολείου, ενώ αυτόν τον καιρό χτίζεται ένα νέο γυμνάσιο, ώστε να μπορεί να υπάρχει συνέχεια στην εκπαίδευση για όλες τις ηλικίες, από το νήπιο μέχρι το γυμνάσιο. Η δουλειά μου είναι να προσφέρω υποστήριξη και κατάρτιση στους δασκάλους του σχολείου, κυρίως στον τομέα της κατάρτισης προγραμμάτων σπουδών και στην μέθοδο διδασκαλιας. Επίσης βοηθώ την διευθύντρια στα διοικητικά της καθήκοντα».
Η Σιέρα Λεόνε είναι μία από τις χώρες με το υψηλότερο ποσοστό αναλφαβητισμού: το 35% του πληθυσμού δεν ξέρει γραφή και ανάγνωση. Η απόκτηση βασικής παιδείας είναι μία συνεχής πρόκληση σε πάρα πολλά επίπεδα, καθώς η κυβέρνηση προσφέρει μεν δωρεάν παιδεία στο δημοτικό, αλλά ζητά από τα παιδιά να προσέρχονται με στολές και παπούτσια και να πληρώνουν από την τσέπη τους τις επιπλέον επιμέρους αμοιβές που ζητά το κάθε σχολείο. Όσο για το νηπιαγωγείο και το γυμνάσιο δεν χρηματοδοτούνται από το κράτος. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Σιέρα Λεόνε προσπαθεί να καλύψει τα κενά της κρατικής πολιτικής, με όσα μέσα διαθέτει. Η Ελένη είναι περήφανη για το έργο που επιτελείται εκεί και δικαίως: «Σε αντίθεση με τις περισσότερες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που ξοδεύουν τους πόρους τους σε διοικητικά έξοδα και στους μισθούς και την διαμονή των εργαζομένων τους, ούτε ένας από τους λευκούς που εργάζονται για την Ιεραποστολή δεν αμείβεται. Είμαστε όλοι εθελοντές, με αποτέλεσμα όλοι οι πόροι να διατίθενται κατ’ ευθείαν για τους σκοπούς της αποστολής.
Χάρη στις δωρεές των μελών της οργάνωσης paradise4kids στην Αυστραλία και τις ΗΠΑ, αλλά και την υποστήριξη από την Ορθόδοξη Ιεραποστολική Αδελφότητα Θεσσαλονίκης, καθώς και ατομικές δωρεές, ο Πατήρ Θέμης έχει καταρτίσει προγράμματα σίτισης, εκπαίδευσης και υποστήριξης αναπήρων».
Ως δασκάλα, η Ελένη εξαίρει την σημασία της εκπαίδευσης στην ανάπτυξη δοκιμαζόμενων κοινωνιών. «Η πρώιμη εκπαίδευση είναι το θεμέλιο της μελλοντικής μάθησης», εξηγεί. «Αν κάνεις την σωστή αρχή, θα δώσεις κίνητρα στα παιδιά να συνεχίσουν και να πετύχουν στο σχολείο, οπότε θα επιτευχθεί εθνική ανάπτυξη. Γι’ αυτό και ο πατήρ Θέμης δημιούργησε το κολέγιο κατάρτισης δασκάλων».
Η συγκεκριμένη εκπαιδευτική προσπάθεια δεν είναι ασύμβατη με την ιστορία της περιοχής. «Κάποτε η Σιέρα Λεόνε επονομαζόταν ‘η Αθήνα της Δυτικής Αφρικής’. Ίσως γι’ αυτό εμείς οι Έλληνες νιώθουμε σαν στο σπίτι μας εκεί», τονίζει η Ελένη. «Η εκπαίδευση προσφέρει στους ανθρώπους ελπίδα», λέει η δασκάλα που έχει αναλάβει αρκετά καθηκοντα στο κολέγιο: εισηγήτρια, διευθύντρια εκπαίδευσης και αντιπρύτανης. «Έχω δει τα δάκρυα χαράς των ανθρώπων όταν τους προσφέρουμε μία θέση στο κολέγιο και τους βλέπουμε να πετυχαίνουν. Είναι πολύ μεγάλη ανταμοιβή».
H Υποτροφία Ορθόδοξης Νεολαίας, που αποτελείται από φοιτητές γυμνασίου και λυκείου, είναι άλλο ένα πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχει η Ελένη Αθηνοδώρου. Σε μια χώρα με υψηλό ποσοστό νέων που εγκαταλείπουν το σχολείο και όπου η παιδική εργασία ανθεί ακόμη, όπως επίσης η εγκληματική δραστηριότητα νέων και οι νεανικές εγκυμοσύνες, είναι ζωτικής σημασίας η εκπόνηση προγραμμάτων για την νολαία.
«Έχουμε μία ομάδα 35 αφοσιωμένων μελών». λέει περήφανα η δασκάλα. «Έχουμε πλέον την δική μας αίθουσα, με δικό μας διδακτικό υλικό, πρόγραμμα φαγητού, κατηχητικού, μελέτης, μουσικής, χορού, καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Σε γενικές γραμμές δεν διαφέρει από τις αντίστοιχες ομάδες στις εκκλησίες της Αυστραλίας. Σε αντίθεση με την Αυστραλία, όμως, αυτοί οι νέοι κάνουν πολλές θυσίες, προκειμένου να έρθουν. Πολλοί από αυτούς αποθαρρύνονται από τους γονείς τους και τους κηδεμόνες τους, γιατί η παρουσία τους στο σπίτι είναι σημαντική, τους χρειάζονται για να μαγειρέψουν, να καθαρίσουν, να πουλήσουν νερό, να φροντίσουν τα αδέλφια τους κ.ο.κ.
Εκτός από όσα προσπαθούμε να τους προσφέρουμε εμείς, τους ενθαρρύνουμε να προσφέρουν και στους άλλους. Την περασμένη χρονιά, οργανώσαμε μαζί τους μία επίσκεψη στις παραγκουπόλεις, με σκοπό την διανομή ρυζιού και ζάχαρης στις πεινασμένες οικογένειες, καθώς και κιμωλίας και παιχνιδιών για τα παιδιά. Αυτή η φροντίδα για την κοινότητα είναι κοινό σημείο της Ορθόδοξης πίστης μας και της Αφρικάνικης ψυχής».
ΖΩΝΤΑΣ ΣΕ ‘ΧΡΟΝΟΥΣ ΑΦΡΙΚΗΣ’
Κατά κανόνα, οι δάσκαλοι είναι αυτοί που διδάσκουν, αλλά η Ελένη Αθηνοδώρου παραδέχεται ότι η ίδια έχει διδαχθεί πολλά μέσα από την δουλειά της στην ιεραποστολή. «Έμαθα να γνωρίζω τον εαυτό μου, να αγαπώ τον εαυτό μου και το σημαντικότερο, να ξεχνάω τον εαυτό μου» εξηγεί.
«Στην Δύση, είμαστε πολύ απορροφημένοι στον μικροκοσμό μας, στο πώς φαινόμαστε, τι θέλουμε και πώς θα εξασφαλίσουμε την οικονομική μας κατάσταση. Το να αφήσω πίσω τις ανάγκες μου ήταν ένα βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Έμαθα επίσης να μην κρίνω τόσο εύκολα τους άλλους και να χρησιμοποιώ ένα κοινωνικο-πολιτιστικό και ιστορικό πρίσμα, απέναντι στις καταστάσεις στις οποίες δεν ήμουν συνηθισμένη». Έμαθε επίσης την αξία της υπομονής και της προσαρμογής στον «Αφρικανικό χρόνο».
Προκειμένου να αντιμετωπίσει τις αντιξοότητες, κατέφυγε στο γράψιμο. «Είμαι συγγραφέας, οπότε το να κρατάω ημερολόγιο με βοήθησε να σκεφτώ και να διδαχθώ από αυτήν την εμπειρία» λέει. «Αναλογιζόμουν για μέρες τι να γράψω και πώς να εκφράσω τις παρατηρήσεις και τις εμπειρίες μου. Να γράψω για τις τραγικές ιστορίες των ανθρώπων που πέθαναν γιατί δεν είχαν δέκα δολάρια για την θεραπεία της ελονοσίας, ή για τα τέσσερα παιδιά που έχασαν την ζωή τους όταν ένας τεράστιος βράχος έπεσε πάνω στο σπίτι τους την ώρα που κοιμούνταν; Να γράψω για τις βλαβερές παραδοσιακές πρακτικές που καταστρέφουν την παιδική ηλικία; Να γράψω για τα πεινασμένα παιδιά στον δρόμο ή για τους γονείς που δεν έχουν χρήματα για σχολικές στολές και βιβλία οπότε κρατούν τα παιδιά στο σπίτι ή, χειρότερα, τα στέλνουν να δουλεύουν στον δρόμο; Να γράψω για τα κτίρια και το θαυμάσιο έργο της ιεραποστολής; Για τους φιλικούς ανθρώπους που εκτιμούν την πιο μικρή χειρονομία φιλανθρωπίας ή μια λέξη ενθάρρυνσης ή ένα ευήκοον ους; Στο τέλος, έγραψα για τα πάντα – τα καλά, τα κακά και τα άσχημα. Κάθε φορά που αντιμετώπιζα μια νέα πρόκληση, ξαναδιάβαζα το ημερολόγιό μου, για να δω πώς είχα αντιδράσει στο παρελθόν και πώς θα μπορούσα να τα πάω καλύτερα στις δεδομένες συνθήκες».
Το σημαντικότερο αποτέλεσμα αυτής της εμπειρίας, ήταν μία βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης, «των διαφορών αλλά και των ομοιοτήτων που έχουμε», όπως το θέτει: «Ως άνθρωποι, είμαστε όλοι φοβισμένοι από το άγνωστο, αλλά μας γοητεύει ταυτόχρονα. Είμαστε κοινωνικά όντα και έχουμε μια βαθιά επιθυμία να ανήκουμε κάπου κι αυτά είναι οικουμενικά χαρακτηριστικά. Οι άνθρωποι είναι επίσης φτιαγμένοι για να λατρεύουν κάτι, είτε πρόκειται για τα αποκτήματά τους, τα χρήματα, την ομορφιά, τον τρόπο ζωής, την δόξα, την διασημότητα, ένα πρόσωπο, έναν θεό ή τον Θεό. Όλοι, ανεξαρτήτως συνθηκών, έχουμε την ίδια ευκαιρία να επιλέξουμε τι ή ποιον θα λατρέψουμε σ’ αυτήν την ζωή. Στην Σιέρα Λεόνε, όπου τόσοι πολλοί άνθρωποι έχουν τόσα λίγα υλικά αγαθά, ίσως έχουν περισσότερο χώρο στην καρδιά τους για τον Θεό και επομένως, η πνευματική λατρεία τούς είναι πολύ σημαντική».
Η πίστη έχει παίξει καίριο ρόλο στον τρόπο που η Ελένη έχτισε σχέσεις επικοινωνίας εκεί – η πίστη και η χριστιανική αγάπη: «Πιστεύω ότι οι άνθρωποι ξέρουν πότε τους αγαπάς, το νιώθουν», τονίζει. «Όταν αφιερώνεις χρόνο να του ακούσεις, να δείξεις συμπόνοια, σεβασμό και όταν εκτιμάς αυτό που λένε, τότε μπορείς να συνδεθείς μαζί τους. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κάνω εθελοντική εργασία εδώ και είκοσι χρόνια βοηθώντας ανθρώπους όλων των ηλικιών, από μωρά μέχρι ενήλικες και ξέρω ότι η αγάπη είναι πράξη. Ο Χριστός δεν γύριζε λέγοντας στους ανθρώπους ότι τους αγαπά. Τους έδειχνε αγάπη με πρακτικό τρόπο. Έτσι επικοινωνώ και χτίζω τις σχέσεις μου με τους ανθρώπους. Η αγάπη είναι μία ισχυρή ιδέα που μπορεί να φωτιστεί μέσα από την πράξη. Νομίζω λοιπόν ότι αυτό που με συνδέει με τους ανθρώπους και με ωθεί να επιστρέφω στην Σιέρα Λεόνε είναι η φωνή της καρδιάς μου, όχι αυτή στο κεφάλι μου».
Το μήνυμά της είναι ισχυρό και αποτελεί πηγή έμπνευσης για όσους θέλουν να κάνουν κάτι χρήσιμο στην ζωή τους και να προσφέρουν στην ευρύτερη κοινότητα.
«Πολλές φορές με ρωτούν: γιατί να βοηθήσεις τους άλλους σε μία χώρα που δεν είναι η δική σου, όταν υπάρχουν τόσες πολλές ανάγκες στην Αυστραλία, ειδικά στις κοινότητες των αυτοχθόνων, στις μονογονεϊκές οικογένειες, στους άστεγους, στα παιδιά που κινδυνεύουν, στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ψυχικά προβλήματα; Κατ’ αρχάς, όπως ο Σαμαρίτης, δεν αντιμετωπίζω την βοήθεια του πλησίον μου με γεωγραφικούς όρους, οπότε, όταν παρουσιάστηκε η ευκαιρία να πάω στην Αφρική, πήρα την απόφαση. Επομένως, είτε βοηθώ κάποιον στο διπλανό σπίτι, είτε συμμετέχω σε μία φιλανθρωπική εκδήλωση, ή μαζεύω τα υπάρχοντά μου και πηγαίνω στην άλλη άκρη του κόσμου για να αξιοποιήσω τις γνώσεις και τις δεξιότητές μου, η ευλογία που παίρνω από την προσφορά είναι η ίδια. Ο καθένας από μας καλείται να δει πέρα από τις ανάγκες και τις επιθυμίες του. Στο τέλος, δεν θα έχει σημασία ο τόπος ή ο τρόπος που πλησιάσαμε ο ένας τον άλλον, μόνο το αν κάναμε τα δυνατά μας να ανταποκριθούμε. Οι συγκυρίες της ζωής μας μάς παρουσιάζουν με ευκαιρίες να βοηθήσουμε τους άλλους και για μένα ήταν ζήτημα θείας πρόνοιας. Οδηγήθηκα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και επέλεξα να ανταποκριθώ. Δεν είναι όλοι σε θέση να κάνουν αυτό που έκανα, όπως κι εγώ δεν θα μπορούσα ποτέ να κάνω αυτό που κάνει ο πατήρ Θέμης ή ο κ.Τούμπας. Σε όποιον σκέφτεται να έρθει μαζί μας, θα έλεγα να προσευχηθεί και μετά να έρθει και να κάνει μια δοκιμή. Να σχεδιάσει ένα σύντομο ταξίδι, κι αν νιώσει καλά, τότε να κάνει το επόμενο βήμα. Ακόμη κι αν κάποιος κάνει λάθος, ο Θεός θα το χρησιμοποιήσει προς όφελός του, ούτως ή άλλως. Διακινδυνεύστε. Δοκιμάστε την τύχη σας. Ο Θεός θα ευλογήσει τις προσπάθειές σας, αν τα κίνητρά σας είναι αγνά».