Τον Mike Sweet, συνάδελφο στο “Ν.Κ.”, τον ξέρω εδώ και χρόνια. Πραγματικά, όμως, τον γνώρισα τις τελευταίες δυο-τρεις μέρες που συνεργάστηκα μαζί του για το αφιέρωμα της Μάχης της Κρήτης. Μέσα από τα αναρίθμητα emails, αλλά, κυρίως, από τη συνέντευξη που μου έδωσε -ναι συμβαίνουν κι αυτά μεταξύ συναδέλφων- για το δεσμό του με την Κρήτη.

Φιλμ, ντοκιμαντέρ, Μνημείο, Επίσκεψη-Προσκήνυμα στους τόπους που δένονται με την ηρωική μάχη, είναι μόνο ένα μέρος από τον στενό δεσμό του Ουαλού συναδέλφου με την Κρήτη. Εκείνου που, για χρόνια δούλευε στο διπλανό, από μένα, γραφείο, και το μόνο που ανταλλάσσαμε, ήταν μια καλημέρα.

Μου έδινε την εντύπωση πως ούτε με τους άλλους είχε πολλά. Μέχρι που μας άφησε -σαν ζωντανή παρουσία- και έγινε “ελεύθερος σκοπευτής”. 

Αλλά να που τον έχω τώρα απέναντί μου, παγιδευμένο (σχεδόν), να μου μιλά για την Κρήτη.

Το πρώτο που μου κάνει εντύπωση, είναι ότι σίγουρα δεν είναι ο Mike που ήξερα. Χαλαρός, χαμογελαστός, και obliging (σκέφτομαι).

Γνωρίζω ήδη ότι έχει μείνει στην Ελλάδα -εργαζόμενος στο Athens News- από το 2008 μέχρι το 2011 που ήλθε στους Αντίποδες.

Πώς προέκυψε η Κρήτη; ρωτώ, μιας και αυτό είναι το θέμα μας. Ο δεσμός του με την Κρήτη και όλο το σήριαλ γύρω από αυτόν που περνά και στην επαγγελματική του ζωή.

“Πήγα μετά τις σπουδές μου, το ’80 για διακοπές. Ξέρεις, από Λονδίνο τώρα ελληνικά νησιά. Ήλιος, γαλάζιος ουρανός, υπέροχες ακρογιαλιές. Η Κρήτη, όμως, είναι κάτι άλλο. Όποιος πάει στην Κρήτη μια φορά αποκλείεται να μη ξαναγυρίσει. Τον μαγεύει, τον αιχμαλωτίζει” μου εξομολογείται ο Sweet, χωρίς να ξέρει -δεν χρειάζεται εξάλλου- τον δικό μου παιδεμό με την Κρήτη.

“Δούλευα -να σκεφτείς- στην Αθήνα και όλη τη βδομάδα τρελλαινόμουν. Δεν μπορούσα ν’ αντέξω αυτό το πλήθος της ανωνυμίας, της αδιαφορίας του ενός για τον διπλανό του, της κοινωνικής ανευθυνότητας, της περιφρόνησης στους νόμους και τους κανονισμούς”.

Εδώ, τον διακόπτω για να τον ρωτήσω ‘τι έκανε σ’ έναν τόπο που δεν τον εξέφραζε;’.

“Κατά κάποιο τρόπο εγκλωβίστηκα. Στην αρχή γοητεύτηκα από την ελευθερία της σκέψης των ανθρώπων. Από το ότι η ζωή τους δεν ήταν υπόδουλη στα “πρέπει”. Όπως γνωρίζεις όμως είναι ένα πράγμα να δέχεσαι μικρές δόσεις από αυτόν τον τρόπο ζωής και άλλο να τον ζεις και να καλείσαι να συμφιλιωθείς μαζί του, στην καθημερινότητά σου. Με τρέλλαινε και έβρισκα διέξοδο στο να φεύγω, όσο πιο συχνά μπορούσα, για την Κρήτη”.

Ας μην τολμήσω, όμως, να σκεφτώ ότι πήγαινε, όλο αυτό το διάστημα, ως τουρίστας, γιατί θα δω μπροστά μου, τον παλιό Mike με το αδιάφορο, σχεδόν παγερό βλέμμα και αινιγματικό χαμόγελο.

Ευτυχώς δεν μου δίνει χρόνο για κάτι τέτοιο.

“Η Κρήτη δεν ήταν για μένα απλά ένας τουριστικός προορισμός. Ενδιαφερόμουν σοβαρά για την ιστορία και τον πλούσιο πολιτισμό της. Διάβαζα, ρωτούσα, μάθαινα. Γοητευόμουν από τη ζεστασιά των ανθρώπων, από το γεγονός ότι κάθε πέτρα, κάθε δρόμος, κάθε γωνιά της Κρήτης, έχει να πει και μια ιστορία. Μια ιστορία που πρέπει να ψάξεις για να τη βρεις. Κι αυτό είναι που κάνω εδώ και χρόνια τώρα”.

Μόλις έχει γυρίσει από την Κρήτη.

Ερευνά τη Μάχη της Κρήτης, από το 2010, όταν τυχαία, όπως θα πει, γνωρίστηκε με την Glenda Humes, κόρη ενός γενναίου ιθαγενή Αυστραλού πολεμιστή, του Reg Saunders, που πολέμησε στην ηρωική μάχη που είναι γνωστή ως Μάχη της 42ης Οδού.

“Είχα διαβάσει και είχα ακούσει ζωντανές ιστορίες από τους χωρικούς για την περίφημη αυτή συμπλοκή. Περνώντας, όμως, από κει, έναν τόπο όπου οι ANZACs, αποδεκάτισαν κάπου 200 Γερμανούς και εμπόδισαν την προέλασή τους προς Μαλάξα, όπου ήταν στρατοπεδευμένες δυνάμεις των συμμάχων, δεν βλέπει κανείς τίποτε που να θυμίζει τον ηρωισμό και την αυτοθυσία αυτών των ανθρώπων. 

Στη συζήτηση με την κόρη του Saunders, που, να σημειωθεί, ήταν ο πρώτος Αυστραλός ιθαγενής που έγινε αξιωματικός, αποφασίστηκε να ξεκινήσουμε μια προσπάθεια για να στηθεί στο σημείο αυτό ένα μνημείο, που να κρατά ζωντανή στην μνήμη των επερχόμενων γενιών την ιστορική αυτή μάχη. Σήμερα, το μνημείο βρίσκεται πολύ κοντά στην ολοκλήρωσή του. Θα είναι το πιο εντυπωσιακό που έχει γίνει μέχρι σήμερα στο νησί, σε μια έκταση 170 τετραγωνικών. Αυτό το έργο έχει γίνει αιτία να γνωριστώ με τους ντόπιους, με πολιτικούς, με ιστορικούς, να γίνω ένα με την κοινωνία”.

Ο ίδιος ερευνά, επίσης, τη ζωή του Saunders, η οποία θα γίνει κινηματογραφική ταινία, ενώ τον ίδιο καιρό ετοιμάζει ένα ντοκιμαντέρ για το ABC, αναφορικά με δύο στρατιώτες του σώματος Anzacs που προστάτευσαν οι Κρήτες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, του Reg Saundres και του Νεοζηλανδού Arthur Lambert. 

Στο ντοκιμαντέρ, ο Sweet επισκέπτεται το χωριό Λαμπινή, στα νότια του Ρεθύμνου, όπου οι δύο πολεμιστές έμειναν τον περισσότερο χρόνο.

Εκεί, ο ερευνητής μιλά με τους χωρικούς που, οι νεότεροι, είναι σήμερα στα ογδόντα τους, και θυμούνται με πολλή αγάπη τον Lambert και τον Saunders.

“Αποκλείεται να πας σ’ ένα χωριό, όπως τη Λαμπινή και να σ’ αφήσουν να φύγεις χωρίς να πιεις τη ρακή τους και να φας την φρέσκια μυζήθρα που έχουν φτιάξει οι ίδιοι. Είναι αυτή η αγνότητα των ανθρώπων, η ζεστασιά που σ’ αγκαλιάζουν και μοιράζονται τα πάντα μαζί σου, που σε αιχμαλωτίζει. Αυτό το συναντάς σ’ όλα τα χωριά, εκατοντάδες απ’ αυτά, στην Κρήτη.

Για μένα το να ακούω και να συλλέγω ζωντανές μαρτυρίες για την ιστορία του μοναδικού αυτού τόπου, είναι κάτι που με ικανοποιεί, όχι μόνο ως επαγγελματία, αλλά και ως άνθρωπο. Έχει ειπωθεί πολλές φορές, αλλά αυτό δεν αφαιρεί τίποτε, νομίζω από την αξία του γεγονότος. Η Μάχη της Κρήτης είναι μοναδική, από την πλευρά ότι ένας ολόκληρος λαός είχε ρόλο και συμμετοχή σ’ αυτήν.

Ακούς για την αυτοθυσία απλών ανθρώπων που έβαζαν σε κίνδυνο αυτήν την ίδια τη ζωή τους, προκειμένου να προστατεύσουν τους συμμάχους που έμειναν εγκλωβισμένοι στο νησί.

Γι’ αυτό και οι δεσμοί που έχουν δημιουργηθεί μεταξύ Κρητών και ANZACs είναι μοναδικοί”.

ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ταξίδι στην ιστορία, οργανώνει ο ίδιος, στην επέτειο των 75 χρόνων από τη Μάχη της Κρήτης, τον Μάιο του 2016.

“Είναι η πιο σπουδαία ίσως επέτειος, από την πλευρά, ότι θα έχουμε μαζί μας τους τελευταίους μάρτυρες και πολεμιστές αυτής της ένδοξης μάχης. Όσοι αποφασίσουν να πάρουν μέρος, είναι γεγονός ότι θα έλθουν σ’ επαφή μ’ αυτήν την ίδια την ιστορία. Θα επισκεφθούν, μέρη όπου έλαβαν χώρα συμπλοκές και άλλα όπου οι κάτοικοι έπαιξαν ρόλο και θα είναι εκεί, οι εναπομείναντες, για να δώσουν ζωντανές μαρτυρίες”. 

Το Ρέθυμνο, ο Σταυρωμένος, ο Γαλατάς, ο Δρόμος 42, είναι μεταξύ εκείνων που θα έχουν την ευκαιρία να επισκεφθούν όσοι θα λάβουν μέρος στο ταξίδι αυτό της ιστορίας.

Στο πλαίσιο της περιοδείας αυτής, θα γίνει και η παρουσίαση της δεύτερης έκδοσης του βιβλίου του συγγραφέα Dr. Peter Ewer “The Forgotten ANZACs”.

O Mike Sweet, καταλήγει, ότι “οι συνηθισμένες επετειακές εκδηλώσεις, όση λαμπρότητα και συμμετοχή κι’ αν έχουν, δεν αρκούν.

“Θα πρέπει να έλθει κανείς σε πραγματική επαφή με την ιστορία, με τους ανθρώπους που την έζησαν και τον τόπο όπου έδρασαν για να μπορέσει να νοιώσει σ’ όλο το βάθος τους τα γεγονότα”.

Σίγουρα, ο ίδιος, έχει την τύχη και την ευλογία, για χρόνια τώρα, να γεύεται -μαζί με τη ρακή- τη ζωντανή ιστορία. “Δεν θά ‘ναι βέβαια για πολύ, γι’ αυτό θα πρέπει να βιαστώ…” ψιθυρίζει, σαν να μαντεύει τη σκέψη μου.

Για πρώτη φορά βλέπω τη γαλάζια ματιά του να υγραίνεται… ή μου φαίνεται;