Στον καθημερινό ελληνόφωνο και αγγλόφωνο Τύπο των ημερών μας -Μάιος και Ιούνιος 2015- διαβάζουμε πολλά για την Παλμύρα, τη μυθική πόλη των Φοινίκων: «Την αρχαία και ιστορική πόλη Παλμύρα έχουν καταλάβει οι δυνάμεις του Ισλαμικού Κράτους, έχοντας, μάλιστα, τρέψει σε φυγή τις Δυνάμεις Εθνικής Άμυνας της Συρίας, που βρίσκονταν στην περιοχή».
ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΠΑΛΜΥΡΑ;
Βρίσκεται στο μισό περίπου της διαδρομής ανάμεσα στη Μεσόγειο και στην κοιλάδα του Ποταμού Ευφράτη, στην καρδιά της συριακής ερήμου όπου ακόμα στέκονται τα καλοδιατηρημένα ερείπια της αρχαίας πόλης και είναι το τελευταίο σημείο που θα περίμενε κανείς να βρει ένα «δάσος» από κίονες ελληνικού ρυθμού.
Οι ταξιδιώτες του καραβανιού, υπομένοντας διασχίζουν τις αφιλόξενες εκτάσεις της συριακής ερήμου με προορισμό την πόλη-όαση της Παλμύρας, μεταφέροντας από την Ανατολή στη Δύση πολύτιμα εμπορεύματα.
Είναι κτισμένη σε απόσταση 245 χλμ. βορειοανατολικά της πρωτεύουσας Δαμασκού. Είναι μια πράσινη κουκκίδα ζωής μέσα στο θανάσιμο περιβάλλον της ερήμου, μια ανάπαυλα στο μαρτύριο της άμμου.
ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ
Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου την έφερε σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, ενώ κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη της όασης παρουσιάζεται πλέον με το όνομα που έγινε γνωστή σε μας: Παλμύρα.
Το όνομά της προήλθε από την παρουσία φοινίκων μέσα στην έρημο.
Τα φύλλα των φοινίκων μοιάζουν με μία απλωμένη παλάμη, την οποία οι Λατίνοι την είπαν Palma και από εδώ προήλθε η ελληνική ονομασία της αρχαίας πόλης Παλμύρα.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΡΡΟΗ
Για τον επισκέπτη, ο αρχαιολογικός χώρος της Παλμύρας είναι σήμερα ένα υπαίθριο Μουσείο Ιστορίας στην καρδιά της Συρίας. Οι μνημειακές μαρτυρίες της πόλης, που παρουσιάζουν αραμαϊκές, σημιτικές, ελληνικές και ρωμαϊκές επιρροές, αντανακλούν την πολυφυλετική φυσιογνωμία της αρχαίας Παλμύρας και αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συνδυασμού ελληνορωμαϊκής και τοπικής αρχιτεκτονικής. Εάν … γκουγκλίσετε την Παλμύρα στο Διαδίκτυο, θα εκπλαγείτε από τα σωζόμενα αρχαία κτίσματα τα οποία διατηρούνται πολύ καλύτερα από τα ελληνικά στην Ελλάδα ή στην Σικελία.
Σπάνια βρίσκει κανείς μια αρχαία πολιτεία τόσο καλοδιατηρημένη.
Ναοί, κιονοστοιχίες (ιδίως κορινθιακού ρυθμού), ανάκτορα, ταφικά μνημεία, θέατρα, πύλες και κατοικίες, όλα μαρτυρούν το μεγαλείο μιας από τις πλουσιότερες αρχαίες πόλεις της Μέσης Ανατολής. Μαζί με την Πέτρα της Ιορδανίας και την Γκίζα της Αιγύπτου, η Παλμύρα θεωρείται από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους στον κόσμο και περιλαμβάνεται από το 1980 στη λίστα των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Σήμερα η Αρχαία Παλμύρα ονομάζεται και η «Βενετία της Άμμου». Γι’ αυτήν η διεθνής κοινότητα ευαισθητοποιήθηκε όταν είδε πως οι τζιχαντιστές άρχισαν να καταστρέφουν τα μνημεία της.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ
Γνωστή ως «νύμφη της ερήμου», η Παλμύρα αποτελούσε ήδη από την αρχαιότητα έναν σημαντικό σταθμό καραβανιών, αφού η περιοχή της όασης διέθετε άφθονα νερά. Ανασκαφές που έγιναν στον χώρο της όασης τη δεκαετία του 1990 έφεραν στο φως έναν νεολιθικό οικισμό ηλικίας 5.000 ετών, μια απόδειξη ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη πολύ πριν υπάρξουν ιστορικές αναφορές με τη μορφή γραπτών πηγών. Οι Βαβυλώνιοι αναφέρουν τον οικισμό της συριακής ερήμου, οι Ασσύριοι την κυβέρνησαν καθώς επίσης ο βασιλιάς Σολομώντας την οχύρωσε.
Στο απόγειο της οικονομικής και πολιτιστικής της ακμής έφτασε στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα. Τότε ανεγέρθηκε μεγάλος αριθμός αξιόλογων θρησκευτικών και δημόσιων οικοδομημάτων, ενώ τη διοίκηση της ευημερούσας Παλμύρας ασκούσαν τα μέλη των σημαντικότερων οικογενειών και οι πλουσιότεροι έμποροι της πόλης, εφαρμόζοντας ένα είδος ολιγαρχικού πολιτεύματος.
Τον 3ο μ.Χ. αιώνα, η Παλμύρα κέρδισε την αυτονομία της από τους Πέρσες και έγινε βασίλειο με κυβερνήτη τον πρίγκιπα Οδενάτο. Μετά τον θάνατό του (267 μ.Χ.), στον θρόνο ανέβηκε η δεύτερη σύζυγός του Ζηνοβία. Υπέρτατη φιλοδοξία της όμορφης Ζηνοβίας, που καυχιόταν ότι η γενιά της κρατούσε από την Ελληνίδα Κλεοπάτρα της Αιγύπτου και από τη μυθική Σεμίραμη της Βαβυλωνίας, ήταν να καταστήσει την πόλη της διάδοχη δύναμη της Ρώμης στην Ανατολή. Εφαρμόζοντας έντονη επεκτατική πολιτική, η Ζηνοβία απελευθέρωσε τη Συρία, την Κάτω Αίγυπτο και την Ανατολία, ενώ προκαλώντας κι άλλο τη Ρώμη ανακηρύχθηκε αυτοκράτειρα και έδωσε στον γιο της τον τίτλο του Καίσαρα Αυγούστου.
Η απάντηση των Ρωμαίων ήταν άμεση. Ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός κινήθηκε εναντίον της Ζηνοβίας το 272 μ.Χ. και κατατρόπωσε τα στρατεύματά της. Λίγες εβδομάδες αργότερα, τα ρωμαϊκά στρατεύματα ισοπέδωσαν την Παλμύρα, ενώ η Ζηνοβία οδηγήθηκε δεμένη με αλυσίδες στη Ρώμη το 274 μ.Χ.
Η άτυχη βασίλισσα της Ανατολής πέθανε σε ηλικία 74 ετών σε μια έπαυλη της Ρώμης, όπου είχε φυλακιστεί, για να κλείσει έτσι οριστικά το πιο ένδοξο κεφάλαιο στην ιστορία της Παλμύρας.
Τον 17ο αιώνα Άγγλοι περιηγητές ανακάλυψαν τυχαία τα ερείπιά της κάτω από την άμμο. Οι πρώτες επίσημες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο ξεκίνησαν μόλις το 1920 από μια ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων, για να συνεχίσουν το 1929 Γάλλοι αρχαιολόγοι.
Οι ανασκαφές προχώρησαν με εντατικότερους ρυθμούς μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΑΛΜΥΡΑ
Σε αντίθεση με την αρχαία πόλη της όασης, που έλαμψε στη περίοδο της αρχαιότητας και έχει διάσπαρτα τα ίχνη του παρελθόντος, η σύγχρονη πόλη της Παλμύρας δεν διεκδικεί δάφνες ομορφιάς ή ιστορικότητας. Κτισμένη το 1929, σε ελάχιστη απόσταση ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου, παρουσιάζει την όψη μιας απρόσωπης αραβικής Πολιτείας, η οποία φαντάζει φτωχή μπροστά στην αίγλη και τη λαμπρότητα της παλιάς.
Η Παλμύρα σήμερα των 40.000 κατοίκων βρίσκεται πάνω στον δρόμο του πετρελαιαγωγού που ξεκινά από το Κιρκούκ του Ιράκ και καταλήγει στη Τρίπολη της Λιβύης και η οικονομία της εξαρτάται από τη γεωργία, το εμπόριο και τον τουρισμό.
