Εάν σας ρωτούσε κάποιος να του πείτε τι είναι Ηθική, τι θα του λέγατε; Είναι, όντως, εξαιρετικά δύσκολο να δώσει κανείς έναν ορισμό για το συγκεκριμένο όρο, για τον οποίο δυστυχώς δεν υπάρχει ούτε πλήρης ούτε απόλυτη ομοφωνία. Απλώς μπορούμε να πούμε πως Ηθική είναι ένα σύνολο κανόνων ατομικής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Είναι ένας κώδικας αξιών που μελετά και ίσως καθορίζει τη συμπεριφορά των μελών μιας κοινωνίας με κριτήριο το «τι είναι αποδεκτό και τι όχι». Θα λέγαμε απλώς ότι η Ηθική καθορίζει το «τι είναι «καλό» και τι είναι «κακό»». Αυτές οι ηθικές αξίες μεταβάλλονται στην πορεία του χρόνου, αλλά αποτελούν αυτό που λέμε έναν «άγραφο νόμο».
Ας αναφέρουμε εδώ το ότι η ηθική είναι επίθετο. Λέμε: Ο ηθικός, η ηθική, το ηθικό. Εδώ όμως παραλείπεται η λέξη Τέχνη. Λέμε η ηθική τέχνη και αφού έφυγε η τέχνη έμεινε μόνη της ως ουσιαστικό η Ηθική. Έτσι έγιναν πολλά άλλα: η πολιτική τέχνη= μόνο Πολιτική, η Αρχιτεκτονική τέχνη = μόνο Αρχιτεκτονική κ.λπ.
ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ
Η Ηθική είναι κλάδος της Φιλοσοφίας που ασχολείται κυρίως με το παραπάνω ερώτημα. Η συστηματική μελέτη της Ηθικής άρχισε με τον Σωκράτη το 5ο αιώνα π.Χ. και αναζητεί να εξακριβώσει το τι είναι δίκαιο και άδικο, καλό και κακό. Διακρίνεται συνήθως στην περιγραφική ηθική που περιγράφει τις αρχές και τους κώδικες ηθικής που επικρατούν σε μια κοινωνία, χωρίς να λαμβάνει θέση ως προς την ορθότητά τους.
Έχουμε και τη Βιοηθική, έναν κλάδο που αναπτύσσεται τις τελευταίες δεκαετίες μετά τις αλματώδεις εξελίξεις της επιστημονικής έρευνας που σχετίζονται με την Ιατρική, τη Βιολογία και κυρίως τη Γενετική.
Στο διάβα των αιώνων, όμως, αναπτύχθηκαν θεωρίες περί Ηθικής (Επικούρειοι, Στωικοί), οι οποίες επαναλήφθηκαν πολλές φορές κατόπιν.
Τα πιο αντιπροσωπευτικά και κλασικά έργα της Ελληνικής Ηθικής Φιλοσοφίας είναι ο «Πρωταγόρας», ο «Γοργίας» και η «Πολιτεία» του Πλάτωνα και τα «Ηθικά Νικομάχεια» του Αριστοτέλη. Πιο σύγχρονα έργα είναι η «Έρευνα σχετικά με τις αρχές της Hθικής» του Ντέιβιντ Χιουμ και η «Κριτική του Πρακτικού Λόγου» του Καντ.
Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΙΚΕΡΩΝΑ
Ο Μάρκος Τύλλιος Cicero (106-43 π.Χ.), ο οποίος στα Ελληνικά έγινε Κικέρων, είναι ένας από τους μεγαλύτερους ρήτορες του κόσμου και ο άριστος από τους Λατίνους πεζογράφους. Σπούδασε για χρόνια Ελληνική Φιλοσοφία στην Ελλάδα, όπου, φυσικά έμαθε και την ελληνική γλώσσα. Σώζονται οι περισσότεροι λόγοι του και οι φιλοσοφικές του διατριβές οι οποίες είναι αναπαραγωγές των διάσημων Ελλήνων φιλοσόφων, ιδίως των Στωικών.
Ο Κικέρων είναι ο φιλόσοφος που δημιούργησε μία νέα λέξη με νέο περιεχόμενο στα Λατινικά. Φαίνεται ότι η λέξη Ηθική ήταν δύσκολη για έναν Λατίνο/Ρωμαίο να την προφέρει – με τα τρία ΗΙΗ, το δυσκολοπρόφερτό τους Θ και το Κ που δεν το είχαν στο… λατινικό τους αλφάβητο. Έτσι δημιούργησε τη λέξη Mos από όπου έκανε το επίθετο Moralis που ήταν για τον Κικέρωνα μετάφραση του ελληνικού επιθέτου Ηθικός.
Από εδώ οι Άγγλοι δημιούργησαν το επίθετο moral = Ηθικός και το ουσιαστικό morality = Ηθική.
Η ΗΘΙΚΗ ΣΤΑ ΑΓΓΛΙΚΑ
Στον αγγλόφωνο κόσμο δεν υπάρχει ΗΘΙΚΗ μέχρι την Αναγέννηση, ήτοι 14ος και 15ος αιώνας. Οι Άγγλοι οικειοποιήθηκαν τη νέα λέξη για την Ηθική, την οποία τους την δημιούργησε ο Κικέρων, Moralis και την έκαναν Μorality, αλλά τους άρεσε και η ελληνική Ηθική, την οποία την είπαν Ethics. Η πρώτη, όμως, είναι μετάφραση της δεύτερης και δεν σημαίνει κάτι άλλο. Αυτό έχει δημιουργήσει μία ιδιαίτερη δυσκολία στα Αγγλικά που θέλουν να έχουν οι λέξεις αυτές διαφορετικές σημασίες που δεν ήταν ο σκοπός τους.
Και οι φιλόσοφοι ακόμη βρίσκονται σε μία άκρα σύγχυση. Λένε: Ethics has to do with social standards; morality is about personal beliefs. Ethics comes from secular institutions, whereas morality is a religious phenomenon. Ethical judgments are absolute and objective; moral judgments are relative and subjective. (Βάλτε εδώ πολλά ερωτηματικά)
Όλες αυτές οι σημασίες είναι άκρως υποκειμενικές και ο καθένας λέει Ο,ΤΙ θέλει. Το θέμα είναι σοβαρό, γιατί η Ηθική είναι μία. Ο Κικέρων εδώ θόλωσε τα αγγλικά ηθικά νερά για πάντα. Στα Ελληνικά μεταφράζουμε Ethics and Morality = Ηθική.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Σήμερα μία Άσκηση για μαθητές του VCE στη Βικτώρια, αλλά και φοιτητές, δασκάλους, καθηγητές και δόκτορες: Σαν το δίδυμο Ethical – Moral, όπου η Αγγλική αντλεί δύο παραπλήσια νοήματα, τι θα μπορούσατε να παρατηρήσετε και στα παρακάτω ζευγάρια ελληνικών και λατινικών λέξεων με τα διπλά νοήματα στην Αγγλική; Ποια είναι η διαφορά τους; Ποια λέξη έχει μεγαλύτερο ειδικό γλωσσικό βάρος;
Physical – Natural, Pragmatic – Realistic, Spherical – Global, Economic – Financial, Anomalous – Abnormal, Dynamic – Powerful, Liberty (Ελευθερία) – Freedom, Liberal – Free, Anonymous – Nameless, Ethnic – National, Rhetoric – Eloquence, Monologue – Soliloquy, Paternal – Fatherly, Trauma – Injury, Sphere – Globe, Story – Fable και πολλά άλλα.
Οι παρατηρήσεις σας για ακαδημαϊκή και συμποσιακή συζήτηση – παρακαλούμε γραπτώς – στη διεύθυνση της Εφημερίδας. Όλες θα δημοσιευτούν ως eclectic and elite epistles!
