Τρίτη μέρα στην Κούβα και ξεκινήσαμε για να γνωρίσουμε το βορειοδυτικό μέρος της και, ιδιαίτερα, τα τμήματα περιοχής Πίναλ Ντε Ρίο.

Η πρώτη εντύπωση ήταν η εθνική οδός. Πραγματικά εντυπωσιακός δρόμος με πολλές λωρίδες. Θα μπορούσαν να απογειωθούν και να προσγειωθούν και αεροσκάφη…

«Αυτός ήταν ο λόγος που φτιάχτηκαν έτσι οι δρόμοι. Για να απογειώνονται ρωσικά αεροσκάφη» μου είπε κάποιος, που ήξερε την ιστορία της κατασκευής των αυτοκινητοδρόμων.

Πριν ξεκινήσουμε, όμως, την εξερεύνηση να θυμίσουμε (σε όσους δεν το ξέρουν) ότι η Κούβα είναι ένα νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής και βρίσκεται νότια των ΗΠΑ και των νήσων Μπαχάμες, δυτικά των Τερκς και Κέικος και της Αϊτής και ανατολικά του Μεξικού. Οι Νήσοι Κέιμαν και η Τζαμάικα βρίσκονται νότια της Κούβας.

Ο πολιτισμός και τα έθιμα της Κούβας αντλούνται από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένων της περιόδου της ισπανικής αποικιοκρατίας, της μεταφοράς σκλάβων από την Αφρική και, σε μικρότερο βαθμό, της γειτνίασης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το νησί έχει τροπικό κλίμα το οποίο μετριάζεται από τη θάλασσα που το περιβάλλει. Τα θερμά ρεύματα της θάλασσας της Καραϊβικής και η θέση της Κούβας ανάμεσα σε μεγάλα θαλάσσια σώματα προκαλούν συχνά καταιγίδες.

Εμείς απλώς γευθήκαμε κάποιες σύντομες τροπικές μπόρες.

Η Κούβα, λοιπόν, ανακαλύφθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο το 1492 και αποικήθηκε κατά τους επόμενους αιώνες, ως τμήμα της Ισπανικής Αποικιακής Αυτοκρατορίας. Στο τέλος του 19ου αιώνα, μια σειρά από εξεγέρσεις, στις οποίες ενεπλάκησαν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, έληξαν με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της περιοχής το 1898. Μετά από πολλές πολιτικές περιπέτειες, το 1959 επικράτησε η Κουβανική Επανάσταση, όπου ο Φιδέλ Κάστρο, επικεφαλής ανταρτών, ανέτρεψε την φιλοαμερικανική κυβέρνηση του Φουλχένσιο Μπατίστα. Το γεγονός αυτό θεωρείται σταθμός στην ιστορία της Λατινικής Αμερικής, ενώ από το 1962 οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν οικονομικό και εμπορικό εμπάργκο κατά της Κούβας.

Όπως εμείς λέμε «Μετά Χριστόν», στην Κούβα ο ξεναγός μας έλεγε συνεχώς «Μετά τον Θρίαμβο της Επανάστασης».

Η «εξήγηση» για το πώς φτάσαμε στο «θρίαμβο» της επανάστασης είναι απαραίτητη για να καταλάβουμε πολλά πράγματα στη συνέχεια.

Το νησί, κατά την προκολομβιανή εποχή, κατοικούνταν από ιθαγενείς φυλές, γνωστές ως Ταΐνοι και Σιμπονέι, οι πρόγονοι των οποίων είχαν έρθει αρκετούς αιώνες νωρίτερα από τη Νότια Αμερική. Οι Ταΐνοι ήταν γεωργοί και οι Σιμπονέι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες. Το όνομα Κούβα προέρχεται από την Ταΐνη λέξη cubanacán που σημαίνει “κεντρικός τόπος”.

Μια χώρα χιλίων διακοσίων χιλιομέτρων, από άκρη σε άκρη, όπως η Κούβα, δεν είναι εύκολο να την δεις ούτε σε δυο εβδομάδες. Εμείς κάναμε πολλά χιλιόμετρα κάθε μέρα για να προλάβουμε να δούμε τα περισσότερα.

Στο βορειοδυτικό κομμάτι του νησιού που πήγαμε είναι η πλέον ξακουστή πεδιάδα της Κούβας, η πεδιάδα Βινιάλες. Τα βουνά από ασβεστόλιθο (mogotes) αυτής της πεδιάδας έχουν διαβρωθεί εσωτερικά δημιουργώντας σπηλιές και αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες που δέχεται η Κούβα κάθε χρόνο. 

Σύμφωνα με τα όσα μας είπαν, η Κούβα δέχεται τρία εκατομμύρια τουρίστες ετησίως και ο αριθμός τους παρουσιάζει μικρή αλλά ανοδική πορεία.

Σας έγραφα, λοιπόν, για τον εντυπωσιακό αυτοκινητόδρομο, αλλά το ίδιο εντυπωσιακές είναι και οι ατελείωτες γέφυρες στα πλάι του.

Τις ξεκίνησαν πριν πολλά χρόνια, όπως μας είπαν, αλλά όταν η χώρα αντιμετώπισε οικονομικά προβλήματα τα έργα σταμάτησαν. Τώρα, κάτω από τις ημιτελείς γέφυρες συχνάζουν οι Κουβανοί για να κάνουν ωτοστόπ.

Διαφημίσεις και διαφημιστικές πινακίδες στην Κούβα δεν υπάρχουν.

Στους δρόμους όμως υπάρχουν τεράστιες πινακίδες που εξυμνούν την επανάσταση και τους «φίλους από άλλες χώρες», με συνθήματα όπως: «δουλεύετε με τάξη και πειθαρχία», «οι ήρωες του σήμερα είναι αυτοί που δουλεύουν σκληρά» και δεκάδες άλλα.

Τα βουνά από ασβεστόλιθο, όπως λέγαμε, με τα χρόνια διαβρώθηκαν εσωτερικά και δημιουργήθηκαν οι τεράστιες σπηλιές. Αυτές οι σπηλιές που σήμερα λειτουργούν ως αξιοθέατα, υπήρξαν για πολλά χρόνια πριν την άφιξη των Ισπανών, κατοικίες των ιθαγενών της περιοχής αλλά και κατά τη διάρκεια της Ισπανικής κυριαρχίας αποτέλεσαν καταφύγιο για τους σκλάβους, που ζώντας κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, το έσκαγαν και έψαχναν μέρος να κρυφτούν. Μία από τις πιο όμορφες σπηλιές, η la Cueva del Indio είναι η πλέον τουριστική. Η σπηλιά αυτή εσωτερικά είχε νερό και μπορούσες να θαυμάσεις την ομορφιά της με μια από τις βάρκες που υπήρχαν για την εξυπηρέτηση των τουριστών (με αντίτιμο φυσικά).

Στην είσοδό της και εδώ βρισκόταν ένας μουσικός, όπως παντού στην Κούβα.

Έξω από την σπηλιά υπήρχε ένα δέντρο με εντυπωσιακά πλατιά φύλλα. Οι επισκέπτες πάνε και γράφουν τα ονόματά τους πάνω στα φύλλα. Χιλιάδες τα ονόματα, αλλά του Χριστόφορου του έκανε εντύπωση που βρήκε και πολλά ελληνικά ονόματα γραμμένα στα φύλλα του δέντρου αυτού.

Λίγο πιο κάτω επισκεφτήκαμε μια τεράστια τοιχογραφία που απεικονίζει την προϊστορική περίοδο.

Στην πόλη Pinar del Rio, είχαμε την ευκαιρία να δούμε και από μέσα κάποια από τα σπίτια που ζουν οι Κουβανοί. Στην κυριολεξία «καμαρούλα» μια σταλιά, που λέει και το γνωστό ελληνικό τραγούδι.

Ο κόσμος παντού και πάντα χαλαρός και φιλικός. Αυτό μας έκανε ξέχωρη εντύπωση.

Η περιοχή φημίζεται για τις φυτείες καπνού και το πρόγραμμα περιελάμβανε επίσκεψη σε μια τέτοια φυτεία. Τον «Παράδεισο του Καπνιστή». Εκεί φάγαμε, αλλά και ενημερωθήκαμε για το πώς παράγονται τα πούρα.

Πρώτα δυο λόγια για την κουβανική κουζίνα:

Η κουβανέζικη κουζίνα αποτελεί συγχώνευση της κουζίνας της Ισπανίας και της Καραϊβικής. 

Το φαγητό που μας πρόσφεραν ήταν πάντα άφθονο αλλά όχι της προτίμησής μου.

Χοιρινό, κοτόπουλο, ψάρι. Κάθε μεσημέρι και βράδυ το ίδιο μενού.

Ένα παραδοσιακό κουβανέζικο γεύμα δεν σερβίρεται σε πολλά πιάτα, αλλά όλα τα φαγητά σερβίρονται ταυτόχρονα. Ένα τυπικό γεύμα θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα είδος τηγανητής μπανάνας (αντί για πατάτες), μαύρα φασόλια με ρύζι, τροπικά φρούτα. Τα μαύρα φασόλια με ρύζι (τα οποία αποκαλούνται μόρος υ κριστιάνος -Μαυριτανοί και χριστιανοί- ή απλώς μόρος) και το πλάτανο (συγγενές της μπανάνας) είναι θεμελιώδη στην κουβανέζικη δίαιτα. 

Τα πούρα τώρα, στη μορφή που τα ξέρουμε σήμερα, παρασκευάστηκαν για πρώτη φορά στην Ισπανία στις αρχές του 18ου αιώνα με καπνό από την Κούβα. Η μαζική παραγωγή τους ξεκίνησε στη Βρετανία το 1820 και το 1821 το αγγλικό κοινοβούλιο αποφάσισε να θέσει κανόνες για τον έλεγχο της παραγωγής τους.

Τα κουβανέζικα πούρα, όπως μας εξήγησαν, είναι φημισμένα για την ποιότητα, το άρωμα, τη γεύση και κυρίως την παραδοσιακή παραγωγή τους και γίνονται σήμερα ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που γίνονταν και πριν από 150 χρόνια. 

Ο καλύτερος καπνός παράγεται στη Vuelta Abajo, επαρχία του Pinar del Rio, κοντά στις πόλεις του San Luis και San Juan y Martinez όπου μας πήγαν.

Οι συνθήκες του κλίματος και του εδάφους σε αυτό το μέρος της Κούβας, είναι ιδανικές για την παραγωγή καπνού και είναι η μόνη περιοχή που παράγει όλα τα φύλλα καπνού που χρειάζονται για να φτιαχτεί ένα πούρο. 

Ο καπνός καλλιεργείται σε ιδιωτικά αγροτεμάχια, απ’ όπου τον πωλούν σε προκαθορισμένες στάνταρ τιμές στην κομμουνιστική κυβέρνηση της χώρας. 

Πολλοί υποστήριξαν ότι, μετά την επανάσταση, τα πούρα Αβάνας έχασαν την ποιότητά τους, αλλά οι Κουβανοί απάντησαν παρουσιάζοντας τα πούρα Montechristo και Cohiba, τις μάρκες με τη μεγαλύτερη ζήτηση στον κόσμο. Σήμερα, υπάρχουν μόνο έξι εργοστάσια χειροποίητων πούρων στην Κούβα, αλλά η παραγωγή έχει αυξηθεί κατά πολύ. Εδώ και μερικά χρόνια, η Κούβα εξάγει περίπου 50 με 80 εκατομμύρια χειροποίητα πούρα σε 22 μάρκες, σε αντίθεση με τα 30 εκατομμύρια που εξήγαγε αμέσως μετά την επανάσταση. 

Σε όλη την χώρα, όπως διαπιστώσαμε, πωλούνται και λαθραία πούρα.

Το βράδυ επιστρέψαμε στην Αβάνα για να πάρουμε την άλλη μέρα το δρόμο ανατολικά της χώρας. Για το σπίτι του Έρνεστ Χέμινγουεϊ και τον Καμίλο Θιενφουέγκος, όμως, θα γράψουμε στο «Νέο Κόσμο» της Πέμπτης.