Μέχρι πρόσφατα η ψυχολογία ζητούσε τρόπους θεραπείας για τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος από τη δυσαρμονία των σχέσεών του με μέλη της οικογένειάς του ή του ευρύτερου κοινωνικού του περιβάλλοντος. Τα τελευταία χρόνια η οικοψυχολογία επισημαίνει την αναγκαιότητα για την αποκατάσταση της σχέσης του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, η οποία σε μεγάλο βαθμό έχει απολεσθεί στις σύγχρονες αστικοποιημένες κοινωνίες, παρά το γεγονός ότι στο παρελθόν ήταν και το οικολογικό του περιβάλλον του ανθρώπου.
Εκείνο που, σύμφωνα με τον Theodore Roszak, επείγει στην εποχή μας είναι η αλλαγή της τάσης για την κατάκτηση και εκμετάλλευση της φύσης, με την επανάκτηση της επαφής με αυτήν, αλλά και την αναγκαιότητα για την προστασία της.
Με άλλα λόγια, η οικοψυχολογία αποβλέπει στη συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι όλοι είμαστε πολίτες του Πλανήτη μας, και το μέλλον μας είναι αδιάρρηκτα συνδεδεμένο με τη βιωσιμότητά του.
Η ΟΙΚΟΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΥΡΥΝΕΙ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ
Μόλις πρόσφατα η οικοψυχολογία άρχισε να διδάσκεται σε ιατρικές σχολές κάποιων μεγάλων πανεπιστημίων των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Αυτή είναι μια αρχή, όμως τα περιβαλλοντικά προβλήματα των τελευταίων δεκαετιών, και οι επιπτώσεις τους όχι μόνο στην υγεία, αλλά και στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου της εποχής μας, επιβάλλουν την ένταξη της οικοψυχολογίας και στο επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Και αυτό όχι απλώς ως ακαδημαϊκό μάθημα, αλλά ως μάθημα για την ανάπτυξη μιας βαθιάς οικολογικής συνείδησης, που θα δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα για αναστοχασμό των σύγχρονων αντιλήψεων για τον άνθρωπο αναφορικά με τις σχέσεις του με το φυσικό περιβάλλον.
Όταν τα παιδιά από την εφηβική τους ηλικία αρχίσουν να κατανοούν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των οικονομικών και καταναλωτικών επιλογών του ανθρώπου, με την ενηλικίωσή τους θα έχουν τη δυνατότητα να καταστούν πολίτες με περιβαλλοντική συνείδηση, που θα είναι σε θέση να κατανοούν πως η ψυχοσωματική ευεξία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την οικολογική ισορροπία.
Ομολογουμένως η επιστήμη της ψυχολογίας τις τελευταίες δεκαετίες έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στη διερεύνηση της ψυχής και στην κατανόηση της ανθρώπινης προσωπικότητας, στο πλαίσιο της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.
Τώρα εκείνο που επείγει είναι η κατανόηση της αλληλοεπίδρασης του κοινωνικού και του φυσικού περιβάλλοντος, ούτως ώστε στην εποχή μας το ανθρωποκεντρικό υπόβαθρο της ψυχολογίας να επεκταθεί και να συμπεριλάβει και την οικολογική διάσταση. Με άλλα λόγια, οι σημερινές συνθήκες επιτάσσουν την διεύρυνση της ψυχολογίας σε οικοψυχολογία.
Αυτό, στην ουσία του, είναι το μήνυμα του Theodore Roszak, ότι δηλαδή η Γη είναι το σπίτι μας, σε βαθμό που οι συλλογικές μας πράξεις έχουν αντίκτυπο στις ισορροπίες του Πλανήτη μας, με άλλα λόγια του οίκου μας, από την ευεξία του οποίου εξαρτάται και η ανθρώπινη υγεία και ευημερία.
Το παράδοξο είναι ότι ενώ επιστήμες όπως η βιολογία, η περιβαλλοντολογία και η κοινωνιολογία επισημαίνουν το βαθμό στον οποίο η ανθρώπινη συμπεριφορά αλλάζει προς το χειρότερο με την αυξανόμενη αστικοποίηση, και ως εκ τούτου την αποξένωση του ανθρώπου από τη φύση, καμιά μέριμνα δεν είχε μέχρι πρόσφατα ληφθεί για την αντιμετώπιση του μεγάλου αυτού προβλήματος.
Ακόμα και μετά την κυκλοφορία των βιβλίων του Theodore Roszak «The Voice of the Earth» και «Ecopsychology – Restoring the Earth, Healing the Mind», δεν υπάρχουν ενδείξεις πως οι κυβερνήσεις των οικονομικά ανεπτυγμένων κρατών περιλαμβάνουν στα προγράμματά τους μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του υπαρκτού, και πολύ σοβαρού προβλήματος.
Με άλλα λόγια, τις δύο τελευταίες δεκαετίες η οικοψυχολογία παραμένει ένα θεωρητικό θέμα, με το οποίο ασχολούνται κάποιοι πανεπιστημιακοί, ενώ οι πολιτικοί το αγνοούν, προφανώς γιατί δεν ασκείται πίεση από τους πολίτες.
Το ότι οι κυβερνήσεις ολιγωρούν πρέπει να μας απασχολεί σοβαρά. Ομολογουμένως, η λήψη αποτελεσματικών μέτρων έχει οικονομικό κόστος. Όμως εναλλακτική λύση δεν υπάρχει, αφού απειλείται η ποιότητα της ζωής σε πλανητικό επίπεδο.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατες προβλέψεις των μετεωρολόγων, το 2015 και το 2016 θα είναι η πιο θερμή διετία από τότε που κρατούνται μετεωρολογικά στατιστικά στοιχεία, καθώς η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας σε παγκόσμια κλίμακα ανεβαίνει σταθερά την τελευταία δεκαετία, χάρη σε έναν συνδυασμό φυσικών φαινομένων και, προφανώς, εξαιτίας του ανθρώπινου παράγοντα και των αερίων του θερμοκηπίου.
Το καλοκαίρι που μόλις πέρασε στο βόρειο ημισφαίριο θεωρείται το πιο ζεστό στα μετεωρολογικά χρονικά. Και όμως, παρά τις τόσο ανησυχητικές προβλέψεις των μετεωρολόγων, η σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία, και ο αυξανόμενος καταναλωτισμός σε παγκόσμια κλίμακα, συμβάλλουν στην περαιτέρω καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
Σε αυτήν τη κρίσιμη περίοδο, η οικοψυχολογία έρχεται να μας υπενθυμίσει πως όλοι μας είμαστε πολίτες του ίδιου Πλανήτη, και ως εκ τούτου η κύρια μέριμνά μας πρέπει να είναι η διατήρηση της βιωσιμότητάς του, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για τους απογόνους μας.
Η οικοψυχολογία μας διδάσκει επίσης την αμοιβαιότητα των σχέσεων περιβάλλοντος και ανθρώπου, και την αναγκαιότητα ανάπτυξης μιας περιβαλλοντικής συνείδησης ως άτομα και ως κοινωνίες.
Η ψυχολογία ως επιστήμη ασχολήθηκε με την ανατομία της ψυχής, για να κατανοήσει την ανθρώπινη προσωπικότητα, και να βελτιώσει τη συμπεριφορά του ατόμου στο κοινωνικό του πλαίσιο. Αυτή ήταν μια σημαντική συμβολή στην υπέρβαση των προσωπικών προβλημάτων του ανθρώπου, και στη βελτίωση της κοινωνικής του συμπεριφοράς.
Η οικοψυχολογία, με τη συσχέτιση και αλληλεξάρτηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, έχει διευρύνει τη σκοπιά της ψυχολογίας, προσθέτοντας στο προσωπικό και το κοινωνικό επίπεδο και το πλανητικό, και ως εκ τούτου μας θέτει όλους αντιμέτωπους με τις συνέπειες των πράξεων, αλλά και των παραλείψεών μας.
