Μια διονυσιακή εμπειρία επιφυλάσσει το Melbourne Festival για το θεατρόφιλο κοινό της πόλης, καθώς στο πρόγραμμά του περιλαμβάνεται ένα από τα σπουδαιότερα έργα του αρχαίου δράματος – οι “Βάκχες” του Ευριπίδη. Δεν πρόκειται, βέβαια, για μία κλασική παράσταση του έργου. “Αυτό ήταν κάτι που αποφασίσαμε από την αρχή”, εξηγεί ο Aaron Orzech, ο οποίος υπογράφει, ως ‘δραματουργός’ την δημιουργική διασκευή στο κείμενο του Ευριπίδη, ενώ την σκηνοθεσία υπογράφει η Adena Jacobs. Είναι η δεύτερη φορά σε λίγες εβδομάδες που τα δύο αυτά ονόματα εμφανίζονται σε παραστάσεις αρχαίου δράματος, έχοντας δουλέψει – εκείνη ως σκηνοθέτης, εκείνος ως ηθοποιός – και στην ‘Αντιγόνη’ που ανέβηκε πρόσφατα στο Malthouse.

“To αρχαίο δράμα είναι τα θεμέλια του θεάτρου” λέει ο Orzech, δικαιολογώντας την έλξη που ασκεί το είδος. “Οι Έλληνες έθεσαν τα θεμελιώδη ζητήματα του θεάτρου, τόσο για την μορφή, όσο και το περιεχόμενο, διατυπώνοντας ηθικά ερωτήματα, στα οποία επιστρέφουμε”.

ΕΦΗΒΕΣ ΒΑΚΧΕΣ

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, το κείμενο του Ευριπίδη ήταν η αφορμή για μια ελεύθερη διασκευή, με σύγχρονη οπτική. “Επιλέξαμε μία συλλογική προσέγγιση, βασισμένη στον αυτοσχεδιασμό και τις ιδέες που γεννήθηκαν όταν ήρθαν σε επαφή με το κείμενο τα κορίτσια”. Τα περί ων ο λόγος ‘κορίτσια’ είναι οι μαθήτριες του St. Martins Youth Art Centre, το οποίο συμμετέχει στη συμπαραγωγή, μαζί με τον θεατρικό οργανισμό “Fraught Outfit” και το “Theatre Works”.

Όλος ο θίασος αποτελείται από μαθήτριες του κέντρου, χαρίζοντας στις “Βάκχες” μία ιδιαίτερη, εφηβική ενέργεια. Ο δραματουργός, η σκηνοθέτης και η ομάδα παραγωγής είχαν ξανασυνεργαστεί με το κέντρο στην παράσταση “On the Bodily Education of Young Girls”, η οποία είχε αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές. “Εκείνο το έργο είχε μία πιο ήσυχη, ποιητική διάσταση” εξηγεί ο Aaron Orzech.

“Τώρα θελήσαμε να χρησιμοποιήσουμε την ίδια ομάδα σε ένα έργο που θα έχει μία χαοτική ενέργεια”. Από ό,τι φαίνεται, οι Βάκχες είναι ιδανικό όχημα. Ένα έργο μεταμορφώσεων, στο επίκεντρο του οποίου βρίσκεται η διαμάχη του ορθού λόγου με το μεταφυσικό, η τάξη της πόλης σε αντίστιξη με την αγριάδα της φύσης, η ίδια η φύση του ανθρώπου και του θεού, προκαλεί για αιώνες συζητήσεις, ερεθίζοντας τον νου και την φαντασία όσων έρχονται σε επαφή μαζί του. Έτσι και για τον εφηβικό θίασο, οι “Βάκχες” υπήρξαν αφορμή για να διατυπωθούν εκ νέου κάποιοι προβληματισμοί. “Η αφετηρία μας ήταν το σημείο που ο Πενθέας (σ.σ. ο Βασιλιάς των Θηβών, που αντιτίθεται στην λατρεία του Διονύσου) πηγαίνει να κατασκοπεύσει τις Βάκχες” λέει ο δραματουργός.

“Πολλά από τα κορίτσια ένιωσαν ότι επικοινωνούν με αυτό, τη στιγμή που καταλαβαίνουν ότι κάποιος τις παρακολουθεί. Γιατί όλες οι γυναίκες ξέρουν πώς είναι να σε κοιτάζουν με επιθετικό τρόπο, να νιώθεις πάνω σου ένα ισχυρό βλέμμα. Είναι ένα είδος βίας. Μάς έδωσε την αφορμή για να συζητήσουμε το τι συνιστά βία στην σημερινή κοινωνία. Στο έργο του Ευριπίδη, ο Πενθέας βρίσκει βίαιο θάνατο, όταν τον διαμελίζουν οι Μαινάδες. Εμείς διαμελιζόμαστε από τα βλέμματα των άλλων ανθρώπων”.

Εκτός από την βία, στις νέες αυτές “Βάκχες” εμφανίζονται και άλλα μοτίβα, γεννώντας γόνιμους προβληματισμούς. Υπάρχει έντονος ο απόηχος του φεμινισμού, καθώς στο επίκεντρο βρίσκεται μία ομάδα γυναικών που αποκτούν δύναμη και ελευθερία, χάρη στον θεό Διόνυσο, στη συνέχεια όμως η ελευθερία αυτή εξαφανίζεται. “Η κοινωνία μας επιφυλάσσει συγκεκριμένο ρόλο για τα έφηβα κορίτσια, τα περιορίζει. Θέλαμε να αμφισβητήσουμε αυτήν την αντίληψη, παρουσιάζοντας αυτές τις γυναίκες που ο Διόνυσος μεταμορφώνει σε θεές”.

ΑΡΧΑΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ

Η ίδια η παρουσία του θεού Διονύσου, στην μοναδική τραγωδία με πρωταγωνιστή θεό, αποτελεί αφορμή για άλλου είδους προβληματισμούς: “Αναρωτηθήκαμε σε τι θεούς πιστεύουμε σήμερα”, λέει ο δραματουργός. “σε ποιους προσβλέπουμε, σε ποιους προσευχόμαστε: στον καπιταλισμό, στον καταναλωτισμό, στην διαφήμιση. Η σχέση μας με διάφορα προϊόντα αγγίζει τα όρια του μεταφυσικού. Στην αρχαιότητα, ο διονυσιασμός απελευθέρωνε τους ανθρώπους, μέσα από το κρασί, την έκσταση, τον χορό. Για μας που είμαστε παγιδευμένοι σε έναν υπερ-καπιταλιστικό κόσμο, δεν είναι επαναστατική πράξη να πίνουμε και να χορεύουμε μέχρι το πρωί, για την ακρίβεια ο καπιταλισμός απαιτεί να το κάνουμε. Ο καπιταλισμός συσκευάζει και μας πουλάει την εξέγερση ως προϊόν”.

Οι έφηβες “Βάκχες” εκπροσωπούν ακριβώς αυτήν τη χαμένη, ανεξέλεγκτη ελευθερία, ενώ από την άλλη υπάρχει ο κόσμος της τάξης, της αυστηρής δομής. Αυτός εκπροσωπείται από τον ίδιο τον χώρο του θεάτρου, με την δομή και τις συμβάσεις του. Έτσι, σύμφωνα με την προσέγγιση των δημιουργών της παράστασης, οι θεατές καλούνται να δουν τις “Βάκχες” από την οπτική γωνία του Πενθέα. Αυτό σημαίνει ότι το κοινό θα σκανδαλιστεί από τις έφηβες “Βάκχες”, οι οποίες προκάλεσαν τον καταπιεστή βασιλιά που επιθυμούσε την τάξη; “Το ελπίζω” γελάει ο διασκευαστής. “Κάποιοι θα αντλήσουν μεγάλη απόλαυση από την ζωντάνια αυτών των κοριτσιών, κάποιοι θα νιώσουν άβολα, κάποιοι θα νιώσουν προσβεβλημένοι. Όλοι, με κάποιον τρόπο, θα νιώσουν κάτι, θα αλλάξουν, μέσα από την ίδια την πράξη της θέασης”. Έτσι κι αλλιώς, η μετάλλαξη είναι βασικό στοιχείο του έργου. Στο τέλος, όλα τα πρόσωπα του έργου έχουν αλλάξει.

“Και όλοι τιμωρούνται” τονίζει ο Aaron, για να συμπληρώσει: “εκτός από τον Διόνυσο”. Αν ισχύει η αναλογία της θρησκείας με τον καταναλωτισμό, αυτό σημαίνει ότι στο τέλος ατιμώρητος μένει ο καπιταλισμός; Ο δραματουργός γελάει με την παρατήρηση, επιλέγοντας να αφήσει περαιτέρω ερμηνείες ανοιχτές.

– Οι Βάκχες του Ευριπίδη, σε παραγωγή St. Martins και Fraught Outfit, παρουσιάζονται στο Theatre Works (14 Acland St, St Kilda, τηλ.: 9534 3388), στο πλαίσιο του Melbourne Festival, από τις 8 μέχρι τις 24 Οκτωβρίου. Πληροφορίες και κρατήσεις εισιτηρίων στο Ticketmaster: 136 100.