Ελευσίνα, Καλαμάτα ή Ρόδος; Μια από αυτές τις τρεις ελληνικές πόλεις θα είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021 μετά την τελική συνάντηση επιλογής που θα γίνει φέτος το Νοέμβριο.
Την ανακοίνωση αυτή έκανε ο Βρετανός πρόεδρος της δωδεκαμελούς Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, κ. Steve Green, κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνάντησης προεπιλογής των υποψηφίων ελληνικών πόλεων που διεκδικούν τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2021, στην Ελλάδα στο αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού στην Αθήνα, τονίζοντας ότι τα κριτήρια επιλογής της πολιτιστικής πρωτεύουσας βλέπουν προς το μέλλον, ενώ η επιθυμία μας είναι ο θεσμός της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας να επικεντρωθεί στο μέλλον της Ευρώπης.
Οι πόλεις που παρουσίασαν τους φακέλους υποψηφιότητάς τους ενώπιον της δωδεκαμελούς επιτροπής των εμπειρογνωμόνων (10 μέλη ορισμένα από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και δύο Έλληνες εμπειρογνώμονες) ήταν οι ακόλουθες: Βόλος, Δελφοί, Ελευσίνα, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κέρκυρα, Λάρισα, Λέσβος, Μεσολόγγι, Πειραιάς, Ρόδος, Σαλαμίνα, Σάμος και Τρίπολη.
Η ανακοίνωση έγινε στο αμφιθέατρο του Υπουργείου, παρουσία του υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Αριστείδη Μπαλτά, της γενικής γραμματέως του ΥΠΠΟΑ κ. Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, του Γάλλου εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – υπεύθυνου για τις Πολιτιστικές Πρωτεύουσες, κ. Sylvain Pasqua, και του Βρετανού προέδρου της δωδεκαμελούς Ευρωπαϊκής Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, κ. Steve Green.
Ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Αριστείδης Μπαλτάς, κατά τη διάρκεια της ανακοίνωσης στον Τύπο, συνεχάρη όλες τις πόλεις που συμμετείχαν στη διαγωνιστική διαδικασία και ευχήθηκε κάθε επιτυχία σε αυτές που εντάχθηκαν στον κατάλογο προεπιλογής, επισημαίνοντας ότι η φιλοξενία του θεσμού αποτελεί ένα εθνικό εγχείρημα που ξεπερνά τα στενά τοπικά όρια της νικήτριας πόλης και προβάλλει τον πολιτισμό ολόκληρης της χώρας: «Η ιδέα της φιλοξενίας αποτελεί παλαιά αρχή της Ευρώπης. Οι πρόσφυγες που φιλοξενούνται στην Ελλάδα φέρουν, εκτός από πόνο και ταλαιπωρία, και τον δικό τους πολιτισμό, ο οποίος πρέπει να μπολιαστεί με τον ελληνικό. Το 2021 είναι μια θαυμάσια ευκαιρία να αναδειχθεί η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα φιλοξενίας στην Ευρώπη».
Από την πλευρά του, ο κ. Sylvain Pasqua τόνισε ότι ο διαγωνισμός ήταν απόλυτα δίκαιος και διαφανής για όλες τις υποψήφιες πόλεις, οι οποίες είχαν πολλά πλεονεκτήματα – υπέροχα φυσικά τοπία, αρχαία μνημεία πολιτισμού και σημαντικό σύγχρονο πολιτισμό.
Ο Σπύρος Μερκούρης, αδελφός της αείμνηστης Μελίνας Μερκούρη, ο οποίος παραβρέθηκε στην εκδήλωση και υπήρξε συντονιστής της πρώτης πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης στην Αθήνα το 1985 και μέλος της Επιτροπής των Συντονιστών του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Δικτύου για τις πόλεις της Ευρώπης, τόνισε στο “Νέο Κόσμο”, ότι το όραμα της Μελίνας συνεχίζει να δίνει νόημα και ουσία στον πολιτιστικό γίγνεσθαι της Ευρώπης ειδικά στην εποχή της κρίσης που διανύουμε. Είναι συγκινητικό να βλέπεις τόση αγάπη και αφοσίωση στον θεσμό της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας από το 1985 μέχρι σήμερα που αποτελεί ένα βήμα διαλόγου, αλληλοκατανόησης και σεβασμού στη διαφορετικότητα στην Ευρώπη, ένας θεσμός που ενώνει τους λαούς και τα κράτη της Ευρώπης. Οι ελληνικές υποψηφιότητες ήταν εξαιρετικές, όλες οι ελληνικές πόλεις ανέδειξαν τον πολιτισμό και τις τέχνες, τα αρχαία και τα βυζαντινά μνημεία που διαθέτουν σε συνδυασμό με την αειφόρο ανάπτυξης.
Η επίτιμη πρόξενος της Γαλλίας στη Ρόδο, που ανακηρύχθηκε Γυναίκα της Ευρώπης το 2004 και είναι γενική συντονίστρια της υποψηφιότητας της Ρόδου στη συγκεκριμένη διαδικασία, Αλίκη Μοσχή-Gauguet, υπογράμμισε στο “Νέο Κόσμο” ότι “μεταφέραμε με επιτυχία το μήνυμα της Ρόδου το οποίο είναι το μήνυμα της αλληλεγγύης, της πολυπολιτισμικότητας και του διαλόγου, της κατανόησης και της φιλοξενίας, που είναι σημαντικές αξίες ελληνικές και της Ευρώπης, τις οποίες πρέπει να τις επαναπροσδιορίσουμε και να τις κάνουμε καθημερινή πράξη στη ζωή μας όσο ποτέ. Δεσμεύομαι, αν η Ρόδος πάρει τον τίτλο, να συμμετάσχουμε από κοινού σε πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις στο νησί του Ήλιου με όλες τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις που δεν μπόρεσαν να προκριθούν στην αξιολόγηση με στόχο να αναδείξουν τη μοναδικότητα και τα πλεονεκτήματα που έχουν.
Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, ο οποίος δημιουργήθηκε με στόχο να συμβάλει στην προσέγγιση των λαών της Ευρώπης, είναι μια κοινοτική δράση για την ανάδειξη του πλούτου της ποικιλομορφίας, των κοινών πτυχών των ευρωπαϊκών πολιτισμών και τη βελτίωση της αλληλοκατανόησης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών.
Ο εν λόγω θεσμός καθιερώθηκε, κατόπιν πρότασης της Μελίνας Μερκούρη, από το Συμβούλιο Υπουργών Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ιούνιο του 1985, ως διακυβερνητική πρωτοβουλία. Η κοινοτική δράση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης προσέλκυσε πολλούς επισκέπτες, γνωρίζοντας ολοένα και μεγαλύτερη επιτυχία ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολίτες. Η Ελλάδα έχει ήδη φιλοξενήσει τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης τρεις φορές (Αθήνα 1985, Θεσσαλονίκη 1997 και Πάτρα 2006).
Αξίζει, να αναφερθεί ότι στις ανακηρυχθείσες πόλεις από το 2010 και μετά απονέμεται βραβείο «προς τιμήν της Μελίνας Μερκούρη», ύψους 1.500.000€. Κάθε έτος δύο πόλεις από διαφορετικό κράτος-μέλος της Ε.Ε., δικαιούνται να φέρουν τον τίτλο.
Για τα έτη 2014-2020, οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης θα χρηματοδοτηθούν από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο διαγωνισμός για τη φιλοξενία του θεσμού ξεκινάει έξι έτη νωρίτερα, ώστε οι πόλεις να διαθέτουν επαρκή χρόνο να προετοιμαστούν πριν την έναρξη του έτους εορτασμού.
Η Ελλάδα θα φιλοξενήσει τον θεσμό το 2021, μαζί με τη Ρουμανία και μία πόλη από τις υποψήφιες ή δυνάμει υποψήφιες προς ένταξη στην Ε.Ε. χώρες, η οποία θα γνωστοποιηθεί το 2017.
Μόνο ευρωπαϊκές πόλεις που ανήκουν σε χώρες-μέλη της Ε.Ε. έχουν αποκτήσει μέχρι σήμερα τον τίτλο της ευρωπαϊκής πολιτιστικής πρωτεύουσας. Ωστόσο, το Συμβούλιο της Ε.Ε. μπορεί να ορίσει μια πόλη από άλλη χώρα για μια χρονιά, αρκεί η απόφαση να ληφθεί ομόφωνα. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί και η Κωνσταντινούπολη, που κατέστη Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Πρωτεύουσα το 2010.
Τα κριτήρια επιλογής είναι το εύρος και η ποιότητα των δραστηριοτήτων για την προώθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας της Ευρώπης, του διαπολιτισμικού διαλόγου και της μεγαλύτερης αλληλοκατανόησης μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών, β) το πεδίο και η ποιότητα των δραστηριοτήτων που αναδεικνύουν τις κοινές πτυχές του πολιτισμού, της κληρονομιάς και της ιστορίας της Ευρώπης, καθώς και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τρέχοντα ευρωπαϊκά θέματα, γ) το πεδίο και η ποιότητα των δραστηριοτήτων με Ευρωπαίους καλλιτέχνες, της συνεργασίας με επιχειρηματίες ή με πόλεις, συμπεριλαμβανομένων, κατά περίπτωση.
Να θυμίσουμε ότι για το τρέχον έτος τον σχετικό τίτλο φέρουν οι Σαν Σεμπαστιάν (Ισπανία) – Βρότσλαβ (Πολωνία), για το 2017 οι Άαρχους (Δανία) – Πάφος (Κύπρος), για το 2018 Λεουβάρντεν (Ολλανδία) – Βαλέτα (Μάλτα) και το 2019 Πλόβντιβ (Βουλγαρία) – Ματέρα (Ιταλία).
Ας δούμε συνοπτικά τα πλεονεκτήματα των τριών ελληνικών πόλεων:
ΕΛΕΥΣΙΝΑ: Θέτει ως πλεονεκτήματά της την ιστορική της διαδρομή ως μία από τις πέντε ιερές πόλεις της αρχαιότητας, κέντρο των Ελευσινίων Μυστηρίων, αλλά και ως κατ’ εξοχήν βιομηχανικό κέντρο στη σύγχρονη εποχή. Οι Ελευσίνιοι θεωρούν ότι η φυσιογνωμία της πόλης τους διαμορφώνεται μέσα από μία διαρκή διαδικασία σύνθεσης των αντιθέτων και ότι στην ίδια διαδικασία βρίσκεται σήμερα και η Ευρώπη στο σύνολό της, στην προσπάθειά της να υπάρξει ως ενιαία οντότητα και ως Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπό αυτή την προοπτική, η Ελευσίνα βρίσκεται στην καρδιά του ευρωπαϊκού προβληματισμού. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η σημαντική πολιτιστική δραστηριότητα που έχει αναπτύξει η πόλη τις τελευταίες δεκαετίες, η Ελευσίνα εμφανίζει μία σειρά από ισχυρά επιχειρήματα για την ανάδειξή της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021.
ΚΑΛΑΜΑΤΑ: Το 2021 η Ελλάδα θα γιορτάσει τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού, η οποία ξεκίνησε στις 23 Μαρτίου του 1821 από την Καλαμάτα. Ιδιαίτερη σημασία έχουν, επίσης, η δυνατή πολιτιστική παρουσία της πόλης επί δεκαετίες, η διοργάνωση διεθνούς εμβέλειας πολιτιστικών εκδηλώσεων με κορυφαίο το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού, η άριστη προσβασιμότητα με αυτοκινητόδρομο, αεροδρόμιο, λιμάνι, μαρίνα και υδατοδρόμιο, ενώ το 2021 θα είναι έτοιμος και ο δρόμος Καλαμάτας-Ριζόμυλου, που θα ενοποιεί όλες τις ξενοδοχειακές μονάδες στο βόρειο τμήμα της παραλίας του Μεσσηνιακού κόλπου. Πλεονεκτήματα θεωρούνται ακόμη, οι υποδομές εκδηλώσεων με κορωνίδα το Μέγαρο Χορού.
ΡΟΔΟΣ: Το νησί του Ήλιου και του Κολοσσού έχει πολλά θετικά στοιχεία να επιδείξει. Ο μεγαλύτερος αστικός ιστός του Αιγαίου Πελάγους, η αρχαιοελληνική και η μεσαιωνική πολιτεία της, η ιστορία της, η παγκόσμια τουριστική της φήμη και οι καταπληκτικές υποδομές φιλοξενίας, τα συνεδριακά κέντρα, τα μουσεία, η ύπαρξη διεθνούς αεροδρομίου, οι πολυπολιτισμικές εκδηλώσεις που διοργανώνει κάθε χρόνο είναι στοιχεία που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την έκπληξη.