Μια ενδιαφέρουσα έκθεση με 60 άγνωστα έργα του Βρετανού ζωγράφου και περιηγητή, Thomas Hope, λειτουργεί στο παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, υπό τον τίτλο «Thomas Hope: Σχέδια της Οθωμανικής Κωνσταντινούπολης». Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 25 Σεπτεμβρίου 2016 και πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Γραφείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκικής Πρεσβείας στην Αθήνα. Μια νοερή ξενάγηση στην έκθεση αυτή, ειδικά για τους αναγνώστες του «Νέου Κόσμου» κάνει η διευθύντρια του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης και ιστορικός τέχνης, Μίνα Μωραΐτη.
«Περιμένουμε τους Έλληνες της Αυστραλίας και τους ξενόγλωσσους Αυστραλούς τουρίστες, όταν έρθουν στην Ελλάδα το καλοκαίρι, να μάς επισκεφθούν. Στο Μουσείο μας, το οποίο ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη, παρουσιάζονται οι ισλαμικές συλλογές του Αντώνη Μπενάκη, που αποτυπώνουν την επιρροή της βυζαντινής στην οθωμανική τέχνη και την ανάμειξή της με στοιχεία της ευρωπαϊκής τέχνης των 16ου και 17ου αιώνα» λέει η κ. Μωραΐτη.
«Όσον αφορά τον γνωστό Βρετανό περιηγητή, συλλέκτη και καλλιτέχνη, Thomas Hope, είναι γόνος οικογένειας μεγιστάνων τραπεζιτών, ο οποίος πραγματοποίησε, κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα, το Grand Tour, δηλαδή· την καθιερωμένη, για τους νέους της τότε μεγάλης αστικής τάξης, περιοδεία στην Ελλάδα και την Μέση Ανατολή. Πολυμαθής, φιλότεχνος, με μοναδικές συλλογές αρχαιοτήτων, γλυπτικής και ευρωπαϊκής ζωγραφικής, γενναιόδωρος χορηγός και ειδήμων σε θέματα αρχιτεκτονικής και διακόσμησης, ανέτρεψε τα καλλιτεχνικά δεδομένα της εποχής του, αφήνοντας το στίγμα του στην καλλιτεχνική περίοδο Regency (αρχές 19ου αιώνα). Δημιούργησε το «στυλ Hope», το οποίο εμπνέεται από αρχαίους πολιτισμούς της Μεσογείου, και το διέδωσε, εκδίδοντας σειρά εικονογραφημένων εγχειριδίων με ενδυματολογικό ρεπερτόριο, καθώς και προτάσεις για χρηστικά και διακοσμητικά αντικείμενα.
Ο ίδιος υπήρξε εξαιρετικά ταλαντούχος σχεδιαστής και σχεδίασε επιμελώς ποικίλα θέματα από τις περιοχές που επισκέφθηκε στη διάρκεια του Grand Tour. Τα έργα αυτά (σύνολο 350), ταξινομημένα από τον ίδιο, φυλάσσονταν στην προσωπική του βιβλιοθήκη δεμένα σε πέντε τόμους, οι οποίοι μετά τον θάνατό του εξαφανίστηκαν.
Όμως, εάν η διεθνής επιστημονική κοινότητα τους θεωρούσε χαμένους, στην πραγματικότητα είχαν αγοραστεί το 1930 από τον Αντώνη Μπενάκη και φυλάσσονταν στη Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη. Η ανακάλυψή τους το 1984, αποτέλεσε ένα γεγονός με διεθνή επιστημονική απήχηση, δεδομένου ότι τα έργα συγκροτούν έναν θησαυρό οπτικών μαρτυριών για αρχαιολογικές τοποθεσίες και μνημεία που έχουν εκ τότε αλλοιωθεί, από την Ελλάδα πολλά Βυζαντινά μνημεία που έχουν αλλοιωθεί ή καταστραφεί, την Αίγυπτο και την Τουρκία, όπου πρωταγωνιστεί θεματικά η Κωνσταντινούπολη με τα βυζαντινά και τα οθωμανικά στοιχεία της, σταυροδρόμι πολιτισμών και λαών κατά τη διάρκεια των αιώνων» επεσήμανε η κ. Μωραϊτη.
Στην έκθεση παρουσιάζονται 60 έργα με θέμα την Κωνσταντινούπολη.
Ανάμεσα στα 60 έργα του Thomas Hope είναι και η κορυφαία δημιουργία του ελληνικής καταγωγής Οθωμανού αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν – το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς στην Κωνσταντινούπολη (1550-1557), που είναι βασισμένο στο σχέδιο της βυζαντινής μεγαλοπρεπούς εκκλησίας της Αγίας Σοφίας, το μεγαλύτερο τέμενος που κτίστηκε ποτέ στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η θεματική ποικιλία και η λεπτομέρεια των σχεδίων είναι αξιοθαύμαστη και αποκαλύπτουν τη γοητεία που άσκησε στον Thomes Hope η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα θέματα απεικονίζουν: τοπογραφικά σχεδιαγράμματα και διπλωτά πανοράματα της Κωνσταντινούπολης και των περιχώρων, οθωμανικά παλάτια, αίθουσες του σεραγιού, πύλες, τζαμιά, ταφικά μνημεία, υπαίθριες κρήνες, τα γιαλιά πάνω στο Βόσπορο, οι λέμβοι διασκεδάσεων του σουλτάνου, επίσης απόψεις από γειτονιές και προάστια, σκηνές στα μαγαζιά και στα καφενεία της αγοράς, παραστάσεις με ενδυμασίες. Όλα αυτά με μια εξαιρετική σχεδιαστική ποιότητα, καθώς η απαράμιλλη δεξιοτεχνία του Thomas Hope στη γραμμική διατύπωση αγγίζει την ικανότητα μικρογράφου, ενώ η ευαίσθητη χρωματική του κλίμακα, τού επιτρέπει να αναδείξει λεπτομέρειες των κτηρίων και των ενδυμασιών που καταπλήσσουν το θεατή και πολλαπλασιάζουν την φαντασία του. Ωστόσο, η σημασία της συλλογής Thomas Hope δεν εξαντλείται στην αισθητική χαρά που προσφέρει στους φιλότεχνους.
Για τους μελετητές του οθωμανικού πολιτισμού τα έργα αποτελούν ένα μοναδικό θησαυρό, κυρίως γιατί ο χρόνος σχεδίασής τους, δηλαδή ο 18ος αιώνας, τα καθιστά ένα σπάνιο εικαστικό εύρημα, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη χρονική περίοδος είναι σχετικά φτωχή σε οπτικές μαρτυρίες για την Τουρκία. Ένα δεύτερο και εξίσου σημαντικό στοιχείο, το οποίο διαφοροποιεί τα έργα του Thomas Hope από άλλα εικονογραφιεικονογραφικά σύνολα παρόμοιας θεματικής, είναι η αυθεντικότητα των παραστάσεων. Όπως γνωρίζουν οι μελετητές, πολλοί ζωγράφοι-περιηγητές -μολονότι σχεδίαζαν επιτόπου- συχνά παραμόρφωναν τα τοπικά χαρακτηριστικά προκειμένου να εξωραΐσουν τις παραστάσεις. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που υποβαθμίζει την τεκμηριωτική τους αξία. Αυτή δεν είναι καθόλου η περίπτωση του Thomas Hope, ο οποίος σχεδίαζε με ευσυνειδησία, καταγράφοντας τα θέματα με απόλυτη πιστότητα.
Επιπλέον, η αξεπέραστη θεματική ποικιλία της συλλογής την καθιστά σημείο αναφοράς για μελετητές πολλαπλών ειδικοτήτων, όπως ιστορικούς, αρχιτέκτονες, λαογράφους, ενδυματολόγους κ.λπ. Ειδικά, δε, για την Κωνσταντινούπολη το έργο του αποτελεί αστείρευτη δεξαμενή υλικού για όποιον επιθυμεί να ανασυστήσει ένα πανοραμικό πορτραίτο της πόλης κατά τον 18ο αιώνα, με αυθεντικά δείγματα του τοπίου, της αρχιτεκτονικής, των κατοίκων και της καθημερινότητας. Το σημαντικότερο είναι ότι πρόκειται για ένα αρχείο, αδημοσίευτο στο σύνολό του, η έκδοση του οποίου αναμένεται να εκτιμηθεί ιδιαίτερα από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσση έκδοση, (Ελληνικά/Αγγλικά), η οποία περιλαμβάνει φωτογραφίες των έργων και συνοδευτικά κείμενα σχετικά με τον καλλιτέχνη και την εποχή του, από τις επιμελήτριες της έκθεσης Δρ. Φανή-Μαρία Τσιγκάκου, ιστορικό τέχνης και Μίνα Μωραΐτη, επιμελήτρια του Μουσείου Ισλαμικής Τέχνης.
