Η παρούσα στήλη γράφεται σύμφωνα με την προσωπική επιθυμία στο «Ν.Κ.», 2/4/2016, αλλά και τη γραπτή εντολή της μεγάλης παρέας του τακτικού αναγνώστη του «Νέου Κόσμου», Μανόλη Λέττα. Εκ των προτέρων, ευχαριστούμε όλους σας στο Prahran που διαβάζετε το «Νέο Κόσμο», αλλά και παρακολουθείτε προσεκτικά, άγρυπνα και αδιάκοπα, τον «Γλωσσικό Ελληνισμό της Αγγλικής» και το κριτικό «Σκεπτόγραμμα» και συζητάτε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ό,τι δημοσιεύεται ειδικά για όλους τους ένθερμους, και τακτικούς αναγνώστες.
Η παράκληση και παραγγελία σας σήμερα εκτελείται μέσα στα όρια των δυνατοτήτων μας μια και η ελληνική γλώσσα είναι ένας απέραντος και πλατύδρομος γλωσσικός Ειρηνικός Ωκεανός με απύθμενο βάθος.
Ο ΦΑΣΙΣΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ
Οι λέξεις μας φασισμός, φασιστικός και φασίστας -κατά τη γνώμη μας- είναι λέξεις που χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν, κατά κύριο λόγο, την αυταρχικότητα. Αυταρχικός είναι αυτός που θέλει να επιβάλει τη δική του θέληση και, μάλιστα, με απόλυτο τρόπο απαιτεί συμμόρφωση όλων στις δικές του επιθυμίες. Επίσης, δηλώνουν την αυθαιρεσία και τη βίαιη, εξουσιαστική και αντιδημοκρατική συμπεριφορά.
Ο φασισμός είναι ιδεολογία, αλλά και πολιτικό σύστημα με εθνικιστικό και ολοκληρωτικό χαρακτήρα. Το δόγμα του φασισμού εγκαθιδρύθηκε στην Ιταλία από τον Μπενίτο Μουσολίνι το 1922. Η φασιστική ιδεολογία είναι «πνευματικό τέκνο» του αυτοαποκαλούμενου «φιλοσόφου του φασισμού» Giovanni Gentile και ο Μουσολίνι είναι ο πρώτος αρχηγός -il Duce- (από την ελληνική ελληνικό Οδηγώ) – του Ιταλικού Φασιστικού Κόμματος και ο πρώτος φασίστας δικτάτορας στην Ευρώπη.
Στα Γυμνάσια και Πανεπιστήμια της Βικτώριας όπου διδάσκονται οι πολιτικές ιδεολογίες, ο φασισμός συνοψίζεται στην εξής συμπυκνωμένη ιδέα: «Τα πάντα μέσα στο κράτος, τίποτε έξω από το κράτος». Στα αγγλικά πολιτικά εγχειρίδια αποδίδεται ως εξής: «The condensed idea: Everything in the state, nothing outside the state».
Ως καθηγητής της Πολιτικής Επιστήμης, την οποία δίδαξα επί τριάντα συναπτά έτη στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Πολιτείας της Βικτώριας, θα σας έλεγα ότι το θέμα ανήκει στις πολιτικές ιδεολογίες που εξετάζονται διεξοδικά και για μεγάλα διδακτικά διαστήματα.
Εδώ, όμως, η στήλη εξετάζει τις λέξεις από γλωσσική και ετυμολογική σκοπιά και σε αυτό το στάδιο θα έρθουμε τώρα.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Ο φασισμός προέρχεται από τη «λατινική λέξη» fascis. Ακούγεται ελληνική και είναι. Η λέξη fascis = a bundle of wood, δηλαδή ένα δεμάτι ξύλα. Είναι η ελληνική λέξη πάξις. Οι Δωριείς την έλεγαν πήξις = a fastening together = κολλώ, δένω μαζί. Αυτό σημαίνει και σήμερα το πήζω = στερεοποιώ. Αυτή είναι η πήξις = πήξη.
Οι Λατίνοι δεν πήραν το ελληνικό π, ούτε το ελληνικό ξ. Πώς θα έγραφαν την ελληνική λέξη πήξις; Έτσι σκάρωσαν την fascis = δέσμη, στερεοποιημένο δεμάτι. Το σύμβολο της εξουσίας και της δύναμης της Ρώμης ήταν οι δέσμες από ράβδους με το τσεκούρι στο μέσον. Ο πληθυντικός είναι fasces και από εδώ έγινε η νέα λέξη φασισμός, fascismo στα ιταλικά και fascism στα αγγλικά = απολυταρχία, ολοκληρωτισμός = αυθαίρετη και ανεξέλεγκτη εξουσία.
Αυτός που αναφέρεται στο φασισμό (το επίθετο) λέγεται φασιστικός και ο άνθρωπος που γίνεται οπαδός του φασισμού είναι ο φασίστας = αυταρχικός άνθρωπος. (Τα θέλει όλα δικά του!).
Να σημειώσουμε όμως και κάτι πολύ ενδιαφέρον: Ως αντιδάνειο -τώρα από την ιταλική- πήραμε τη λέξη μας φασκιά, τη λωρίδα με την οποία τυλίγουμε τα βρέφη. Φαίνεται εδώ, ότι η αρχική σημασία έμεινε και στη νέα μας λέξη φασκιά/πήξη. Όταν είσαι μωρό μέσα στις φασκιές τι μπορείς να κάνεις; Μεταφορικά δεν «δένει» και ο φασισμός κάθε πολίτη και δεν μπορεί να κάνει τίποτε παρά μόνο ό,τι του λένε; Να ‘τος ο φασισμός!
ΚΑΙ ΛΙΓΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΦΙΕ
Η λέξη χαφιές -και πληθυντικός οι χαφιέδες- προέρχεται από την τουρκική λέξη «hafiye» και είναι αυτός που προδίδει τις κινήσεις ή ακόμη και τα λόγια κάποιων σε τρίτους. Κάνοντας αυτό, περιμένει οφέλη από την πράξη του αυτή. Επίσης, σημαίνει κατάσκοπος, μυστικός πράκτορας και άλλες λέξεις που τον χαρακτηρίζουν είναι ο καταδότης, ο σπιούνος ή και ο ρουφιάνος. Η πράξη του χαφιέ λέγεται και χαφιεδισμός. Κάναμε και το ρήμα μας χαφιεδίζω.
Αφού είχαμε όλες αυτές τις ελληνικές λέξεις, γιατί εξελληνίσαμε τον χαφιέ; Στα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς ποιος πήγαινε σε ελληνικό σχολείο για να κρατήσει όλο τον πλούτο της ελληνικής; Εδώ εμείς σήμερα μέσα σε μια γενεά, βλέπουμε ότι τα χάνουμε όλα!
ΚΑΙ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Ο φασίστας και ο χαφιές είναι ελληνικές λέξεις, πλέον, όπως και οι δεκάδες χιλιάδες ελληνικές λέξεις στην αγγλική. Όλες αυτές έχουν πλέον πολιτογραφηθεί ως αγγλικές. Πολλές από αυτές, όμως, μάς δημιουργούν κλιτικά προβλήματα όπως: phenomenon, phenomena, crisis, crises και πολλά άλλα.
Και, τέλος, η ερώτηση για τη Μεγάλη Παρέα του Prahran: Ποια είναι τα θηλυκά ονόματα για τον φασίστα και τον χαφιέ; Τι μας λέει αυτό για την ελληνική γλώσσα;
