Η μεταπολεμική Ελλάδα μέσα από τα αιγαιοπελαγίτικα καΐκια του γνωστού φιλέλληνα Αμερικανού φωτογράφου Robert McCabe, παρουσιάζονται έως τέλος Μαΐου στη gallery Citronne στον Πόρο.
Απομεινάρια μιας άλλης εποχής -καΐκια, τρεχαντήρια, καρνάγια, βάρκες, άνθρωποι του μόχθου που προσπαθούν να επιβιώσουν, ανέμελα παιδιά, θαλασσινά τοπία του Αιγαίου της περιόδου 1954-1964- είναι μερικά από τα 50 ντοκουμέντα-ασπρόμαυρες φωτογραφίες του βραβευμένου βετεράνου φωτογράφου του «National Geographic», ο οποίος ταξιδεύει στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο περισσότερο από μισό αιώνα.
Το κεντρικό θέμα της έκθεσης, την επιμέλεια της οποίας υπογράφει η Δρ Ιστορίας της Τέχνης του Boston University, Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, σχετίζεται αρμονικά με το 4ο Σαλόνι Παραδοσιακών Σκαφών, το οποίο διοργανώνεται από 19 έως 22 Μαΐου στο γραφικό νησί του Αργοσαρωνικού. Ακόμη, τα έσοδα της έκθεσης θα διατεθούν στον Ελληνικό Σύνδεσμο Παραδοσιακών Σκαφών που προσπαθεί να κρατήσει ζωντανή την ναυτική μας παράδοση και να διασώσει ότι έχει απομείνει από τα καΐκια και τα καρνάγια μιας άλλης εποχής.
Μιλώντας αποκλειστικά στο «Νέο Κόσμο» στα εγκαίνια της έκθεσης, ο Robert McCabe τόνισε «από την πρώτη στιγμή που βρέθηκα στην Ελλάδα ως φοιτητής ερωτεύτηκα τη χώρα, τη θάλασσα, τον ήλιο, τα αρχαιολογικά μνημεία της. Είμαι λάτρης της Ελλάδας, παντρεύτηκα Ελληνίδα της Αμερικής και απέκτησα σπίτι στην Πάτμο, όπου πηγαίνουμε οικογενειακώς κάθε καλοκαίρι. Επίσης, έχω ωραίες αναμνήσεις από την Αυστραλία, όπου πήγα να φωτογραφίσω τα μεταλλεία που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Με συνόδευε τότε η σύζυγος μου και μας έκανε εντύπωση η έντονη παρουσία του εκεί ελληνισμού. Αποκτήσαμε φίλους και στην Ελλάδα, και στην Αυστραλία. Σχετικά με την έκθεση στον Πόρο, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι τα καΐκια είναι κληρονόμοι μιας παράδοσης τριών χιλιετηρίδων, γύρω από την ναυπήγηση και το ταξίδι στο Αιγαίο, όμως, λίγα σκαριά έχουν απομείνει. Με κέντρο την θάλασσα, οι φωτογραφίες μου αποτυπώνουν το φυσικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον της Μεταπολεμικής Ελλάδας. Τα ξύλινα καΐκια, έκφραση μιας τέχνης από άλλους καιρούς, αποπνέουν την σχέση του ανθρώπου με την θάλασσα, ανακαλούν το παρελθόν και εγείρουν την νοσταλγία για ένα άλλο ξεχασμένο πια τρόπο ζωής. Εμείς πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να κρατήσουμε ζωντανή αυτήν την αρχαία τέχνη και γνώση που έφερε τους Έλληνες στο διεθνές προσκήνιο της θαλασσοπορίας και του εφοπλισμού. Τα νησιά του Αιγαίου, ως κινητήριος δύναμη, κληροδότησαν το πάθος για τη θάλασσα από γενεά σε γενεά. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι τα όμορφα καΐκια του Αιγαίου θα εξαφανίζονταν τόσο σύντομα; Μακάρι να είχα τραβήξει και άλλες φωτογραφίες εκείνης της εποχής από τα νησιά του Αιγαίου. Όσον αφορά την οικονομική κρίση, θέλω να πιστεύω ότι σύντομα θα ξεπεραστούν τα εμπόδια και οι Έλληνες θα ξαναβρούν το δρόμο τους. Σήμερα ζω και δημιουργώ στην Αθήνα, την Πάτμο, τη Νέα Υόρκη και το Παρίσι, ενώ την τέχνη της φωτογραφίας την έμαθα από τον πατέρα μου, ο οποίος υπήρξε δημοσιογράφος και εκδότης της «Daily Mirror». Οι πρώτες μου ελλαδικές φωτογραφίες χρονολογούνται από το 1954 και απεικονίζουν το φοιτητικό μου ταξίδι στην Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Ένα χρόνο μετά, περιηγήθηκα το Αιγαίο με μια Rolleiflex και φιλμ Plus-X. Έχω φωτογραφήσει αρκετούς αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα – Επίδαυρος, Μετέωρα, Ολυμπία, Δίον κ.ά. Μια παραγγελία του περιοδικού National Geographic Society το 1957 για έγχρωμες φωτογραφίες στα ελληνικά νησιά σηματοδότησε την καλλιτεχνική μου δημιουργία και την θεματική της επόμενης πεντηκονταετίας, κατά την οποία δεν σταμάτησα να περιοδεύει και να φωτογραφίζω στην Ελλάδα, την Ευρώπη, την Αυστραλία, την Κίνα, την Λατινική Αμερική κ.ά.».
Ο Robert McCabe με την Ζέτα Καρασπήλιου στο χώρο της Έκθεσης
Από την πλευρά της, η Δρ Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη τόνισε, μιλώντας στο «Νέο Κόσμο», ότι ο Robert ΜcCabe συνεχίζει την παράδοση των ξένων περιηγητών στην χώρα μας. Επηρεασμένος από τις κλασικές του σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον και τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, συγκρότησε ένα φωτογραφικό αρχείο της Ελλάδας της δεκαετίας 1950-60. Με την απόσταση του αλλοδαπού και την εγγύτητα του φιλέλληνα, κατέγραψε τον τόπο και τους ανθρώπους, καλύπτοντας ένα πλήρες θεματικό φάσμα: πορτραίτα, σκηνές της καθημερινής ζωής, τοπία, κτίσματα, καΐκια. Η έκθεση στην gallery Citronne εστιάζεται στις φωτογραφίες γύρω από την θάλασσα: θαλασσινά τοπία, «πορτραίτα» σκαφών, στιγμιότυπα από την καθημερινότητα. Η προσέγγιση του φωτογράφου είναι οι άνθρωποι και η ζωή τους, όπως την ορίζει η σχέση τους με την θάλασσα. Οι φωτογραφίες απεικονίζουν την επιβίωση μετά από την καταστροφική δεκαετία του 1940, τον μόχθο, τον σκληρό αγώνα για την συνέχεια της ζωής. Το Αιγαίο, ανέκαθεν καθοριστικό στοιχείο της ελληνικής φύσης, έρχεται και επανέρχεται στο επίκεντρο της Ιστορίας, όπως άλλωστε συμβαίνει και σήμερα. Τα γνώριμα ελληνικά νερά, με το ιστορικό και πολιτισμικό τους βάθος, δημιουργούν απαντοχές, πλαισιώνουν, προσταπροστατεύουν, εξασφαλίζουν. Η φωτογραφική προσέγγιση του McCabe δεν ολισθαίνει στο φολκλόρ ή τον «οριενταλισμό». Αντιμετωπίζει το ελληνικό φωτογραφικό αντικείμενο με πολιτισμική ισοτιμία. Τα θέματα αποτυπώνουν την ερειπωμένη Ελλάδα του ’50, την φτώχεια, τις δυσκολίες, την προσπάθεια για παλινόρθωση.
Ο φωτογράφος δεν αποδίδει τα θέματα αυτά συγκινησιακά ή με στερεότυπα. Αναζητεί την πνευματική ουσία, ό,τι βρίσκεται κάτω από το προφανές, χωρίς, όμως, να υποπίπτει σε μια ρομαντική θεώρηση της ανέχειας. Τα πρόσωπα έχουν αξιοπρέπεια, συχνά ποζάρουν μετωπικά στο κέντρο της φωτογραφίας, κοιτούν κατάματα τον φωτογράφο και, κατ’ επέκταση, τον θεατή. Η ένταση την οποία εκπέμπουν οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες προβάλλει κλασικότητα. Η προσεκτική επιλεκτική ιδιαιτερότητα της φωτογραφικής οπτικής καθιστά τις φωτογραφίες αυτές διαχρονικές, πάντα επίκαιρες. Οι φωτογραφίες επιδέχονται πολλές αναγνώσεις. Εκτός από τον αναμφισβήτητο χαρακτήρα τους ως ντοκουμέντα, οι φωτογραφίες του McCabe εντάσσονται στην μακρά διεθνή παράδοση της μαυρόασπρης φωτογραφίας, που κυριάρχησε και εξελίχθηκε το πρώτο μισό του 20ου αιώνα.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Robert McCabe γεννήθηκε στο Σικάγο το 1934 και μεγάλωσε στην Νέα Υόρκη. Άρχισε να φωτογραφίζει από πέντε χρόνων με μια Kodak baby brownie camera, δώρο του δημοσιογράφου πατέρα του, εκδότη της εφημερίδας «Daily Mirror». Η σταδιοδρομία του έχει αφετηρία τη Δυτική Μασσαχουσέτη, όπου το ενδιαφέρον του εστιάστηκε σε πορτρέτα, νεκρές φύσεις και τοπία. Οι πρώτες «ευρωπαϊκές» του φωτογραφίες χρονολογούνται από το 1954 και απεικονίζουν το φοιτητικό του ταξίδι στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Οι μαυρόασπρες φωτογραφίες του παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά το 1954 και το 1955 στο Firestone Library του Princeton και σε περιοδεύουσες εκθέσεις. Επίσης, το 1967 έδειξε μια επιλογή από τις φωτογραφίες του στην Olympic Gallery (σήμερα Olympic Tower) στην Νέα Υόρκη, υπό την αιγίδα του Σπύρου Σκούρα.
Το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο «Metamorphosis», εκδόθηκε το 1979. Το πιο δημοφιλές «Greece: Images of an Enchanted Land 1954-1965» (2006, Quantuck Lane Press) έχει κάνει τέσσερις εκδόσεις. Οι φωτογραφίες του με θέμα την Ελλάδα έχουν δημοσιευθεί σε βιβλία διαφόρων συγγραφέων. Τα βιβλία πλαισιώθηκαν από εκθέσεις σε Νέα Υόρκη, Παρίσι, Λονδίνο, Αθήνα, Πόρο, Κέρκυρα, Σαντορίνη, Μονοδένδρι, Πάτμο και Θεσσαλονίκη. Ο McCabe σχεδιάζει μια έκθεση για τη ζωή στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά της δεκαετίας του 1950. Επίσης, προγραμματίζει την έκδοση ενός βιβλίου με πορτραίτα Ελλήνων και δύο ακόμη εκθέσεις, μία για τη σχέση των Ελλήνων με την θάλασσα και μία για τις αρχαιολογικές περιοχές της Ελλάδας κατά τη δεκαετία 1950. Ζει και εργάζεται στις ΗΠΑ, την Ελλάδα και την Γαλλία.
