Μου στέλνουν ή βρίσκω κάποια αξιόλογα ή περίεργα κείμενα και τα φυλάω σε κάποιο κουτί με την ετικέτα: «Αξιόλογα κείμενα». Όταν δεν έχω συγκεκριμένο θέμα ή όταν η γκλάβα μου δεν κατεβάζει τίποτα, ανατρέχω στο… κουτί και… ξεθάβω κάτι. Όταν υπάρχει όνομα αποστολέα ή βεβαιωμένη πατρότητα των κειμένων, το αναφέρω απαραιτήτως.
Στο κείμενο που ακολουθεί δεν υπήρχε όνομα αποστολέα, ίσως γιατί πρόκειται για ιστορικό ντοκουμέντο.
Ας ξεκινήσουμε: «Διαβάστε τι έγινε στην ελληνική οικονομία το 1843, συγκρίνετέ το με το σήμερα και θα βρείτε ομοιότητες, ανεξαρτήτως εποχών, προσώπων και ονομάτων. Η σύγκριση μόνο ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει. Το καλοκαίρι του 1843, η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στις τράπεζες της Ευρώπης τα τοκοχρεολύσια παλαιοτέρων δανείων που είχε πάρει η χώρα. Δυστυχώς τα λεφτά δεν είχαν πάει σε υποδομές που θα βοηθούσαν την κατεστραμμένη ελληνική οικονομία, αλλά είχαν σπαταληθεί στους εμφυλίους της επανάστασης και στα λούσα του παλατιού και των Βαυαρών συμβούλων του στέμματος. Οι τόκοι που έπρεπε να καταβάλλονται κάθε χρόνο ήταν 7 εκατομμύρια δραχμές και ισοδυναμούσαν με το μισό των συνολικών εσόδων του ελληνικού κράτους που έφταναν, μετά βίας, τα 14 εκατομμύρια ετησίως . Στην πραγματικότητα, με την καταβολή των τόκων δεν περίσσευε τίποτα να επενδυθεί προς όφελος του ελληνικού λαού. Την άνοιξη του 1843, η κυβέρνηση παίρνει μέτρα λιτότητας, τα οποία όμως δεν αποδίδουν τόσο ώστε να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα για την ετήσια δόση χρήματα. Έτσι, τον Ιούνιο του 1843, η ελληνική κυβέρνηση ενημερώνει τις ξένες κυβερνήσεις ότι αδυνατεί να καταβάλει το ποσό που χρωστάει και ζητά νέο δάνειο από τις μεγάλες δυνάμεις, ώστε να αποπληρώσει τα παλιά. Αυτές αρνούνται κατηγορηματικά. Αντί να εγκρίνουν νέο δάνειο, εκπρόσωποι των τριών μεγάλων δυνάμεων (Αγγλία-Γαλλία-Ρωσία) κάνουν μια διάσκεψη στο Λονδίνο για το ελληνικό χρέος και καταλήγουν σε καταδικαστικό πρωτόκολλο. Οι πρεσβευτές των μεγάλων δυνάμεων, με το πρωτόκολλο στο χέρι, παρουσιάζονται στην ελληνική κυβέρνηση και απαιτούν την ικανοποίηση του. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στα δύο μέρη και μετά από ένα μήνα υπογράφουν μνημόνιο (!) σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα πρέπει να πάρει μέτρα ώστε να εξοικονομήσει μέσα στους επόμενους μήνες, το αστρονομικό επιπλέον ποσό των 3,6 εκατομμυρίων δραχμών, που θα δοθούν στους δανειστές της. (Σας θυμίζει τίποτα;) Για να είναι σίγουροι ότι το μνημόνιο θα εφαρμοστεί κατά γράμμα, οι πρεσβευτές απαιτούν να παραβρίσκονται στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου που θα εγκρίνει τα μέτρα και να παίρνουν, ανά μήνα, λεπτομερή κατάσταση της πορείας εφαρμογής τους, αλλά και των ποσών που εισπράττονται. (Σας θυμίζει τίποτα;) Για να μην πολυλογώ, σας αναφέρω τα βασικά μέτρα που επέβαλε η κυβέρνηση μέσα στο 1843 σε εφαρμογή του τότε μνημονίου. Κάθε ομοιότητα με την εποχή μας είναι εντελώς τυχαία και πέραν των προθέσεων του ιστορικού: 1. Απολύθηκε το ένα τρίτο των Δημοσίων Υπαλλήλων και μειώθηκαν 20% οι μισθοί όσων παρέμειναν. 2. Σταμάτησε η χορήγηση συντάξεων, που τότε δεν δίνονταν στο σύνολο του πληθυσμού αλλά σε ειδικές κατηγορίες. 3. Μειώθηκαν κατά 60% οι στρατιωτικές δαπάνες, μειώθηκε δραστικά ο αριθμός των ένστολων και αντί για μισθό οι στρατιωτικοί έπαιρναν χωράφια. 4. Επιβλήθηκε προκαταβολή στην είσπραξη του φόρου εισοδήματος και της ‘δεκάτης’, που ήταν ο φόρος για την αγροτική παραγωγή. 5. Αυξήθηκαν οι δασμοί και οι φόροι χαρτοσήμου. 6. Απολύθηκαν όλοι οι μηχανικοί του Δημοσίου και σταμάτησαν όλα τα δημόσια έργα. 7. Καταργήθηκαν εντελώς όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες του κράτους. 8. Απολύθηκαν όλοι οι υπάλληλοι του εθνικού τυπογραφείου, όλοι οι δασονόμοι, οι δασικοί υπάλληλοι και οι μισοί καθηγητές πανεπιστημίου. 9. Καταργήθηκαν όλες οι διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό. 10. Νομιμοποιήθηκαν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και οι καταπατημένες «εθνικές γαίες» με την πληρωμή προστίμων νομιμοποίησης. 11. Περαιώθηκαν συνοπτικά όλες οι εκκρεμείς φορολογικές υποθέσεις με την καταβολή εφάπαξ ποσού. Δεν είναι ανατριχιαστικά όμοια με την εποχή μας;».
Είδατε που οι οικονομικές συνταγές λιτότητας είναι σαν το παλιό κρασί; Ίδιες, αιώνιες, ανυπόφορες. Κι επειδή ξέρω ότι θα ρωτήσετε: «τι επέτυχαν με όλα αυτά;», σας απαντώ: Ο κόσμος εξαθλιώθηκε για μεγάλο διάστημα, οι ξένοι πήραν ένα μέρος των χρημάτων τους, η χώρα είδε και έπαθε να συνέλθει, αλλά φαλίρισε ξανά μετά από πενήντα χρόνια, με το «Κύριοι δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαριλάου Τρικούπη το 1893. Πάντως το συγκεκριμένο μνημόνιο του 1843, από πολλούς ιστορικούς θεωρείται μια από τις σοβαρότερες αφορμές για το ξέσπασμα της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, που έφερε Σύνταγμα στη χώρα.