«Γύρισα πρόσφατα από Μελβούρνη, όπου είχα μια σημαντική έκθεση στο National Gallery of Victoria. Ταξιδεύω συνέχεια και επικοινωνώ μέσα από τα έργα μου. Είναι τρόπος ζωής πια, μετά την έκθεση στη Μελβούρνη. Είμαι στην Αθήνα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ύστερα στην Αυστρία και την Ιταλία. Πάντα με απασχολούν προβλήματα πανανθρώπινα».

Αυτά δήλωσε ειδικά για τους αναγνώστες του «Νέου Κόσμου» ο διάσημος Κινέζος ακτιβιστής καλλιτέχνης Ai Weiwei, μετά τη συνέντευξη Τύπου στην κατάμεστη αίθουσα με Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα, όπου παρουσιάζει έργα του έως το τέλος Οκτωβρίου.

Όσοι βρεθείτε στην Αθήνα, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το Μουσείο, όπου μπορείτε να θαυμάσετε τις μόνιμες Κυκλαδίτικες αρχαιολογικές συλλογές και την περιοδική έκθεση με τα σημαντικά έργα του Ai Weiwei, τα οποία πάντα προκαλούν και προβληματίζουν το κοινό.

Πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση έργων του Ai Weiwei σε αρχαιολογικό μουσείο παγκοσμίως, η οποία, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει και ένα νέο έργο του, αποκλειστικά εμπνευσμένο από τις αρχαιολογικές συλλογές του Μουσείου. Σκοπός της έκθεσης είναι να μυήσει το κοινό στην καλλιτεχνική προσέγγιση του Ai Weiwei, μέσα από πολλά και σημαντικά έργα του, ενώ έμφαση δίνεται στις δράσεις που ανέπτυξε ο καλλιτέχνης τους τελευταίους μήνες που πέρασε στην Ελλάδα, καταγράφοντας την προσφυγική κρίση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι ορισμένα από τα έργα του Ai Weiwei εκτίθενται ανάμεσα στα φημισμένα αρχαιολογικά εκθέματα της μόνιμης συλλογής του Μουσείου.

«Τρέφω μεγάλο σεβασμό για την Ελλάδα που άνοιξε την αγκαλιά της στους πρόσφυγες από τη Συρία. Η Ελλάδα έδειξε μεγάλο σεβασμό σε αυτούς τους ανθρώπους και δεν τους πέταξε στη θάλασσα, κάτι που προσπαθούν να κάνουν πολλά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τέχνη είναι τρόπος να μελετήσει κανείς το παρελθόν και να οικοδομήσει μια σχέση με το σήμερα. Τους τελευταίους πέντε μήνες πέρασα πολλά, έμαθα πολλά, είδα πολλά. Προσπαθώ να καταλάβω την κατάσταση μέσω της δικής μου έρευνας και τεκμηρίωσης. Μετά από τόσους μήνες έρευνας, μπορώ να πω ότι μπορεί να μην είμαι καλός εικαστικός, είμαι όμως πολύ καλός ερευνητής, διότι έχω κάνει πολύ καλή τεκμηρίωση των γεγονότων» τόνισε, μεταξύ άλλων, ο διεθνούς φήμης Κινέζος ακτιβιστής-καλλιτέχνης.

Η έκθεση Ai Weiwei at Cycladic εστιάζει στην επαναλαμβανόμενη χρήση από τον καλλιτέχνη υλικών όπως το ξύλο και το μάρμαρο, τα οποία βρίσκουμε και στην ελληνική Τέχνη. Μεταξύ των πολλών δημοφιλών έργων του που φιλοξενούνται, συμπεριλαμβάνονται τα Divina Proportione (2012), Mask (2011), Cao (2014) και Grapes (2011).

Ένα από τα νέα έργα που δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση, είναι το Standing Figure (2016), ένα γλυπτό σε φυσικό μέγεθος, εξ ολοκλήρου από μάρμαρο, το οποίο παραπέμπει άμεσα στα ειδώλια τύπου Σπεδού που κυριαρχούσαν κατά την Πρωτοκυκλαδική Περίοδο (2800-2300 π.Χ.). Σε μια προσωπική ερμηνεία της Κυκλαδικής Τέχνης, ο Ai Weiwei έχει μεταβάλει την κλίμακα, μετατρέποντας το μικρό κυκλαδικό ειδώλιο σε μια πανύψηλη θεότητα. Με σαφή αναφορά στο προκλητικό φωτογραφικό τρίπτυχο Dropping a Han Dynasty Urn (1995) του ίδιου του Ai, το γλυπτό εμφανίζεται με χέρια εκτεταμένα και ένα αγγείο μετέωρο από κάτω, ως ένας υπαινιγμός σχετικά με την καταστροφή αρχαίων έργων τέχνης κατά την Πολιτιστική Επανάσταση στην Κίνα (1966-1976). Τα έργα αυτά, εκτεθειμένα μέσα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, δηλώνουν εμφατικά τον τρόπο με τον οποίο η σύγχρονη τέχνη μπορεί να αναπτύσσει διάλογο με αντικείμενα από το παρελθόν.

Τον Δεκέμβριο του 2015, μετά από πρόσκληση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ο Ai Weiwei μετέβη στη Λέσβο για να δει από κοντά την εν εξελίξει προσφυγική κρίση. Ορισμένα από τα νέα έργα που εμπνεύστηκε ο καλλιτέχνης κατά την παραμονή του στη Λέσβο, παρουσιάζονται στο Μουσείο. Ο Ai εφαρμόζει και εδώ την πρακτική του να εξυψώνει αντικείμενα καθημερινής χρήσης σε έργα τέχνης χρησιμοποιώντας αντικείμενα που έχουν γίνει συνώνυμα της προσφυγικής κρίσης. Για παράδειγμα, τα έργα Tyre (2016) και Zodiac Boat (2016) αναφέρονται στους κινδύνους και τις κακές συνθήκες διαβίωσης που αντιμετωπίζουν χιλιάδες πρόσφυγες.

Το Tear Bottle/Tear Gas Canister (2016) είναι μια ακόμη πολιτική τοποθέτηση: Εδώ φυσίγγια από δακρυγόνα που χρησιμοποίησε η Αστυνομία της ΠΓΔΜ κατά των προσφύγων εκτίθενται δίπλα σε αρχαία δακρυδόχα, λεπτεπίλεπτα αγγεία στα οποία συνέλεγαν τα δάκρυα των πενθούντων για τον χαμό των αγαπημένων τους. Επίσης, το «iphone wallpaper» (2016) είναι ένα κολάζ με πάνω από 12.030 εικόνες που τράβηξε ο καλλιτέχνης με το κινητό του μεταξύ Ιανουαρίου 2016 και Απριλίου 2016 κατά την παραμονή του στη Λέσβο.

Παράλληλα, ο Ai Weiwei, σε συνεργασία με τη Φωτογραφική Εταιρεία Μυτιλήνης, παρουσιάζει μια σειρά φωτογραφιών σχετικών με την προσφυγική κρίση, από έξι Έλληνες ερασιτέχνες φωτογράφους. Τέλος, στο μπαλκόνι του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης θα φιλοξενηθεί μία ακόμη εικαστική παρέμβαση που εμπνεύστηκε ο Ai ειδικά για την έκθεση: Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης τα Flag (Greece), Flag (Europe) και Flag (Shadow) θα έχουν αναρτηθεί πάνω από την είσοδο του Μουσείου ως ένας σχολιασμός στις έννοιες της εθνικής ταυτότητας και της μετακίνησης πληθυσμών που συνδέονται με την προσφυγική κρίση.

Ανταποκρινόμενο στην προσφυγική κρίση, το Μουσείο Κυκλαδκής Τέχνης θα διαθέσει το 10% των συνολικών εσόδων της έκθεσης, απευθείας σε δύο ΜΚΟ: στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα (MSF) και στην ελληνική οργάνωση ΜΕΤΑδραση, που συμβάλλουν σημαντικά στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Η Σάντρα Μαρινοπούλου, πρόεδρος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, τόνισε στη συνέντευξη Τύπου ότι «η παρουσία του Ai Weiwei στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έρχεται ως συνέχεια του πρωτοποριακού, υψηλής ποιότητας προγράμματος των -αρχαιολογικών και σύγχρονων- εκθέσεών. Η ιδέα ενός διαρκούς, δημιουργικού διαλόγου των αρχαιολογικών συλλογών με τη σύγχρονη τέχνη υλοποιείται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης εδώ και μία δεκαετία. Ο Ai είναι ένας καλλιτέχνης ανατρεπτικός, έντονα πολιτικοποιημένος ακτιβιστής, αλλά ταυτόχρονα ειλικρινής, ζεστός και ανοικτός άνθρωπος που συγκινήθηκε βαθιά όταν είδε για πρώτη φορά τις συλλογές του Μουσείου. Η επίσκεψή του είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου έργου εμπνευσμένου από την κυκλαδική τέχνη, φτιαγμένου ειδικά γι’ αυτή την έκθεση. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν επιλεγμένες δημιουργίες του, καθώς επίσης και νέα έργα, μεταξύ των οποίων φωτογραφίες και βίντεο που εστιάζουν στην προσφυγική κρίση».

Ο επιμελητής της έκθεσης, Michael Frahm, υπογράμμισε: «Ο Ai Weiwei είναι αναμφίβολα ένας από τους καλλιτέχνες της εποχής μας με τεράστια επιρροή. Συνεργαστήκαμε στενά με το Μουσείο, ώστε να οργανώσουμε αυτήν την έκθεση που παρουσιάζει έργα του καλλιτέχνη της τελευταίας δεκαετίας αλλά και νέα έργα που δημιούργησε ειδικά για τη συγκεκριμένη έκθεση. Η συγκεκριμένη δουλειά ήταν μια πρόκληση καθώς η έκθεση ανοίγει τις πόρτες της σε μια σημαντική χρονική στιγμή της ελληνικής και της ευρωπαϊκής ιστορίας. Είμαστε, λοιπόν, πολύ χαρούμενοι που κατορθώσαμε να μετατρέψουμε το όραμα σε πραγματικότητα. Το έργο του Ai είναι πάντοτε αυστηρό, δυνατό και προκλητικό και ελπίζουμε ότι οι επισκέπτες θα φύγουν συγκινημένοι και προβληματισμένοι».

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΛΕΣΒΟ, 2015-2016

«Τα σύνορα δεν είναι στη Λέσβο· είναι στον νου και την καρδιά μας».

Η παρουσία του Ai Weiwei στην Ελλάδα είναι αναπάντεχη αλλά απόλυτα φυσική. Τον τελευταίο χρόνο η Ελλάδα γίνεται μάρτυρας μιας από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις της πρόσφατης ιστορίας. Το 2015, πάνω από ένα εκατομμύριο μετανάστες και πρόσφυγες μπήκαν στην Ευρώπη από στεριά και θάλασσα, εγκαταλείποντας τη Συρία, το Ιράκ και άλλες εμπόλεμες χώρες. Το νησί της Λέσβου υπήρξε η κύρια πύλη εισόδου για εκατοντάδες χιλιάδες. Πολλοί πνίγονται διασχίζοντας το θαλάσσιο πέρασμα, ενώ όσοι φτάνουν στη στεριά περιορίζονται υπό κακές συνθήκες σε συνωστισμένους καταυλισμούς. Το μέλλον τους είναι αβέβαιο, ενώ καθημερινά καταφτάνουν και άλλοι πρόσφυγες. Στις 17 Σεπτεμβρίου 2015 ο Ai έκανε την πρώτη του δημόσια παρέμβαση, οργανώνοντας μια πορεία 11 χιλιομέτρων στο Λονδίνο για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη ως προς το δράμα των μεταναστών, κουβαλώντας μια κουβέρτα ως σύμβολο των αναγκών των 60 εκατομμυρίων προσφύγων σε όλο τον κόσμο. Τον Δεκέμβριο επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Λέσβο. Πάντοτε ευαίσθητος σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθερίας του λόγου, ο Ai οργάνωσε ένα εργαστήριο στο νησί για να παράγει τέχνη που θα έφερνε στο προσκήνιο το δράμα των προσφύγων και θα τραβούσε την προσοχή στην ανθρωπιστική κρίση. «Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή από κάθε άποψη. Ως καλλιτέχνης, θέλω να εμπλακώ πιο ενεργά. Θέλω να κάνω έργα σχετικά με την κρίση, και να βοηθήσω στη συνειδητοποίηση της κατάστασης».

Αυτή τη συνειδητοποίηση σίγουρα την προώθησε, ανεβάζοντας καθημερινά δεκάδες φωτογραφίες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποκαλύπτοντας τόσο τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής στους καταυλισμούς όσο και τρυφερές οικογενειακές στιγμές. Ένας από τους στόχους του ήταν να προσδώσει ταυτότητα στους ανώνυμους πρόσφυγες, παρουσιάζοντάς τους ως συγκεκριμένα άτομα και όχι σαν τους απρόσωπους αριθμούς που δίνουν τα ΜΜΕ. Ελπίζει να δώσει μια εικόνα της κατάστασης πιο αντικειμενική, χωρίς τη λογοκριτική διαμεσολάβηση των ΜΜΕ. Το 2016 η εμπλοκή του εντάθηκε ακόμη περισσότερο: τον Ιανουάριο, ο Ai χάρισε 1.000 ηλιακές λάμπες Little Sun, σχεδιασμένες από τον καλλιτέχνη Olafur Eliasson, στους ανθρώπους που ως τότε πάλευαν με το σκοτάδι της νύχτας στους προσωρινούς καταυλισμούς της Λέσβου. Τον επόμενο μήνα ο Ai τύλιξε τους κίονες του Konzerthaus του Βερολίνου με πάνω από 3.000 σωσίβια προσφύγων που είχαν φτάσει στη Λέσβο παλεύοντας με τα κύματα του Αιγαίου, ως μια ζωηρή υπενθύμιση των κινδύνων της προσφυγιάς και του μεγάλου κόστους σε ανθρώπινες ζωές.

AI WEIWEI – ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Γεννημένος το 1957 στο Πεκίνο, ο Ai Weiwei είναι από τις καλλιτεχνικές μορφές του 21ου αιώνα με τη μεγαλύτερη πολιτιστική επιρροή. Ως γιος του διάσημου ποιητή Ai Qing, ο οποίος υπέστη διώξεις από το Αντιδεξιό Κίνημα, ο Weiwei πέρασε τα παιδικά του χρόνια εξόριστος στις δυτικές επαρχίες της Κίνας, στις παρυφές της ερήμου Γκόμπι. Επιστρέφοντας τελικά στο Πεκίνο το 1976, μετά τον θάνατο του Μάο και το τέλος της Πολιτιστικής Επανάστασης, ο Weiwei έγινε μέλος του κινήματος Stars, μιας καλλιτεχνικής ομάδας με εκφρασμένες θέσεις υπέρ της δημοκρατίας. Κατόπιν σφοδρής κριτικής από την κυβέρνηση, ωστόσο, η ομάδα διαλύθηκε το 1981 και ο ίδιος έφυγε για τις ΗΠΑ.

Από το 1981 ώς το 1983 ο Ai Weiwei έζησε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια και στο Berkeley της Καλιφόρνια, για να καταλήξει στη Νέα Υόρκη. Η πόλη αυτή έγινε αφετηρία της καλλιτεχνικής σταδιοδρομίας του Weiwei, ο οποίος αφοσιώθηκε στη φωτογραφία, τις περφόρμανς και την εννοιολογική τέχνη. Εκεί ήταν που πρωτοήρθε σε επαφή με το έργο των Andy Warhol και Marcel Duchamp, τα ‘readymade’ των οποίων είχαν βαθιά επίδραση στην καλλιτεχνική του εξέλιξη. Καθώς όμως η υγεία του πατέρα του επιδεινωνόταν, ο Weiwei επέστρεψε και εγκαταστάθηκε στο Πεκίνο το 1993.

Πληθωρικός ως καλλιτέχνης και κοινωνικός ακτιβιστής, δεν δίσταζε να σχολιάζει ανοιχτά τα περί δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα. Το 2011 συνελήφθη και έμεινε υπό κράτηση επί 81 ημέρες χωρίς να του απαγγελθεί κατηγορία, πράγμα που ξεσήκωσε διεθνείς διαμαρτυρίες. Του αφαιρέθηκε το διαβατήριο και υποχρεώθηκε να παραμείνει στην Κίνα, όπου έζησε και εργάστηκε υπό περιορισμό για τέσσερα χρόνια. Ωστόσο, ο Weiwei δεν επέτρεψε στις συνθήκες να εμποδίσουν την καλλιτεχνική και δημιουργική του παραγωγή, καθώς προσαρμόστηκε στη διαχείριση πολλών από τα έργα και τις εκθέσεις του από μακριά. Εν τέλει τον Ιούλιο του 2015 του επεστράφη το διαβατήριο και μπόρεσε και πάλι να ταξιδεύει ελεύθερα. Σήμερα εξακολουθεί να δραστηριοποιείται με ποικίλες ιδιότητες, όχι μόνον ως καλλιτέχνης αλλά και ως σχεδιαστής, αρχιτέκτων, επιμελητής, συγγραφέας, ακτιβιστής και blogger στο διαδίκτυο.

Στις πρόσφατες εκθέσεις του περιλαμβάνονται: Andy Warhol | Ai Weiwei, National Gallery of Victoria, Μελβούρνη, Αυστραλία· Ai Weiwei, Royal Academy of Arts, Λονδίνο, Αγγλία· Ai Weiwei at Blenheim Palace, Blenheim Palace, Oxfordshire, Αγγλία· @Large: Ai Weiwei on Alcatraz, Alcatraz Island, Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ· According to What?, Brooklyn Museum, Νέα Υόρκη, ΗΠΑ· Evidence, Martin-Gropius-Bau, Βερολίνο, Γερμανία.