Μπορεί η λέξη ‘φεστιβάλ’ να είναι συνώνυμη με το ελληνικό καλοκαίρι, όμως το ‘Symbiosis Festival’ δεν μοιάζει με τις υπόλοιπες πολιτιστικές εκδηλώσεις που συμβαίνουν ανά την επικράτεια της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα μαραθώνιο πολιτιστικών εκδηλώσεων που θα κρατήσει ένα μήνα – από τις 26 Ιουλίου μέχρι τις 26 Αυγούστου – και θα διεξαχθεί σε τρία διαφορετικά σημεία της Λέσβου: τη Μυτιλήνη, την Ερεσσό και τον Μόλυβο. Αυτό που κυρίως το κάνει διαφορετικό είναι ότι πρόκειται για το ‘παιδί’ μιας παρέας εθελοντών. Μία από τους πρωτεργάτες, η ηθοποιός Ρίτα Νικολαΐδου, μιλά στο «Νέο Κόσμο» για την ιδέα, την φιλοδοξία και το πώς η τέχνη μπορεί να βοηθήσει ένα νησί να ορθοποδήσει.
Πώς προέκυψε το ‘Symbiosis’ Festival;
Να ξεκινήσουμε λέγοντας ότι η Λέσβος τον τελευταίο χρόνο βρέθηκε στο επίκεντρο των ΜΜΕ όλου του κόσμου ως το νησί που φιλοξένησε το μεγαλύτερο ποσοστό του ενός εκατομμυρίου προσφύγων που διέσχισαν το Αιγαίο Πέλαγος. Οι κάτοικοι της Λέσβου βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ξαφνική εισροή των ανθρώπων που κατέφθαναν ανά εκατοντάδες στα παράλια του νησιού. Οι ανάγκες για ιατρική περίθαλψη, σίτιση και διαμονή πολλαπλασιάστηκαν πολύ σύντομα και παρά το γεγονός ότι ξεκίνησαν στα μέσα της τουριστικής περιόδου, η ανταπόκριση των κατοίκων ήταν άμεση και αποτελεσματική. Άνοιξαν τα σπίτια τους, τις επιχειρήσεις τους και περιέθαλψαν τους ταλαιπωρημένους ανθρώπους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Κάποιοι από εμάς ζούσαμε ήδη στο νησί και βιώσαμε οι ίδιοι την απελπισία και την απόγνωση που επικρατούσε εκείνη την περίοδο. Μετά από μία συνεχόμενη απογοήτευση για την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, νιώσαμε περήφανοι για αυτόν τον τόπο και τους ανθρώπους του. Θέλοντας να δείξουμε τον θαυμασμό και την ευγνωμοσύνη μας απέναντι στους ανθρώπους του νησιού, αποφασίσαμε να οργανώσουμε ένα φεστιβάλ τεχνών. Η κεντρική ιδέα μας ήταν να στείλουμε μια ανοιχτή πρόσκληση σε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, να παραστούν στη Λέσβο, να σταθούν αλληλέγγυοι στους ανθρώπους της και χρησιμοποιώντας τη δύναμη της τέχνης να στείλουμε ένα μήνυμα ενότητας. Η ανταπόκριση δεν άργησε να έρθει και μέσα σε δύο μήνες δήλωσαν συμμετοχή 300 καλλιτέχνες από Ευρώπη, Μέση Ανατολή, Τουρκία, Νέα Υόρκη και συνεχίζουμε να δεχόμαστε εκδηλώσεις ενδιαφέροντος από όλον τον κόσμο… Το φεστιβάλ αυτό θα το περιέγραφα ως μια ιδέα, που αν και στην αρχή φαινόταν ακατόρθωτη, τώρα βρίσκεται λίγες μέρες μακριά!
Πώς διαμορφώνεται αυτήν τη στιγμή το πρόγραμμα;
Το Φεστιβάλ θα διαρκέσει ένα μήνα, με καθημερινές δραστηριότητες και εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, θα πραγματοποιούνται εικαστικά και εκπαιδευτικά εργαστήρια, εκθέσεις ζωγραφικής, γλυπτικής, κεραμικών, κοσμημάτων και visual art με καλλιτέχνες από την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Λέσβο, τη Χίο, την Τουρκία, την Αγγλία και τη Νέα Υόρκη. Street artists θα ξεχυθούν στις γειτονιές του νησιού και θα γεμίσουν με χρώματα τα εγκαταλελειμμένα κτίρια, ενώ ζογκλέρ και ακροβάτες θα μας ταξιδέψουν σε άλλες διαστάσεις. Όταν ο ήλιος θα αρχίσει να δύει, η σκηνή θα γεμίζει με μουσικά συγκροτήματα και θεατρικές παραστάσεις από τη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και την Ελλάδα – ονόματα όπως η (Αμερικανίδα τραγουδοποιός, εγκατεστημένη στην Ολλανδία) Laura Jansen, που θα δώσει μια σόλο παράσταση με πιάνο, ο Gianni Denitto, τζαζίστας από το Τορίνο, οι Al Raseef με μουσικούς από Συρία, Παλαιστίνη και Ιταλία, οι Πατρινοί Halay Lamba με μελωδίες από την Ανατολή, ο Θεσσαλονικιός τροβαδούρος Joey και 300 ακόμα καλλιτέχνες που θα ανακοινωθούν στο τελικό πρόγραμμα του Φεστιβάλ. Θα πραγματοποιηθούν ομιλίες από μουσικολόγους, ακτιβιστές, ανθρώπους των τεχνών, ενώ παράλληλα θα υπάρξουν βραδιές ποίησης και ένα αφιέρωμα στον Βενιαμίν τον Λέσβιο. Το νησί της Λέσβου είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και μια εβδομάδα δεν είναι αρκετή για να το εξερευνήσεις. Κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ θα επισκεφτούμε την πολυπολιτισμική πόλη της Μυτιλήνης, την Σκάλα Ερεσσού, με τις υπέροχες παραλίες και τέλος το παραδοσιακό Πλωμάρι, όπου οι ντόπιοι παραγωγοί θα φιλέψουν τους επισκέπτες μας με τοπικά εδέσματα και προϊόντα του τόπου.
Ποιο είναι το πιο συναρπαστικό κομμάτι του στησίματος αυτού του Φεστιβάλ;
Στην αρχή, όταν ξεκινήσαμε να καλούμε τους καλλιτέχνες, πιστεύαμε ότι κανείς δεν θα δεχόταν να έρθει σε μια ξένη χώρα και να συμμετάσχει εθελοντικά σε ένα φεστιβάλ, ειδικότερα την συγκεκριμένη περίοδο, όταν οι περισσότεροι έχουν κανονίσει τις διακοπές τους πολύ νωρίτερα και οι μουσικοί κανονίζουν τις περιοδείες τους. Προς μεγάλη μας έκπληξη, η ανταπόκριση ήταν άμεση και μαζική! Σε διάστημα λιγότερο από ένα μήνα, η λίστα μας γέμισε με ηθοποιούς, μουσικούς, εικαστικούς, δημοσιογράφους, κάτι που μας συγκίνησε και μας έδωσε την δύναμη να συνεχίσουμε. Δεδομένου ότι η ανθρωπιστική κρίση που διανύουμε, έχει απορροφήσει ένα μεγάλο κομμάτι της προσοχής του κόσμου και επηρεάζει αρνητικά την καθημερινότητα μας, η Τέχνη έρχεται σε πολλές περιπτώσεις, να δώσει το ‘παρών’ και να στρέψει την προσοχή των ανθρώπων προς άλλες κατευθύνσεις. Όχι να συγκαλύψει, ούτε να κρύψει την πραγματικότητα, αλλά να μας υπενθυμίσει ότι σε κάθε πρόβλημα είναι δυνατό να υπάρξει και μία διέξοδος. Δεν είναι απαραίτητα άμεσα ορατή, μα ούτε και εύκολη. Αυτή είναι η συναρπαστική δύναμη της τέχνης.
Η ηθοποιός Ρίτα Νικολαΐδου, μία από τους βασικούς διοργανωτές του Symbiosis Festival, όπως εμφανίζεται στο διαφημιστικό βίντεο της εκδήλωσης
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που συναντήσατε;
Νομίζω ότι εδώ θα λέγαμε όλοι ομόφωνα πως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ότι πέντε άνθρωποι οργανώνουμε ένα Φεστιβάλ, ενός μήνα, με μηδενικό budget! Όλοι είμαστε εθελοντές και δουλεύουμε πολλές ώρες κάθε μέρα. Οι καλλιτέχνες έρχονται επίσης εθελοντικά να προσφέρουν την τέχνη τους, οι επιχειρήσεις μας στηρίζουν ώστε να καλύψουμε κάποιες βασικές ανάγκες, τα ταξιδιωτικά γραφεία αναλαμβάνουν τα εισιτήρια και πάει λέγοντας. Η πρόκληση είναι να αποδείξουμε ότι όλα είναι πιθανά να συμβούν τελικά!
Ποιο είναι το μέτρο της επιτυχίας ενός τόσο φιλόδοξου εγχειρήματος;
Το φεστιβάλ δεν εξαρτάται μόνο από εκείνους που το οργανώνουν, αλλά και από αυτούς που συμμετέχουν. Εμείς ιδανικά θέλουμε να γεμίσουν οι δρόμοι με μουσική, χορό και χρώματα από όλο τον κόσμο σε συνδυασμό με τους τοπικούς και παραδοσιακούς καλλιτέχνες του νησιού. Η εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας είναι ένα μωσαϊκό πολιτισμών και τεχνών. Η φιλοδοξία μας είναι να συνεχίσει να γίνεται και να εξελίσσεται σε βάθος χρόνου. Η Λέσβος υπήρξε καλλιτεχνικός πόλος έλξης εδώ και αιώνες και εμείς θέλουμε να συνεχίσουμε αυτήν την παράδοση και στα επόμενα χρόνια.
Τι μπορεί να σημαίνει ένα φεστιβάλ σαν το δικό σας για τον τουρισμό της Λέσβου;
Πάντοτε υπάρχουν οι δύο όψεις του νομίσματος. Από τη μία, η προσφυγική κρίση έκανε τα ποσοστά του τουρισμού να πέσουν κατακόρυφα, πάνω σε μια ήδη υπάρχουσα οικονομική κατάρρευση. Από την άλλη όμως, οι άνθρωποι της Λέσβου έδωσαν μια πραγματική μάχη κατά τη διάρκεια των αφίξεων των προσφύγων στα παράλια της Λέσβου. Άνοιξαν τις επιχειρήσεις και τα σπίτια τους, δίνοντας από το υστέρημά τους, και τώρα έρχονται αντιμέτωποι με τις επιπτώσεις που τους επιβλήθηκαν δίχως την συγκατάθεσή τους. Ο στόχος του φεστιβάλ δεν είναι να σώσει την καλοκαιρινή σεζόν της Λέσβου, ούτε να επαναφέρει τα charters που έχουν ακυρώσει τις πτήσεις τους. Η Λέσβος πλέον είναι ήδη γνωστή παγκοσμίως από το προσφυγικό. Εμείς θέλουμε να την επανασυστήσουμε στο ευρύ κοινό, ως το νησί που στάθηκε δίπλα στους πρόσφυγες, όταν το είχαν ανάγκη, και τώρα ανοίγει την αγκαλιά του για άλλη μια φορά στον κόσμο και στους καλλιτέχνες που θα το επισκεφτούν. Δεν είναι ένα ακόμη «hot spot», αλλά ένα νησί με απίστευτο φυσικό κάλλος και μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και ιστορία. Ο Δήμος και η Περιφέρεια Αιγαίου μας στηρίζουν με όποιο τρόπο μπορούν, οι τοπικοί φορείς συμμετέχουν στο όραμά μας, το ίδιο και οι κάτοικοι των περιοχών όπου θα διεξαχθούν οι εκδηλώσεις. Ανοίγουν για ακόμη μια φορά τα σπίτια και τις επιχειρήσεις τους, αλλά αυτή τη φορά για να υποδεχτούν όλους εκείνους που θα τιμήσουν με την παρουσία τους, το φεστιβάλ και θα γεμίσουν το νησί με μουσική και χρώματα!
Πώς μπορούν οι Tέχνες να βοηθήσουν την κοινωνική συνοχή, σε καταστάσεις όπως αυτές που επικρατούν τώρα στην Ελλάδα;
Η τέχνη δεν δίνει συνήθως τη λύση σε ένα πρόβλημα, σε βοηθάει να διευρύνεις τους προσωπικούς σου ορίζοντες, ώστε να αντιληφθείς μια κατάσταση διαφορετικά. Η τέχνη έρχεται να αγκαλιάσει την διαφορετικότητα και να τονίσει τις ομοιότητες των ανθρώπων. Την ίδια στιγμή, με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα συναίσθημα ενότητας, αντιλαμβάνεσαι τον διπλανό σου ως όμοιό σου και τα προβλήματά του ως παρόμοια με τα δικά σου.
Πώς είναι η προσωπική σου εμπειρία σου στη Λέσβο, μέχρι στιγμής;
Επισκέπτομαι την Λέσβο τα τελευταία τέσσερα χρόνια και φέτος αποφάσισα να περάσω τον χειμώνα στον Μόλυβο με σκοπό να οργανώσω τμήματα θεατρικής αγωγής για παιδιά. Στην αρχή η μόνη ανάμειξη που είχα, κατά τη διάρκεια των αφίξεων των προσφύγων, ήταν να βοηθάω, προμηθεύοντας τους με στεγνά ρούχα, όταν κατέφθαναν από την Τουρκία στο λιμάνι του Μολύβου. Αργότερα το νησί γέμισε με ΜΚΟ και εθελοντές, ναυαγοσώστες και γιατρούς, οι οποίοι, σε συνεργασία με το Δήμο, την ακτοφυλακή και τους κατοίκους του νησιού, είχαν θέσει την κατάσταση υπό έλεγχο. Αργότερα σκέφτηκα ότι όλοι αυτοί οι οργανισμοί κάλυπταν με το παραπάνω τις βασικές ανάγκες των ανθρώπων. Οι υπηρεσίες που θα μπορούσα να προσφέρω, είχαν να κάνουν με το κομμάτι των δραστηριοτήτων καλλιτεχνικού και εκπαιδευτικού περιεχομένου. Κατά τη διάρκεια της διαμονής μου στο νησί, γνώρισα πολλούς ανθρώπους στο ίδιο μήκος κύματος με εμένα, οι οποίοι με παρότρυναν, να ξεκινήσουμε όλοι μαζί να κάνουμε workshops στα προσφυγικά καταλύματα. Οι υπεύθυνοι των καταυλισμών είναι ανοιχτοί σε τέτοιες πρωτοβουλίες και οι καλλιτέχνες του Φεστιβάλ πρόκειται να συμμετάσχουν σε πολιτιστικά και εικαστικά δρώμενα. Το γεγονός ότι ήμουν παρούσα σε κάποιες από τις αφίξεις των προσφύγων, τους είδα να βγαίνουν μέσα απο πλαστικές βάρκες με ψεύτικα σωσίβια, κρατώντας τα παιδιά τους, βρεγμένοι στα μέσα του Οκτώβρη, σίγουρα είναι μια εικόνα που δεν μπορεί να σβηστεί από τη μνήμη μου. Είναι μια πολύ σημαντική εμπειρία που με άλλαξε σαν άνθρωπο. Είναι πολύ διαφορετικό, όταν διαβάζεις κάτι σε μια εφημερίδα ή το βλέπεις στις ειδήσεις και μετά συνεχίζεις να ζεις την καθημερινότητά σου. Εδώ, αυτή υπήρξε η μόνη καθημερινότητα για ένα μεγάλο διάστημα. Τώρα όλα είναι όπως πριν, οι παραλίες είναι καθαρές από τα σωσίβια και δεν υπάρχουν πλέον άνθρωποι να περιπλανιούνται στους δρόμους. Όμως το πρόβλημα δεν έχει λυθεί, γιατί οι ίδιοι άνθρωποι, είναι τώρα εγκλωβισμένοι σε καταλύματα, χωρίς την θέλησή τους και κανένας δεν γνωρίζει τι θα απογίνουν.
Θα συμμετάσχουν στο Φεστιβάλ;
Η αλήθεια είναι πως δεν γνωρίζω, εάν και με ποιον τρόπο θα ενταχθούν στη δημιουργική διαδικασία. Κάποια στιγμή ρώτησα ένα κοριτσάκι 10 χρονών από τη Συρία αν του αρέσουν οι μαριονέτες και της είπα ότι πρόκειται να κάνουμε ένα θεατρικό εργαστήρι. Τότε με κοίταξε με μια αφοπλιστική ωριμότητα και μου είπε: «Εμένα εκείνο που με ενδιαφέρει είναι να ξαναδώ το πρόσωπο της μητέρας μου που βρίσκεται στη Γερμανία, έχω ξεχάσει τη φωνή της. Δεν με ενδιαφέρει να παίξω με μαριονέτες». Έπειτα μας περιέγραψε πώς βυθίστηκε η βάρκα που ταξίδευε από την Τουρκία. Οπότε πραγματικά δεν μπορώ να ξέρω πόσο θα μπορέσουμε να τους ομορφύνουμε λίγο την καθημερινότητα με αυτό το Φεστιβάλ. Θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας…
* Το πρόγραμμα του φεστιβάλ, Symbiosis που θα λάβει χώρα 26 Ιουλίου με 26 Αυγούστου, και όλες οι σχετικές ανακοινώσεις θα αναρτηθούν στην ιστοσελίδα www. symbiosisfestival.com
