Η καλλιτεχνική έκθεση για την αναβίωση της συλλογής έργων Batik, μιας από τις πιο διακεκριμένες στην Αυστραλία, αποτέλεσε το κεντρικό θέμα συνάντησης που πραγματοποιήθηκε στην πόλη Alice Springs, το διήμερο 24-25 Νοεμβρίου, με την παρουσία των Αβοριγίνων καλλιτεχνών και συγγενών τους.
Η ιστορική συνάντηση διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της συμπαροίκου Κούλας Ρούσσου, η οποία εκπροσωπεί τον συνεταιρισμό Αβοριγίνων της παραδοσιακής γης Urapuntja (Ουτοπία), με την υποστήριξη του Γραφείου Υποθέσεων Αβοριγίνων της Βόρειας Επικράτειας της Αυστραλίας.
Όπως αναφέρει η κ. Ρούσσου, η συνάντηση υπήρξε μια ευκαιρία για τις καλλιτέχνιδες να συζητήσουν κάθε πτυχή του σχεδιασμού της έκθεσης, να δώσουν τις κατευθυντήριες οδηγίες τους στην ίδια ως έφορο της έκθεσης, αλλά και να βρεθούν με εκπροσώπους της κυβέρνησης και της καλλιτεχνικής σκηνής που στηρίζουν την πρωτοβουλία.
Αφορμή υπήρξε ο προσεχής εορτασμός των 30 χρόνων από το καλλιτεχνικό κίνημα Utopia Batiks που οδήγησε στη διεθνή ανάδειξη των αυτόχθονων γλωσσών Alyawarra και Anmatjirra.
Οι σημερινές κοινότητες των Αβοριγίνων, παραδοσιακών ιδιοκτητών της γης Urapuntja που μιλούν τις γλώσσες Alyawarra και Anmatjirra, καλύπτουν μια έκταση 3.500 τ. χλμ. της κεντρικής Αυστραλίας.
Εκεί διαμένουν σε συνολικά 16 μικρούς καταυλισμούς 1.000 περίπου κάτοικοι, εκ των οποίων 120 είναι ενεργοί καλλιτέχνες.
Η περιοχή Urapuntja παραχωρήθηκε προς ενοικίαση το 1927 σε Γερμανούς αποίκους, οι οποίοι και της έδωσαν το όνομα Ουτοπία, λόγω της αφθονίας της γης σε λαγούς.
Στις επόμενες δεκαετίες οι Αβορίγινες πληθυσμοί εκδιώχθηκαν από τις πατρίδες τους και μετακινήθηκαν σε γειτονικές περιοχές όπου υποβλήθηκαν σε καθεστώς εξαναγκαστικής εργασίας.
Εν τω μεταξύ, ακολούθησε εντατική ανατροφή μη ενδημικών ειδών στην περιοχή, όπως άλογα και βοοειδή, με αποτέλεσμα την εξάντληση των φυσικών πόρων στην άλλοτε γη της αφθονίας.
Το 1977, στο πλαίσιο μιας σειράς κυβερνητικά επιδοτούμενων προγραμμάτων, ξεκίνησαν στην Urapuntja σεμινάρια εκπαίδευσης των αυτόχθονων στην τεχνική του batik.
Πρόκειται για μια μέθοδο ζωγραφικής και βαφής υφασμάτων με διακοσμητικά σχέδια, μία τέχνη παραδοσιακά συνδεδεμένη με γυναίκες σε άλλες χώρες.
Η μύηση των γυναικών της Urapuntja στην τέχνη των batik έμελλε να σηματοδοτήσει την έναρξη ενός νέου καλλιτεχνικού κινήματος.
Μέσα σε μόλις ένα έτος ακολούθησε ο σχηματισμός της ομάδας Utopia Women’s Batik Group, που όπως υποδηλώνει και το όνομα, αποτελούνταν αποκλειστικά από γυναίκες με την εξαίρεση ενός άνδρα, του Lindsay Bird Mpetayne.
Η επιτυχία που γνώρισαν τα έργα ήταν συνδυασμός της αφοσίωσης και του ταλέντου των καλλιτεχνών, ενώ κάθε σχέδιο κατέληγε μοναδικό καθώς πηγή έμπνευσης των δημιουργών ήταν η καθημερινή τους επαφή με το φυσικό περιβάλλον, που τους προσέφερε άπλετο και αυθεντικό υλικό.
Ανά τα χρόνια, ο ρόλος της ομάδας υπήρξε καθοριστικός στην ανάδειξη των κοινοτήτων σε διεθνές επίπεδο, ενώ λειτούργησε ως εστία καλλιτεχνών που ξεχώρισαν για τη δημιουργικότητά τους, όπως η εκλιπούσα Emily Kame Kngwarrey, η Gloria Petyatte, η Ada Bird και η Minnie Pwerle.
Πέρα, ωστόσο, από την καλλιτεχνική τους αξία, τα έργα απέκτησαν στρατηγική σημασία για την πολιτική κατάσταση των κοινοτήτων: τα έσοδα από τις πωλήσεις των υφασμάτων batik χρησιμοποιήθηκαν για την επιτυχημένη διεκδίκηση των τίτλων ιδιοκτησίας της παραδοσιακής τους γης.
Μάλιστα, αξίζει να αναφερθεί ότι η έκβαση της δικαστικής διαμάχης δεν κρίθηκε αποκλειστικά βάσει νομικών επιχειρημάτων. Οι γυναίκες των κοινοτήτων Alyawarra και Anmatjirra χρησιμοποίησαν την τέχνη ως απόδειξη της σύνδεσής τους με τη γη, παρουσιάζοντας το παραδοσιακό τελετουργικό Awelye ενώπιον μιας διαδικασίας του αρμόδιου δικαστηρίου.
Η τέχνη των batik συνέχιζε να ανθίζει στην περιοχή τη δεκαετία του ’80, κατά τη διάρκεια της οποίας οι καλλιτέχνιδες ξεκίνησαν να δουλεύουν εκτός των υφασμάτων με το υλικό του καμβά και ακρυλικά χρώματα, μέσω των οποίων μπόρεσαν να επεκτείνουν το εύρος της εξειδίκευσής τους και να παράγουν έργα σε ακόμη μεγαλύτερη κλίμακα.
Χρονιά-σταθμός για το καλλιτεχνικό κίνημα ήταν το έτος 1988, όταν και δόθηκε η ευκαιρία στην ομάδα Utopia Women’s Batik Group να παρουσιάσει το έργο της στην έκθεση των εγκαινίων του πολιτιστικού ινστιτούτου για Αβορίγινες Tandaya στην Αδελαΐδα.
Το συλλογικό έργο των καλλιτεχνών με τον τίτλο «Ουτοπία – μια ιστορία εικόνων» αποτελούνταν από 88 ζωγραφιές batik σε μετάξι, με το μήκος ορισμένων να φτάνει έως και τα τρία μέτρα.
Τη συλλογή αγόρασε ο δισεκατομμυριούχος επιχειρηματίας και νομικός Robert Holmes à Court, που υποστήριξε από κοινού με το Central Australian Aboriginal Media Association (CAAMA) την προώθηση του έργου μέσω εγχώριας και διεθνούς περιοδείας, κατά τη διάρκεια της οποίας το έργο έτυχε πρωτοφανούς αναγνώρισης.
Δεν είναι τυχαίο επομένως ότι τα Batiks του 1988 συγκαταλλέγονται σήμερα μαζί με τις ζωγραφιές του Albert Namatjira και τους πίνακες της συλλογικότητας Papunya Tula στους «εθνικούς θησαυρούς» της Αυστραλίας.
Από το 1991, οι καλλιτέχνιδες της Ουτοπίας εκπροσωπούν και διαχειρίζονται τα έργα τους χωρίς καμία εξωτερική υποστήριξη.
Το γεγονός ότι έχουν καταφέρει να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τη φήμη τους ως ανεξάρτητοι δημιουργοί αποτελεί ζωντανή μαρτυρία της δύναμης της συλλογικής καλλιτεχνικής τους έκφρασης και επιβεβαιώνει μια πολιτιστική κληρονομιά βαθιά ριζωμένη στη σύνδεση με την κοινότητα και τη γη, μια ενέργεια που αναμφίβολα αντανακλάται στα έργα τους.
Με αφορμή την 30ή επέτειο από τα Batiks του 1988, που έφεραν νέα πνοή στο καλλιτεχνικό κίνημα της Ουτοπίας, η κ. Κούλα Ρούσσου εκ μέρους του κέντρου Αβοριγίνων της γης Urapuntja επιμελείται της διοργάνωσης μιας ιστορικής έκθεσης.
Με την ευγενική παραχώρηση της συζύγου του Robert Holmes à Court, Janet, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να δει από κοντά τη συλλογή των 88 ζωγραφιών batik σε μετάξι στην έκθεση που αναμένεται να φιλοξενήσει το καλλιτεχνικό κέντρο Araluen με πιθανή ημερομηνία έναρξης το Μάιο του 2019.
«Το κέντρο Αβοριγίνων της γης Urapuntja περιμένει με ενθουσιασμό τον ερχομό της σημαντικής αυτής έκθεσης.
«Μέσω αυτών των πανέμορφων έργων τέχνης batik οι δημιουργοί έχουν καταφέρει να εκφράσουν τα δικαιώματα διεκδίκησης της παραδοσιακής τους γης. Η έκθεση αποτελεί έκφραση της βαθιάς συλλογικής μνήμης που εδράζεται στη ζωή των Alyawarra και Anmatjirra» δήλωσε χαρακτηριστικά ο διευθυντής της οργάνωσης Michael Liddle.
Από την πλευρά της, η Κούλα Ρούσσου, εξηγεί τα πολλαπλά οφέλη της έκθεσης, δεδομένου ότι αναμένεται να προσελκύσει όχι μόνο τους ήδη εξοικειωμένους με το διεθνώς αναγνωρισμένο καλλιτεχνικό κίνημα της περιοχής αλλά και το φιλότεχνο κοινό των νεότερων γενιών.
«Πρόκειται να τονώσει την καλλιτεχνική κινητικότητα στην κεντρική Αυστραλία, ενώ παράλληλα παρουσιάζει προοπτικές για οικονομικά οφέλη για τους καλλιτέχνες και την πολιτεία της Βόρειας Επικράτειας, μέσω αύξησης του τουρισμού, πωλήσεις έργων και εισιτηρίων» αναφέρει σχετικά.
Η επικείμενη έκθεση αποτελεί για την κ. Ρούσσου το πιο μεγαλόπνοο και σημαντικό έργο για την ίδια στην μέχρι τώρα πορεία της ως εφόρου Τέχνης, μια πρωτοβουλία που πηγάζει από το ενδιαφέρον που έχει αναπτύξει τις τελευταίες δύο δεκαετίες για το γυναικείο καλλιτεχνικό κίνημα της Ουτοπίας, μέσω ακαδημαϊκών σπουδών και της προσωπικής της επαφής με μέλη του κινήματος αυτόπτες μάρτυρες στις δικαστικές υποθέσεις της «Κλεμμένης Γενιάς».
Έχοντας ως βάση το Darwin, η κ. Ρούσσου έχει στο ενεργητικό της χρόνια εμπειρίας ως δικηγόρος ποινικών υποθέσεων και ως έφορος Τέχνης.
Επιστρατεύοντας τις δεξιότητες που έχει συνδυάσει χάρη στη διπλή της επαγγελματική ταυτότητα και τη γνώση που έχει αποκτήσει γύρω από τις προκλήσεις που παρουσιάζουν τα πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα και τα θέματα αυτοδιάθεσης των ιθαγενών, η κ. Ρούσσου αποσκοπεί μέσω της έκθεσης των έργων Batik να παρουσιάσει όχι μόνο την πλούσια καλλιτεχνική συνεισφορά των κατοίκων της Βόρειας Επικράτειας, αλλά επίσης να σκιαγραφήσει την ευρύτερη ιστορική και πολιτική σημασία των έργων.
Δικαιολογημένα λοιπόν δεν κρύβει την υπερηφάνειά της γι’ αυτό το εγχείρημα.
«Ως έφορος Τέχνης ελληνοαυστραλιανής καταγωγής, αισθάνομαι ιδιαίτερα περήφανη γι’ αυτό το κομμάτι της δουλειάς μου και γι’ αυτό θα ήθελα να το μοιραστώ με τους συμπατριώτες μου»