Στη σπηλιά του Αϊ Γιάννη στην Μαραθοκεφάλα Κολυμβαρίου, την παραμονή των Χριστουγέννων γίνεται εδώ και πολλά χρόνια μια ξεχωριστή θρησκευτική τελετή.
Το σπήλαιο πήρε το όνομά του από τη διαμονή και την εκκλησία του Αγίου που βρίσκεται μέσα σε αυτό. Φωτεινό και μεγαλόπρεπο, πανάρχαιο και επιβλητικό έχει χωρητικότητα 3.000-4.000 ατόμων και τη σπάνια θέα στο κάμπο του Κολυμβαρίου κι εκεί την παραμονή της εορτής γίνεται η παραδοσιακή αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού.
Στο σπήλαιο συγκεντρώνονται πολλοί πιστοί και ιερείς που μαζί με τον Μητροπολίτη Κισάμου-Σελίνου τελούν τη Θεία Λειτουργία.
Η ατμόσφαιρα είναι ιδιαίτερα κατανυκτική, καθώς στη μέση δεσπόζει η επιβλητική φάτνη με τον Ιωσήφ, την Παναγία, τον νεογέννητο Χριστό και ζώα που τον ζεσταίνουν με τα χνώτα τους.
Τα ζώα τα πηγαίνουν στο σπήλαιο κάτοικοι της περιοχής. Τα κεριά ανάβουν και οι ιερείς ψάλλουν ύμνους, όπου στέλνουν το μήνυμα της γέννησης του Κυρίου.
Στα Χανιά τις γιορτινές ημέρες, στις κουζίνες των σπιτιών τα σύγκλινα, το χοιρινό, τα εντόσθια στο τηγάνι, το ζυμωτό ψωμί, το βραστό, το παραδοσιακό κρητικό πιλάφι, υπερτερούν έναντι της γαλοπούλας.
Στο τραπέζι εκτός από τα μελομακάρονα και τους κουραμπιέδες οι γυναίκες προσθέτουν και τα αυγοκαλάμαρα.
Παλαιότερα, από την παραμονή των Χριστουγέννων οι γεωργοί οι βοσκοί και οι ναυτικοί έλεγαν «πώς παλεύγουν οι καιροί, και οι αέρηδες ποιος θα γεννηθεί και ποιος θα βαπτισθεί». Όποιος γεννηθεί, όποιος δηλαδή υπερισχύσει και βγει νικητής την ημέρα των Χριστουγέννων, αυτός θα υπερισχύσει μέχρι και τα Φώτα αλλά και ολόκληρο τον καινούργιο χρόνο.
Ακόμα την παραμονή των Χριστουγέννων οι νοικοκυρές έκοβαν κλαδιά και βλαστούς.
Τα έβαζαν σε ποτήρι με νερό και περίμεναν να ανθίσουν. Ένα ακόμα έθιμο των Χριστουγέννων στα Χανιά και το Ρέθυμνο είναι να φτιάχνουν οι νοικοκυρές τα Χριστόψωμα. Παραδοσιακό κρητικό γλυκό ψωμί που το στολίζουν με «ξόμπλια. Αυτά τα στολίδια συμβολίζουν αλέτρια, ζώα πουλιά, γεννήματα της γης (γεωργική χώρα) ή με ένα σταυρό που συμβολίζει το μαρτύριο που έρχεται.
Παλαιότερα στα παιδιά που έλεγαν τα κάλαντα έδιναν καρπούς και αυγά. Στις μέρες μας (όπως και σε άλλες περιοχές) δίνουν χρήματα και χριστουγεννιάτικα γλυκά.
Ακόμα οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τηγανίτες με μέλι και ζάχαρη για να κερνάνε τους επισκέπτες.
