Πόσοι από μας αναρωτιούνται πώς φτιάχνονται τα ρούχα που φοράμε;
Κάθε χρόνο στις 24 Απριλίου, μια αιματηρή επέτειος έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι ο κόσμος της μόδας όπως τον γνωρίζουμε μέσα από τα εξώφυλλα των περιοδικών και τις εφήμερες τάσεις της κάθε κολεξιόν είναι μονάχα η κορυφή του παγόβουνου που κρύβει τεχνηέντως το πραγματικό τίμημα αυτής της βιομηχανίας: το ανθρώπινο κόστος.
Τον Απρίλη του 2013, τουλάχιστον 1.000 άνθρωποι πέθαναν και ακόμη περισσότεροι τραυματίστηκαν σοβαρά ύστερα από την κατάρρευση του οκταώροφου κτιρίου Rana Plaza στην Ντάκα του Μπαγκλαντές, στο οποίο στεγάζονταν υφαντουργίες μεγάλων δυτικών επιχειρήσεων.
Η τραγωδία αναδείχθηκε σε σύμβολο της παγκόσμιας ανισότητας που προκαλεί, αφενός, η κερδοσκοπία των εταιριών και, αφετέρου, η ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση των καταναλωτών για φθηνά ρούχα και υποδήματα.
Επί του παρόντος, η Etiko συνεργάζεται με παραγωγούς στο Πακιστάν, την Ινδία, τη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη και την Αργεντινή, είτε μέσω συνεταιρισμών εργαζομένων, είτε μέσω ιδιωτικών επιχειρήσεων που φέρουν την πιστοποίηση Fair Trade
Οι πολυεθνικές που «κινούν τα νήματα» της βιομηχανίας της μόδας έχουν κατηγορηθεί επανειλημμένως για πρακτικές που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των εργαζομένων τους, για πληρωμή πενιχρών μισθών σε κατοίκους αναπτυσσόμενων χωρών, αλλά ακόμη και για προώθηση της παιδικής και της καταναγκαστικής εργασίας μεταξύ άλλων.
Μια σύντομη έρευνα στο διαδίκτυο αρκεί για να βρει κανείς πλήθος σχετικών παραδειγμάτων.
Ενδεικτική είναι η περυσινή αναφορά της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Oxfam, σύμφωνα με την οποία μεγάλες αυστραλιανές εταιρίες αποκρύπτουν πληροφορίες για το πού παρασκευάζουν τα προϊόντα τους και κάτω από ποιες συνθήκες.
Ο συμπάροικος επιχειρηματίας Νίκος Σαββαΐδης, ιδρυτής της εταιρείας ένδυσης και υπόδυσης Etiko επέλεξε, όπως μας εξηγεί, από την αρχή της επαγγελματικής του πορείας να αποστασιοποηθεί από αυτές τις πρακτικές.
Καθοριστικό ρόλο σε αυτή την απόφαση φαίνεται ότι είχε η πρώτη εντύπωση που σχημάτισε για τον κόσμο της μόδας μέσα από το άμεσο περιβάλλον του.
«Γύρω στη δεκαετία του ’50-’60, οι άνθρωποι που αναλάμβαναν τη σκληρή δουλειά στη βιομηχανία της μόδας της Αυστραλίας ήταν οι μετανάστριες. Έτσι και η μητέρα μου, προκειμένου να μεγαλώσει τέσσερα παιδιά, πουλούσε ρούχα που κατασκεύαζε για λογαριασμό εταιριών έναντι μερικών σεντς για το κάθε κομμάτι».
Ακόμη θυμάται χαρακτηριστικά την ημέρα που επισκέφθηκε, στην ηλικία των 11 ετών ένα εμπορικό κατάστημα στο κέντρο της Μελβούρνης, στην οδό Κόλινς, όπου και βρήκε τα ίδια ρούχα που έφτιαχνε η μητέρα του να πωλούνται για $30-$50.
«Δεν μπορούσα να συνειδητοποιήσω πώς ήταν δυνατόν να κοστολογούνται τόσο ακριβά, ενώ η μητέρα μου αμειβόταν με το πενιχρό ποσό των 15-20 σεντς. Όταν τη ρώτησα, έδειξε μάλλον μπερδεμένη. Άλλωστε δεν επρόκειτο για κάτι το ασυνήθιστο για την εποχή, θυμάμαι ένα μεγάλο φορτηγό που ερχόταν κάθε εβδομάδα στο δρόμο μας και διένειμε υφάσματα σε εργάτριες στη γειτονιά».
Μαζί με έναν από τους παραγωγούς, μέλος του αγροτικού συνεταιρισμού Chetna στην κεντρική Ινδία που προμηθεύει την Etiko με βαμβάκι βιολογικής καλλιέργειας
Αργότερα, στα πανεπιστημιακά του χρόνια, άρχισε να αντιλαμβάνεται πως οι πρακτικές εκμετάλλευσης των εργαζομένων στη βιομηχανία της μόδας ήταν κανόνας, όχι μόνο στην Αυστραλία αλλά διεθνώς.
Ακόμη χειρότερη διαφαινόταν η κατάσταση στις αναπτυσσόμενες χώρες, με την ειδησεογραφία να φέρνει στο φως ιστορίες για εργοστάσια πολυεθνικών όπου ανήλικοι εργάζονταν για λιγότερο από $1 την ημέρα.
«Έμπαινα σε μαγαζιά και τους ρωτούσα αν μπορούν να μου εγγυηθούν ότι τα προϊόντα τους δεν ήταν προϊόντα ανθρώπινης εκμετάλλευσης και τις περισσότερες φορές με περνούσαν για τρελό.
Ξεκίνησα να ντύνομαι αποκλειστικά με ρούχα από δεύτερο χέρι, όχι από άποψη μόδας, αλλά γιατί αισθανόμουν άβολα να φοράω κάτι που δεν ήταν φτιαγμένο «ηθικά» εξηγεί.
Σημείο-σταθμός στην απόφαση να συνεισφέρει ως επαγγελματίας στην εμπέδωση μιας «ηθικής» καταναλωτικής συνείδησης ήταν η πενταετής συνεργασία του με την κοινότητα Αβοριγίνων Warlpiri της Βόρειας Αυστραλίας για τη σύσταση επιχειρήσεων που διαχειρίζονταν οι ντόπιοι.
«Βλέποντας τον θετικό αντίκτυπο που είχαν οι επιχειρήσεις σε αυτές τις κοινότητες, κατάλαβα ότι αυτό ήταν το σκεπτικό που ήθελα να ακολουθήσω, μια επιχείρηση που συνεισφέρει σε έναν καλύτερο κόσμο, καλύτερο για τους ανθρώπους και για το περιβάλλον» μας λέει ο Νίκος.
Η εταιρία Etiko ιδρύθηκε το 2006, ξεκινώντας με το πλασάρισμα μιας σειράς παπουτσιών και στη συνέχεια με είδη αθλητικού εξοπλισμού.
Στα επόμενα χρόνια το εύρος των προϊόντων επεκτάθηκε σταδιακά σε είδη ένδυσης και εσώρουχα, ενώ από το 2010 τα προϊόντα σπορ εξοπλισμού και ένδυσης κυκλοφορούν από την ίδια εταιρεία αλλά κάτω από το χωριστό εμπορικό σήμα Jinta.
Πέρα από το όνομα Etiko -που είναι, φυσικά, απόδοση της ελληνικής λέξης ‘ηθικό’-, το όνομα Jinta έχει επίσης συμβολική σημασία.
Jinta σημαίνει νικητής στη γλώσσα Warlpiri, ενώ ποσοστά από τις πωλήσεις των ομώνυμων προϊόντων χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση αθλητικών προγραμμάτων σε απόμακρες κοινότητες των Αβοριγίνων.
Από την αρχή της ίδρυσής της, η Etiko έχει θέσει ψηλά τον πήχη στο χώρο της μόδας, μένοντας σταθερή σε βασικές αδιαπραγμάτευτες αξίες του δίκαιου εμπορίου -όχι στην παιδική εργασία, όχι στην εκμετάλλευση των εργαζομένων- και χρησιμοποιώντας αποκλειστικά υλικά φιλικά προς το περιβάλλον και τα ζώα.
Ως εγγυήσεις λειτουργούν οι πιστοποιήσεις που έχει λάβει από τα διεθνώς αναγνωρισμένα δίκτυα Fair Trade και Forest Stewardsip Council.
Η πιστοποίηση Fair Trade διασφαλίζει ότι μία επιχείρηση πληροί ορισμένα κριτήρια δίκαιου εμπορίου, όπως για παράδειγμα πληρώνοντας δίκαιους μισθούς στους παραγωγούς, στηρίζοντας πρακτικές που προωθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη στις αναπτυσσόμενες χώρες και απαγορεύοντας ρητά κάθε μορφή καταναγκαστικής εργασίας σε κάθε στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας (supply chain) των προϊόντων.
Παράλληλα, ως διαπιστευμένη επιχείρηση από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Forest Stewardship Council, η Etiko δεσμεύεται ότι κάθε μεμονωμένο υλικό που χρησιμοποιεί αφήνει τον μικρότερο δυνατό αντίκτυπο στο περιβάλλον.
«Τα αθλητικά παπούτσια κατασκευάζονται αποκλειστικά από υλικά που μπορούν να αποσυντεθούν φυσικά. Παραδείγματος χάριν, χρησιμοποιούμε καουτσούκ που προέρχεται όχι από βιομηχανική επεξεργασία αλλά από φυτείες που πληρούν κριτήρια αειφόρου ανάπτυξης, ενώ ο καμβάς φτιάχνεται από οργανικό βαμβάκι».
Η εταιρία έχει πλέον συμπληρώσει περισσότερο από μια δεκαετία συνεχούς πορείας και τον περασμένο Δεκέμβριο βραβεύθηκε από την Αυστραλιανή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την αφοσίωσή της στην προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Επί του παρόντος, η Etiko συνεργάζεται με παραγωγούς στο Πακιστάν, την Ινδία, τη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη και την Αργεντινή, είτε μέσω συνεταιρισμών εργαζομένων, είτε μέσω ιδιωτικών επιχειρήσεων που φέρουν την πιστοποίηση Fair Trade.
Σύμφωνα με τον ιδρυτή, απώτερος σκοπός είναι, αφενός, η επιχείρηση να λειτουργεί με γνώμονα τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και, αφετέρου, να καταστήσει τα προϊόντα «ηθικής» μόδας δημοφιλή στην αγορά.
«Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε αντιμετωπίσει μέχρι στιγμής είναι να παροτρύνουμε τους καταναλωτές να ψωνίσουν με βάση τις αξίες τους» λέει ο κ. Σαββαΐδης, εξηγώντας ότι συχνά το κοινό καταδικάζει στα λόγια προϊόντα που προκύπτουν από ανθρώπινη εκμετάλλευση ή επιβαρύνουν το περιβάλλον, όμως δεν υποστηρίζει το ίδιο με τις αγορές του.
«Είμαστε πραγματικά πολύ τυχεροί που έχουμε γεννηθεί στην Αυστραλία και είναι σημαντικό να στηρίζουμε ανθρώπους που δεν είχαν την ίδια ευκαιρία. Δεν θα ανεχόμασταν φαινόμενα παιδικής ή καταναγκαστικής εργασίας στην Αυστραλία, γιατί να τα ανεχόμαστε σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου;».
*Τα προϊόντα της Etiko διατίθενται σε επιλεγμένα καταστήματα λιανικής στη Μελβούρνη και μέσω διαδικτυακών παραγγελιών.
**Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε την ιστοσελίδα https://etiko.com.au
