Σύμφωνα με ξένους μελετητές (ιστορικούς και αρχαιολόγους), ο Ελληνοϊνδικός πολιτισμός άνθισε στην περιοχή της Βακτριανής (σημερινό βορειοδυτικό Πακιστάν και νότιο Αφγανιστάν), μέχρι τον 5ο αι. μ.Χ. Με την επέκταση του μουσουλμανισμού από τον 7ο αι. μ. Χ, οι ελληνικές φυλές κατέφυγαν στις κοιλάδες του Ινδοκαυκάσου, για να διατηρήσουν τις παραδόσεις και τη θρησκεία τους.

Οι Καλάς είναι η μόνη μη μουσουλμανική φυλή που ζει απομονωμένη ανάμεσα σε έναν ωκεανό μουσουλμανικών εθνών και λαών που ζουν από την Τουρκία μέχρι το Κασμίρ, στους πρόποδες των Ιμαλαΐων. Σήμερα αριθμούν 3.000 άτομα, ενώ περίπου άλλοι τόσοι είναι οι εξισλαμισθέντες συγγενείς τους που ζουν στην ευρύτερη περιοχή.

Τα χωριά τους βρίσκονται σκαρφαλωμένα σε υψόμετρο 2.250-3.000 μέτρα σε τρεις κρυμμένες και δυσπρόσιτες κοιλάδες, τις Birin, Bumburet και Rumbur. Κάποιοι τις χαρακτηρίζουν και χαράδρες γιατί το φάρδος τους είναι από μερικές εκατοντάδες μέτρα μέχρι τρία χλμ. το μέγιστο, ενώ το μήκος τους είναι 10 με 12 χλμ. Η υψηλότερη κορυφή της οροσειράς είναι το Tirich-Mir (7.700 μ.)

Η διαδρομή από την κοντινότερη πόλη, το Chitral, μέχρι το χωριό Κρακάλ στην κοιλάδα Bumburet, είναι 40 χλμ., δύο ώρες αν ο δρόμος είναι σε καλή κατάσταση (!) και δεν συναντήσετε άλλο αυτοκίνητο να έρχεται από την απέναντι κατεύθυνση. Τότε κάποιος από τους οδηγούς θα αναγκαστεί να κάνει όπισθεν αρκετές δεκάδες ή και εκατοντάδες μέτρα μέχρι να βρεθεί κάποιο σημείο για να χωρούν και τα δύο οχήματα. Ο δρόμος ακολουθεί το πανάρχαιο μονοπάτι, έχοντας από τη μια πλευρά σφηνωμένη στο βράχο ή το σαθρό έδαφος και, από την άλλη, το χείλος της χαράδρας, περνώντας και κάποιες αμφιβόλου σταθερότητας αυτοσχέδιες γέφυρες. Σίγουρα ένας από τους πιο επικίνδυνους δρόμους που πηγαίνει αυτοκίνητο, φυσικά μόνο τζιπ.

ΚΑΤΑΓΩΓΗ

Πολλοί μελετητές θεωρούν τους Καλάς ελληνικής καταγωγής ή τουλάχιστον μεσογειακό λαό. Ο Πακιστανικός Οργανισμός Τουρισμού τους θεωρεί, όπως και τους μουσουλμάνους της περιοχής Χούνζα, απογόνους των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η Αμερικανίδα εθνολόγος Cail Trail, υποστηρίζει ότι κατάγονται από τη Συρία των Σελευκιδών. Οι ίδιοι οι Καλάς διηγούνται πολλούς μύθους για την καταγωγή τους και τους προγόνους τους, που όλοι έχουν ως αφετηρία τον «Σικάντερ-Μαχντουνί» Μ. Αλέξανδρο, τον «Σαλακσά» Σέλευκο και τον στρατηγό του Αλεξάνδρου, Καλασά.

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ 

Φτάνοντας στο χωριό, συναντάμε τους πρώτους Καλάς. Οι άνδρες φορούν τυπική μουσουλμανική κελεμπία και καπέλο που ονομάζεται κασόν, όμοιο με την καυσία των αρχαίων Μακεδόνων.

Οι γυναίκες φορούν σκούρα μακριά φορέματα, κεντημένα στους ώμους, τα μανίκια και το κάτω μέρος. Στη μέση φορούν πολύχρωμη υφαντή ζώνη, ενώ στολίζονται με περιδέραια από πολύχρωμες χάντρες.

Στο κεφάλι φορούν δύο ειδών καπέλα στολισμένα με κοχύλια, κουμπιά, μικροσκοπικά κουδουνάκια και πολύχρωμες χάντρες. Το ένα είναι το καθημερινό τους και το άλλο που φέρει φούντα ανάλογη με αυτή της μακεδονικής στολής, είναι το γιορτινό τους που το φορούν στις επίσημες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Γενικά η ενδυμασία των γυναικών έχει αρκετές ομοιότητες με τις αντίστοιχες Μακεδονικές και αυτές των Σαρακατσάνων.

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

Η θρησκεία των Καλάς είναι πολυθεϊστική με τον Δημιουργό πατέρα Di Zau (Δίας Ζεύς) και ένα πάνθεον μικρότερων θεών, καθένας με την δική του αρμοδιότητα. Όπως ακριβώς και στην αρχαία Ελλάδα. Ο καθηγητής Βρανόπουλος γράφει σχετικά:

«Στην καρδιά και στις μνήμες των Καφίρ και των Καλάς ζει ακόμη ο μεγάλος στρατηλάτης Σκαντάρ ή Σικάντερ ή Σκέντερι Μαχντουνί (Αλέξανδρος ο Μακεδόνας), που ακούγεται συχνά στις συζητήσεις τους, σαν να είχε ζήσει μόλις χθες. Καυχώνται να λένε, ότι κατάγονται από αυτόν. Λατρεύουν τον Ντι-ζάο (Δίας-Ζεύς), τη Τζάστακ (Εστία), τον Μπαλομάιν (Απόλλωνα) τον Σάγυρκο (Σάτυρο). Τέλος, Θεά του έρωτα έχουν τη Φροτάιτ (Αφροδίτη)».

Υπάρχουν ναοί και ιερά όπου τελούνται αρχαίες τελετές, χοροί, θυσίες σε βωμούς, και φυσικά απαγορεύεται να παρακολουθήσει οποιοσδήποτε ξένος.

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ 

Ζώντας απομονωμένοι χιλιάδες χρόνια, διατήρησαν έθιμα που μοιάζουν με αυτά της αρχαίας Ελλάδας.

Οι κυριότερες γιορτές τους είναι το Τζόσι, με δρώμενα που παραπέμπουν στα αρχαιοελληνικά ανθεστήρια, το Ουτσάου, για το κλείσιμο του καλοκαιριού, το Πουλ (τρύγος) και ο Τσωμός το Δεκέμβριο, η σπουδαιότερη γιορτή τους, που θυμίζει το Διονυσιακό Κωμό και συμπίπτει με το χειμερινό ηλιοστάσιο.

Η μουσική τους ακολουθεί τους ρυθμούς της Βόρειας Ελλάδας, ενώ οι χοροί τους είναι κυκλικοί, με τις γυναίκες να πρωτοστατούν και τους άνδρες να κρατούν το ρυθμό, τραγουδώντας και παίζοντας τα όργανα.

Κατά τον μουσικολόγο Γ. Μανωλιδάκη, «τα τραγούδια τους είναι ηρωικά–ιστορικά, θρησκευτικά και λαϊκά. Έχουν μοιρολόγια, τραγούδια του γάμου, παιδικά νανουρίσματα και, φυσικά, άσματα της αγάπης».

Είναι οι μόνοι από όλους τους λαούς της μουσουλμανικής Ασίας που παράγουν κρασί και, φυσικά, το καταναλώνουν με ανάλογη ευχαρίστηση. Επίσης, σε αντίθεση με άλλους λαούς της Ανατολής, που παραδοσιακά κάθονται κάτω, σε μαξιλάρια και χαλιά, αυτοί χρησιμοποιούν καρέκλες, πολλές από τις οποίες είναι σκαλισμένες με ρόδακες και άλλα γεωμετρικά σχήματα.

Όταν συναντιούνται με άτομα που δεν έχουν ιδωθεί από καιρό, λένε ισπάτα (ίσως από το αρχαίο ασπάζομαι), φιλιούνται σταυρωτά, ενώ ο μικρότερος σε ηλικία φιλά το χέρι του μεγαλύτερου και μετά το ακουμπά στο μέρος της καρδιάς.

ΓΛΩΣΣΑ 

Η γλώσσα τους, η Καλάσα, είναι μόνο προφορική. Κατά τον ιστορικό και αρχαιολόγο Ε. Βρανόπουλο, «αποτελεί μείγμα Σανσκριτικών, Περσικών και Ελληνικών. Ηχητικά, η ομιλία τους θυμίζει γλώσσα μεσογειακή. Επίσης, προφέρουν ολοκάθαρα τα σύμφωνα β, θ, ρ, φ, και χ όπως ακριβώς και εμείς στην Ελλάδα».

Ενδεικτικά, τον αμνό τον λένε αμέο, το όνομα νομ, το αίμα αίμα, το έλα ίλα το έρχομαι ειμ (αρχαίο ειμί), το ζυμάρι ζμαρ, το πάει παέει κ.λπ.

Μην εκπλαγείτε, λοιπόν, αν ακούσετε κάποια από τα παιδιά, που ακολουθούν συνήθως τους Έλληνες επισκέπτες, να επαναλαμβάνουν, χωρίς όμως να καταλαβαίνουν, σε άπταιστα Ελληνικά λέξεις ή φράσεις που έχουν ακούσει πιο πριν.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Για τη διαμονή σας υπάρχουν Hotel και στις τρεις κοιλάδες. Η λέξη Hotel, βέβαια, είναι παραπλανητική. Στην καλύτερη των περιπτώσεων είναι κάμπινγκ με τις στοιχειώδεις ανέσεις. Φυσικά, χωρίς ζεστό νερό και με μία κοινή τουαλέτα για όλους τους ενοίκους.

Ηλεκτρικό ρεύμα υπάρχει σε συγκεκριμένα σημεία και μόνο για κάποιες ώρες το βράδυ. Δεν υπάρχουν εστιατόρια, μπορείτε όμως να παραγγείλετε το μεσημεριανό ή βραδινό σας στον ξενοδόχο ή να μαγειρέψετε μόνοι σας στην κουζίνα του «ξενοδοχείου». Το σημαντικότερο όμως πρόβλημα είναι οι ψύλλοι και οι κοριοί που σίγουρα θα σας επισκεφθούν, την ώρα του ύπνου, ακόμα κι αν είστε κλεισμένοι μέσα στον υπνόσακο. Προληπτικά μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιο εντομοαπωθητικό, για έρποντα ζωύφια. Σίγουρα όμως κάποια θα εισχωρήσουν στα ρούχα σας κατά τη διάρκεια της ημέρας, γι’ αυτό μια αντισταμινική αλοιφή είναι πάντα χρήσιμη.

Παρ’ όλες τις αντιξοότητες, η τοποθεσία είναι μαγευτική. Τα αιωνόβια δένδρα που περικλείουν την κοιλάδα, τα μικρά ορεινά λιβάδια, το ποτάμι με τα κρυστάλλινα νερά, οι πέτρινοι νερόμυλοι, οι ιδιαίτερα σκληροί μα και ανθρώπινοι ρυθμοί της καθημερινής ζωής και, πάνω από όλα, οι ίδιοι οι Καλάς, με τη ζεστή και ανιδιοτελή φιλοξενία τους, είναι εικόνες που σίγουρα θα σας συνοδεύουν για όλη σας τη ζωή. Είναι πραγματικά ένα ταξίδι στην ιστορία.

Στο χωριό Κρακάλ υπάρχει και το μοναδικό σύγχρονο μειονοτικό σχολείο των Καλάς. Χτίστηκε το 1996 με χρήματα που συγκέντρωσε μια ομάδα Ελλήνων εκπαιδευτικών με εμπνευστή τον Θανάση Λερούνη. Φυσικά, μια και είναι το μοναδικό «δημόσιο κτίριο» λειτουργεί και ως ιατρείο, αναρρωτήριο, φαρμακείο, ενώ διανέμεται και συσσίτιο για τους μικρούς μαθητές. Επίσης, είναι το μοναδικό κτίριο και στις τρεις κοιλάδες που διαθέτει σύγχρονες εγκαταστάσεις ντους, τουαλετών και κουζίνας.

Πληρώνοντας ένα μικρό ποσό μπορείτε να νοικιάσετε έναν τοπικό οδηγό και να επισκεφτείτε τις άλλες δύο κοιλάδες. Είτε με τα πόδια, κάνοντας μια αρκετά επίπονη, αλλά πανέμορφη ορειβατική διαδρομή 6 ωρών, είτε με κάποιο τζιπ.

Εκεί τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα από πλευράς συνθηκών υγιεινής και διαμονής. Σχεδόν όλα τα παιδιά πάσχουν από κάποια ασθένεια. Τράχωμα των ματιών, ασκαριδίαση ακόμα και προβλήματα σωματικής διάπλασης, από την έλλειψη βιταμινών και την κακή διατροφή.

Η ΚΟΙΛΑΔΑ ΧΟΥΝΖΑ 

Η κοιλάδα Χούνζα βρίσκεται σε υψόμετρο 2.500 μ. και σε απόσταση 3 ημερών πορείας βορειοδυτικά από την περιοχή των Καλάς. Η διαδρομή είναι εξίσου σκληρή και απαιτητική. Καλό θα είναι να έχετε μαζί σας και κάτι για φαγητό. Ξηρά τροφή ή έστω γαλέτες. Ο οδηγός σας είναι συνηθισμένος να τρώει μια φορά τη μέρα και, φυσικά, τα τοπικά φαγητά ίσως εσείς δεν θα μπορείτε ούτε να τα μυρίσετε.

Το τοπίο είναι γυμνό με εικόνες που θυμίζουν φωτογραφίες του πλανήτη Άρη. Κόκκινα πετρώματα, τεράστιοι μυτεροί βράχοι και έντονοι ηφαιστειογενείς σχηματισμοί. Σε κάποια σημεία δεν υπάρχει καν χώμα ενώ σε 16 ώρες διαδρομής το τζιπ δεν έβαλε ποτέ τρίτη ταχύτητα! Η διανυκτέρευση, λόγω των ληστών που δρουν στην περιοχή, αλλά και των άγριων ζώων, γίνεται σε συγκεκριμένα χάνια ή στα στρατόπεδα των συνοριακών φρουρών. Ανάλογα με το πού θα σας βρει το απόγευμα.

Πρωτεύουσα της επαρχίας είναι το Gilgit. Εδώ, επιτέλους, μπορείτε να ευχαριστηθείτε ένα ζεστό ντους και καλό φαγητό. Η πλειοψηφία των κατοίκων, αν και μουσουλμάνοι, είναι οπαδοί του Agha Khan, ενώ η έδρα του δόγματός τους είναι στην Ελβετία!

Υπάρχουν αρκετοί κάτοικοι μογγολικής καταγωγής , αν και ο γηγενής πληθυσμός της Hunza έχει λευκό δέρμα και μεσογειακά χαρακτηριστικά. Οι ίδιοι λένε ότι η φυλή τους, Hynzakuts, προήλθε από πέντε περιπλανώμενους στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα φορέματα των γυναικών έχουν έντονα χρώματα και στο κεφάλι φορούν πολύχρωμο φέσι κεντημένο με μικρές πούλιες. Υπάρχουν αρκετοί αιωνόβιοι, αντίθετα με το μέσο όρο ζωής του Πακιστάν που είναι κάτω από 60 χρόνια.

Η εξήγηση που δίνουν οι ίδιοι είναι η διατροφή με πολλά φρούτα, σπεσιαλιτέ βερυκοκόσουπα και το νερό που πίνουν, το οποίο προέρχεται από τους παγετώνες. Είναι θολό με πολλά στερεά συστατικά και μέταλλα. Φυσικά, δεν το πίνει κανείς επισκέπτης, αλλά μόνο οι ίδιοι. Εδώ υπάρχει και η συνήθεια οι άντρες να βάφουν τα μαλλιά και τα γένια τους με κόκκινη χένα. Αν αυτό το κάνει κάποιος ηλικιωμένος σημαίνει ότι είναι έτοιμος να ξαναπαντρευτεί!

Αξίζει να επισκεφθείτε το Altit Fort, την αγορά του Karimabad και το πέρασμα Khyngerab pass, σε υψόμετρο 4.602 μ., το οποίο είναι και τα σύνορα με την αυτόνομη περιοχή του Xinxiang της Κίνας. Αν είστε τυχεροί και δεν έχει κλείσει ο δρόμος από κάποια κατολίσθηση, μπορείτε να μπείτε στην Κίνα μιας και ακολουθούμε ήδη από το Peshawar τον αρχαίο «δρόμο του μεταξιού». Αυτό, όμως, είναι μια άλλη ιστορία…

Η επιστροφή στον πολιτισμό γίνεται ακολουθώντας το Karakorum Highway, με κατεύθυνση προς το Νότο. Για 400 χλμ. ακολουθείτε τον Ινδό ποταμό ενώ έχετε την δυνατότητα να φωτογραφίσετε μερικές από τις ψηλότερες κορυφές του κόσμου, το Κ2 (δεύτερο ψηλότερο βουνό με υψόμετρο 8.611 μ.), το Nanga Parbat και Gasherbrum.