Ο ΜALCOLM Turnbull μας είχε προειδοποιήσει από τον Απρίλιο, εκφράζοντας την πρόθεση της κυβέρνησής του να παρουσιάσει ένα νέο τεστ υπηκοότητας, σχεδιασμένο να διασφαλίσει την δέσμευση των επίδοξων πολιτών στις «Αυστραλιανές αξίες». Την περασμένη εβδομάδα, επιβεβαίωσε την δική του προσήλωση στον στόχο αυτό, παρουσιάζοντας σταδιακά τις λεπτομέρειες του σχεδίου. Σύμφωνα με την πρόταση νόμου, οι άνθρωποι που επιθυμούν να πολιτογραφηθούν Αυστραλοί, θα περνούν από μία εξονυχιστική και δύσκολη διαδικασία εξετάσεων, σχεδιασμένη με γνώμονα τον αποκλεισμό εκείνων που δεν ενστερνίζονται τις αυστραλιανές αξίες.
Ναι, αλλά ποιες είναι αυτές αξίες και τι είναι αυτό που τις κάνει ‘Αυστραλιανές’; Όταν το άκουσα έκανα μία μικρή, γρήγορη, ανεπίσημη έρευνα σε γνωστούς και φίλους (και κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης), παίρνοντας απαντήσεις όπως: τα λεφτά, τα σπίτια, τα αυτοκίνητα, το αλκοόλ, το μπάρμπεκιου. Εντάξει, το έπιασα το μήνυμα: το να κάνεις πλάκα με τις Αυστραλιανές αξίες, είναι από μόνη της μία βασική αυστραλιανή αξία, αλλά δεν νομίζω ότι είναι αυτό που είχε κατά νου ο πρωθυπουργός. Όταν ο ίδιος ο Malcolm Turnbull ρωτήθηκε σχετικά, άρχισε κι αυτός την απαρίθμηση: «αμοιβαίος σεβασμός, δημοκρατία, ελευθερία, υπακοή στους νόμους, ίσες ευκαιρίες».
Το είχα ξανακούσει αυτό για τις ευκαιρίες, το «fair go». Είναι μία από τις ελάχιστες σοβαρές απαντήσεις που πήρα στο μικρό γκάλοπ, από ανθρώπους που μου εξήγησαν πώς ωφελήθηκαν, όταν έγιναν Αυστραλοί πολίτες. Κάτι που με την σειρά του, γεννά ένα πολύ απλό ερώτημα. Θα έχουν οι υποψήφιοι, μία δίκαιη ευκαιρία στην υπηκοότητα, τώρα που η κυβέρνηση προσπαθεί να ανεβάσει τον βαθμό αυστηρότητας των προϋποθέσεων; Σύμφωνα με το Υπουργείο Μετανάστευσης και Προστασίας Συνόρων, οι υποψήφιοι, αφενός, θα πρέπει να διαμένουν στην Αυστραλία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα προτού αποκτήσουν το δικαίωμα πολιτογράφησης, ενώ, αφετέρου, θα πρέπει να περάσουν από εξετάσεις στην Αγγλική γλώσσα, πριν από τις εξετάσεις υπηκοότητας.
Οι νέες προϋποθέσεις θα περιλαμβάνουν επίσης την «ενίσχυση της Δήλωσης Αυστραλιανών Αξιών, ώστε να περιλαμβάνουν αναφορές στην πίστη στην Αυστραλία, απαιτώντας από τους υποψηφίους να ενσωματωθούν και να συμβάλλουν στην Αυστραλιανή κοινωνία», ενώ το ίδιο το τεστ ιθαγένειας θα περιλαμβάνει «νέες ερωτήσεις για τις αυστραλιανές αξίες και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της αυστραλιανής υπηκοότητας».
Ναι, αλλά ποιες αξίες θεωρεί ως «αυστραλιανές» το Υπουργείο; Η απάντηση βρίσκεται σε ένα φυλλάδιο, με τον προσφυή τίτλο «Η Ζωή στην Αυστραλία – Αξίες και αρχές της Αυστραλίας», το οποίο είναι ήδη μέρος της βασικής αναγνωστικής ύλης για κάθε αίτηση άδειας παραμονής στην χώρα. Οι αιτούντες βίζα μπορούν να βρουν το βιβλιαράκι στην ιστοσελίδα του Υπουργού, να το κατεβάσουν, να διαβάσουν προσεκτικά και να συμπληρώσουν τα αντίστοιχα κουτάκια στην «Δήλωση Αξιών»: «Βεβαιώνω ότι έχω διαβάσει ή μου έχουν εξηγήσει τις πληροφορίες που παρέχονται από την Αυστραλιανή Κυβέρνηση για τις αξίες και την κοινωνία της Αυστραλίας. Κατανοώ ότι: Η αυστραλιανή κοινωνία εκτιμά το σεβασμό της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του ατόμου, την ελευθερία της θρησκείας, τη δέσμευση στο κράτος δικαίου, την κοινοβουλευτική δημοκρατία, την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών και το πνεύμα ισότητας που ασπάζεται τον αμοιβαίο σεβασμό, την ανοχή, το ευ αγωνίζεσθαι και τη συμπόνια για τα άτομα που την έχουν ανάγκη και την επιδίωξη του δημοσίου συμφέροντος. H Αυστραλιανή κοινωνία εκτιμά την ισότητα των ευκαιριών για τα άτομα, ανεξάρτητα από τη φυλή, τη θρησκεία ή την εθνοτική τους καταγωγή. H αγγλική γλώσσα, ως η εθνική γλώσσα, είναι ένα σημαντικό ενοποιητικό στοιχείο της Αυστραλιανής κοινωνίας».
Όλες αυτές είναι πράγματι σπουδαίες αξίες, αλλά είναι οικουμενικές, πανανθρώπινες. Το λέει και το ίδιο το φυλλάδιο: «Οι αξίες αυτές είναι δυνατόν να εκφράζονται με διαφορετικούς τρόπους από διαφορετικούς ανθρώπους, ενώ εξακολουθούν να διατηρούν την ίδια έννοια. Δεν ανήκουν αποκλειστικά στην Αυστραλία, αλλά έχουν ευρεία αποδοχή από την κοινότητα και στηρίζουν την αυστραλιανή κοινωνία και τον πολιτισμό της».
Συμβαίνει πράγματι αυτό όμως; Μπορεί κάποιος να επιχειρηματολογεί στο διηνεκές για το ‘πνεύμα ισότητας’, ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με την θρησκευτική πίστη, σε μια εποχή που η κυρίαρχη ρητορική καλεί συνεχώς τους Αυστραλούς Μουσουλμάνους να αποδεικνύουν ότι δεν είναι τζιχαντιστές. Ακόμη και η πιο μοσχαναθρεμένη μερίδα του πληθυσμού – οι εικοσάρηδες ‘millenials’ – βάζουν τα γέλια ακούγοντας για «ισότητα ευκαιριών», δεδομένου ότι είναι αποκλεισμένοι από όλα σχεδόν όσα οι γονείς τους θεωρούσαν δεδομένα: την επαγγελματική ασφάλεια, τις άδειες μητρότητας και ασθένειας, τις ετήσιες διακοπές, την είσοδο στην αγορά ακινήτων, την δυνατότητα να αποπληρώσουν ένα στεγαστικό δάνειο με μία πηγή εισοδήματος. Μια σειρά από «μεταρρυθμίσεις», τόσο στην φορολογία όσο και στις εργασιακές σχέσεις έχουν υπονομεύσει δραστικά τις «Αυστραλιανές αξίες», μέσα στο σύγχρονο περιβάλλον της «οικονομίας των έκτακτων εργασιών» και του «ευέλικτου ωραρίου». Όσο για το «κράτος Δικαίου», έχει ενδιαφέρον ότι η τελευταία εφαρμογή του αφορούσε την ίδια την χώρα, η οποία καλείται με δικαστική απόφαση να αποζημιώσει τους εξαθλιωμένους ανθρώπους που κρατούνται επ’ αόριστον, σε απάνθρωπες συνθήκες, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης προκειμένου να μην περάσουν τα σύνορα, με την έγκριση του ίδιου υπουργείου που καλεί τους επίδοξους πολίτες να σεβαστούν τις αξίες.
Και ας μην μιλήσουμε για το προαπαιτούμενο της γλωσσομάθειας. Όπως έγραψε πρόσφατα η Μίστι Αντωνίου, καθηγήτρια γλωσσών στο Πανεπιστήμιο της Καμπέρα, «οι πιο ευπαθείς από τους επίδοξους πολίτες, θα χρειαστούν πολύ χρόνο, προκειμένου να φτάσουν σε μία τέτοια γνώση της αγγλικής γλώσσας που θα τους επιτρέψει να περάσουν το τεστ. (…) . Οι εξετάσεις γλωσσομάθειας μπορεί να φαίνονται ως ισχυρό κίνητρο για να μάθει κανείς την γλώσσα, αλλά αν δεν συνοδεύονται από ευκαιρίες μάθησης και εξαιρετική διδασκαλία, το ίδιο το τεστ δεν αποτελεί κίνητρο. Είναι ένα άδικο εμπόδιο για οποιονδήποτε δεν έχει την αγγλική ως μητρική γλώσσα». Κι όπως έχει ήδη τονιστεί, ένα τέτοιο προαπαιτούμενο, αν ίσχυε στο παρελθόν, θα είχε ήδη αποκλείσει ένα μεγάλο μέρος αυτού που σήμερα αποτελεί τον πυρήνα της μεσαίας τάξης, αυτούς που ήρθαν στην χώρα και δούλεψαν σκληρά για να την κάνουν αυτό που είναι σήμερα – για να μην μιλήσουμε για το επίπεδο γλωσσομάθειας που έχει ο μέσος Αυστραλός σήμερα, κι ας είναι τα αγγλικά η μητρική του γλώσσα.
Όχι, δεν υπάρχει κανένα νόημα να τα περνά κανείς όλα αυτά από μικροσκόπιο, αναζητώντας αποδείξεις ότι δεν πρόκειται παρά περί προφάσεων. Ο καθένας μπορεί πια να καταλάβει ότι ο στόχος της αυστηροποίησης των προϋποθέσεων δεν είναι να καταστεί η Αυστραλία ασφαλής από εκείνους που επιδιώκουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, να την διαβρώσουν. Είναι εύκολο άλλωστε να μάθει κανείς πώς να απαντά ‘σωστά’ στις ερωτήσεις προκειμένου να αποδείξει ότι ενστερνίζεται τις πιο θεμελιώδεις αξίες στον κόσμο. Είναι ακόμη εφικτό να μάθει κανείς να μιλά τέλεια αγγλικά και να περάσει το τεστ. Αν θέλει κανείς, με άλλα λόγια, να κάνει κακό, είναι σε θέση να πει ψέμματα ή να καταφέρει να μπει νομότυπα στην χώρα. Όχι, ο σκοπός αυτών των αλλαγών δεν είναι να αποκαλύψουν εκείνους που θέλουν να γίνουν Αυστραλοί με ψευδείς προφάσεις. Ο σκοπός είναι να αποθαρρύνουν εκείνους που φοβούνται ότι θα αποτύχουν στο τεστ. Διατρανώνοντας ότι η διαδικασία πολιτογράφησης θα γίνει πολύ δύσκολη, η κυβέρνηση ουσιαστικά εκπονεί μια εκστρατεία εκφοβισμού των επίδοξων πολιτών: «νομίζεις ότι θα τα καταφέρεις, ότι έχεις αυτό που χρειάζεται και που χρειαζόμαστε;»
Ο στόχος, για μια ακόμη φορά είναι οι πιο ευάλωτοι. Κι αυτό υπονομεύει κάθε έννοια ίσων ευκαιριών.
