Ο Οκτώβρης είναι ο μήνας της εθνικής επετείου της ημέρας του ΟΧΙ για τους Έλληνες και την ελληνική διασπορά ανά την υφήλιο.
Η 28η Οκτωβρίου 1940 μνημονεύεται ως η ημέρα που ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ιωάννης Μεταξάς, απέρριψε το τελεσίγραφο του Ιταλού δικτάτορα Μπενίτο Μουσολίνι.
Το τελεσίγραφο, που μετέφερε ο Ιταλός πρέσβης, Emmanuele Grazi, γύρω στις 3 τα ξημερώματα, απαιτούσε από την Ελλάδα να επιτρέψει στις Δυνάμεις του Άξονα να καταλάβουν “στρατηγικές θέσεις” στα εδάφη της, προειδοποιώντας ότι η μόνη εναλλακτική ήταν η κήρυξη πολέμου. “Πόλεμος, λοιπόν” φέρεται να είναι η ακριβής απάντηση που έδωσε ο Μεταξάς, όμως για τον ελληνικό λαό που πλημμύριζε τους δρόμους, μια μόνο λέξη αρκούσε: “Όχι!”
Την επομένη τα νέα έφτασαν και στην Αυστραλία, με την εφημερίδα Argus της Μελβούρνης να αναπαράγει απόσπασμα από τις δηλώσεις του Μεταξά:
“Έχω ενημερώσει την Ιταλία ότι σκέφτηκα τις απαιτήσεις της και τον τρόπο με τον οποίο κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ελλάδας. Η ώρα έφτασε για τους Έλληνες να πολεμήσουν μέχρι θανάτου για ό,τι αγαπούν.”
Εν τω μεταξύ, την ελληνική κίνηση αντίστασης υποστήριξαν άμεσα η Βρετανία και οι σύμμαχοί της, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας.
Η Argus μετέφερε στις 31 του Οκτώβρη τη συγκινητική απόκριση του Μεταξά στη δήλωση στήριξης του Βρετανού πρωθυπουργού:
“Τα λόγια σου αντηχούν σε όλη την Ελλάδα. Θα προχωρήσουμε προς τον τελικό θρίαμβο με την ίδια ηρεμία και αποφασιστικότητα που μας οδήγησε να αντισταθούμε στην ύπουλη επιθετικότητα του αντιπάλου[…]”
Δυνάμεις της Βρετανικής Αεροπορίας και Ναυτικού έσπευσαν προς βοήθεια της Ελλάδας. Η Βρετανική Βασιλική Αεροπορία διενεργούσε επιχειρήσεις από βάσεις στη βόρεια Ελλάδα, προσφέροντας σημαντική υποστήριξη στα ελληνικά στρατεύματα που πολεμούσαν στο έδαφος, ενώ πολεμικά πλοία αντέκρουαν τις ιταλικές δυνάμεις από θαλάσσης. Η βρετανική μονάδα που έφτασε στην Κρήτη ήταν η πρώτη από τα στρατεύματα των Συμμάχων που θα σχημάτιζαν την γραμμή άμυνας της Ελλάδας κατά της επικείμενης γερμανικής εισβολής.
Χαρακτηριστική είναι επίσης μια ιστορική φωτογραφία τραβηγμένη από τον Damien Parer που δείχνει την υποδοχή που επιφύλασσαν οι Εύζωνες της Αθήνας στα αυστραλιανά στρατεύματα τον Μάρτιο του 1941.
Η Αυστραλία βρισκόταν στο πλευρό της Ελλάδας και αυτό είναι έκδηλο στον Τύπο της εποχής, με αναφορές για τις επιτυχίες των Ελλήνων στο μέτωπο της Αλβανίας.
Ενδεικτικό είναι απόσπασμα από δημοσίευμα της Argus στις 31 Οκτωβρίου για το κλίμα που επικρατούσε στην ελληνική πρωτεύουσα:
“Η χθεσινή εμφάνιση της Αθήνας αντικατοπτρίζει την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και του στρατού να αντισταθούν στον εισβολέα. Στρατεύματα με πλήρη εξοπλισμό πήραν το δρόμο για το μέτωπο χρησιμοποιώντας μέχρι και ζώα για τη μεταφορά του οπλισμού. Ειδικοί φρουροί που επιβλέπουν εναέριες επιδρομές ανέλαβαν καθήκοντα στους δρόμους, οι βιτρίνες καλύφθηκαν με ταινία και τα κελάρια μετατράπηκαν σε καταφύγια.”
Ακολουθώντας το ξέσπασμα του πολέμου, οι εφημερίδες της χώρας έκαναν λόγο για ισχυρή κινητοποίηση της ελληνοαυστραλιανής κοινότητας.
Στο Σίδνεϊ, η παροικία φέρεται να είχε συγκεντρωθεί στις 28 του Οκτώβρη στο Athenian Club -γνωστό ως “μέρος συνάντησης για την ελληνική κοινότητα”- όπου νεαροί φώναζαν “Ζήτω ο πόλεμος” και έπιναν στην υγεία του Μεταξά και της Βρετανίας. Τις επόμενες ημέρες πραγματοποιούνταν προσευχές για την Ελλάδα και στις δύο ελληνορθόδοξες εκκλησίες που λειτουργούσαν στη Νέα Νότια Ουαλία, ενώ ο τότε πρόξενος της Ελλάδας, κ. Βρύσαλης, απηύθυνε έκκληση στην κοινότητα για στήριξη των ελληνικών και συμμαχικών επιχειρήσεων.
Αντίστοιχες ήταν οι εκδηλώσεις και δράσεις αλληλεγγύης στη Μελβούρνη, με την εφημερίδα The Age να αναφέρει ότι στις 29 Οκτωβρίου μέλη του Παραρτήματος Βικτώριας της Ελληνικής Λεγεώνας Βετεράνων καθώς και μέλη της Ελληνικής Κοινότητας Μελβούρνης, πραγματοποίησαν συνάντηση στο ελληνικό προξενείο καταλήγοντας ότι “αν είναι απαραίτητο, οι Έλληνες είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στον τόπο καταγωγής τους και να πολεμήσουν.”
Σύμφωνα δε με την εφημερίδα Argus, ο τότε πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας, κ. Ραφτόπουλος, δήλωνε βέβαιος ότι ο ελληνικός λαός θα στεκόταν θαρραλέος απέναντι στον εχθρό, ενώ ο πρόξενος της Ελλάδας στη Μελβούρνη, κ. Λουκάς, τόνιζε πως παρ’ ότι η Ελλάδα ήταν ένα ειρηνικό έθνος, επρόκειτο να πολεμήσει μέχρι τέλους απαντώντας στην πρόκληση της Ιταλίας.
Το τηλεγράφημα του κ. Λουκά στον Έλληνα πρωθυπουργό ανέφερε: “…Οι Έλληνες της Βικτώριας παρακολουθούν εναγωνίως τις εξελίξεις στην πατρίδα. Λαμβάνονται άμεσα βήματα για οικονομική συνεισφορά στον αγώνα. Ο Θεός να ευλογεί τους στρατιώτες μας.”
Πράγματι, λίγες ημέρες αργότερα οι εφημερίδες θα φιλοξενούσαν την ανακοίνωση συνάντησης μελών της Ελληνικής Κοινότητας, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου 1941, για να συζητηθούν τα σχέδια “για παροχή οικονομικής βοήθειας στην μητέρα πατρίδα στον πόλεμο ενάντια στην Ιταλία.”
Θα ακολουθούσε ένα μεγάλο εγχείρημα εράνου με τη συμμετοχή της ευρύτερης αυστραλιανής κοινωνίας και τη στήριξη της κυβέρνησης και των κατά τόπους δήμων. Οι ημέρες των εράνων έμειναν γνωστές με το όνομα ‘Greek Day’.
Η νίκη του ελληνικού στρατού κατά των Ιταλών υπήρξε, ουσιαστικά, η πρώτη μεγάλη νίκη κατά των Δυνάμεων του Άξονα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γι’ αυτό και δεν πρέπει να υποτιμούμε τη σημασία της, παρά το τραγικό γεγονός της γερμανικής εισβολής που ακολούθησε.
Όλοι οι Αυστραλοί -ελληνικής καταγωγής και μη- έχουν κάθε λόγο να μνημονεύουν και να τιμούν την ημέρα που η Ελλάδα είπε “ΟΧΙ”
* O Jim Claven είναι ιστορικός και συγγραφέας που έχει πραγματοποιήσει πολυετή και εκτενή έρευνα αναφορικά με τους ελληνικούς δεσμούς με την αυστραλιανή παράδοση των Anzacs.
