Η σχέση μου με τα βιβλία και τις βιβλιοθήκες είναι πολύ παλιά. Σχεδόν απ’ όταν άρχισα να ψηλαφώ και συλλαβίζω τον κόσμο. (Γι’ αυτό το θέμα όμως θα μιλήσω άλλη φορά). Στο παρόν κείμενο θέλω, εισαγωγικά, να επικεντρωθώ στις βιβλιοθήκες γενικότερα, ειδικότερα όμως στις δημόσιες ή δημοτικές δανειστικές βιβλιοθήκες της Μελβούρνης που φιλοξενούν ελληνικά βιβλία.

Οι δοσοληψίες μου με τις δημόσιες βιβλιοθήκες της Μελβούρνης άρχισαν από τα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν κυκλοφόρησε στην Ελλάδα η πρώτη μου νουβέλα («Ναυάγησε το SOS», εκδ. Σείριος, Αθήνα 1974) και άρχισα να λαβαίνω παραγγελίες από βιβλιοθήκες για να την προμηθευτούν. (Κι αυτό χωρίς να έχει προηγηθεί η παραμικρή διαφήμιση, καθότι επρόκειτο για ελληνικό βιβλίο). Εικάζω λοιπόν ότι, τότε (μέσα της δεκαετίας του ’70) πρέπει να άρχισαν οι αυστραλιανές δημόσιες βιβλιοθήκες να φιλοξενούν ελληνικά βιβλία στα ράφια τους. Και κάτι εξίσου σημαντικό: Τη μακρινή εκείνη εποχή, δηλαδή πριν μπει ακόμη για καλά η σύγχρονη τεχνολογία στη ζωή μας (υπολογιστές, ίντερνετ, κτλ) ο ρόλος των δημοσίων βιβλιοθηκών που πρόσφεραν «ελληνικό υλικό» (βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, βιντεοκασέτες κτλ) στον απόδημο ελληνισμό υπήρξε πραγματικά ανεκτίμητος, για προφανείς λόγους.

Εξυπακούεται ότι από τότε έως και σήμερα, ήμουν και συνεχίζω να παραμένω ενεργό μέλος των περισσοτέρων βιβλιοθηκών της Μελβούρνης που διαθέτουν ελληνικά βιβλία. Όποτε βρίσκω ελεύθερο χρόνο να επισκέπτομαι αυτές τις ταπεινές «πνευματικές κυψέλες» της πόλης μας (δηλαδή συχνά), νιώθω πάντα την ίδια συγκίνηση όπως και παλαιότερα. Διότι πέρα απ’ τον αυτονόητο ενθουσιασμό του παθιασμένου βιβλιόφιλου να περιδιαβάζει, και μάλιστα στη μακρινή ξενιτιά, τη νέα εκδοτική σοδειά στη μητρική του γλώσσα, ενυπάρχει πάντα ο θαυμασμός μου για το εξής γεγονός: Ότι επί δεκαετίες τώρα, οι ευγενικοί κι εξυπηρετικοί βιβλιοθηκάριοι, φροντίζουν με υποδειγματική επιμέλεια, αφοσίωση και αγάπη να ανανεώνουν και ενημερώνουν συχνά το ελληνικό υλικό των, ούτως ή άλλως, πλούσιων και θαυμάσιων συλλογών τους με ό,τι καλύτερο από τη γενέτειρα. Γι’ αυτό, πέρα απ’ τη μεγάλη ικανοποίησή μου, δεν μπορώ παρά να νιώθω και μια βαθύτατη ευγνωμοσύνη (κυρίως ως αναγνώστης, αλλά και ως έλληνας απόδημος συγγραφέας) σ’ αυτή τη μακρινή πλην φιλόξενη και φιλική χώρα, που τυγχάνει να είναι και δεύτερη πατρίδα μου/ μας. Πολύ περισσότερο όταν πέφτω στον πειρασμό να κάνω θλιβερές συγκρίσεις με την ταλαίπωρη γενέτειρα…

Για όλους αυτούς τους λόγους σκόπευα εδώ και πολύ καιρό να ασχοληθώ με αυτό το κάπως παραμελημένο θέμα. Ήθελα διακαώς, πρώτον, να εκφράσω την ευαρέσκεια κι ευγνωμοσύνη μου που στην άλλη άκρη της γης, τόσο μακριά από την Ελλάδα, μας προσφέρονται τόσο γενναιόδωρα αυτές οι καθ’ όλα σημαντικές υπηρεσίες στη γλώσσα μας. Δεύτερον, ήθελα να ευχαριστήσω δημόσια και από καρδιάς όλους τους δήμους της Πολιτείας της Βικτόριας οι οποίοι, μέσω των βιβλιοθηκών τους, εμπλουτίζουν διαρκώς τη ζωή των Ελλήνων στους Αντίποδες με γνώση (βιβλία), ενημέρωση (εφημερίδες-περιοδικά), ψυχαγωγία (ταινίες, ντοκιμαντέρ, μουσική, τηλεπαιχνίδια, μαθήματα αγγλικής, κτλ) – ιδιαίτερα των ηλικιωμένων, των ατόμων με ειδικές ανάγκες, κτλ. Τρίτον, ήθελα να ενημερώσω την ομογένεια σχετικά με τις παραπάνω προσφερόμενες υπηρεσίες. Διότι, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός συμπαροίκων γνωρίζει λίγα, ίσως κι ελάχιστα πράγματα γι’ αυτές, ή και καθόλου! Τέταρτον, ήθελα να αφυπνίσω την παροικία σχετικά με το παρόν και το μέλλον αυτών των ζωτικών «πνευματικών κυψελών». Ιδιαίτερα μετά τις καταιγιστικές δημογραφικές αλλαγές που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια στην ομογένεια, οι οποίες αναμφίβολα θα καθορίσουν την επιβίωση ή εξαφάνισή τους, αν δεν ληφθούν τα αναγκαία μέτρα.

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα έτυχε να επισκεφτώ τη βιβλιοθήκη του Coburg, όπου είχα μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με την παλιά μου γνώριμη κυρία Τζο Βραχνά – υπεύθυνη των ελληνικών βιβλίων, η οποία με αφοσίωση υπηρετεί επί δεκαετίες. Της αποκάλυψα την πρόθεσή μου να γράψω κάτι για τις ελληνικές συλλογές που κοσμούν τις δημόσιες δανειστικές βιβλιοθήκες. Κατενθουσιασμένη, μου τόνισε πως ήταν επιτακτική ανάγκη να το κάνω, και μάλιστα χωρίς καθυστέρηση. Για τον απλούστατο λόγο ότι – όπως μου τόνισε – «οι δημοτικές δανειστικές βιβλιοθήκες που έχουν ελληνικά βιβλία κινδυνεύουν να κλείσουν, μελλοντικά, εάν δεν υπάρξει η ανάλογη ανταπόκριση από την παροικία». Η παρακάτω αποκαλυπτική συνέντευξη αντανακλά με τον πιο εύγλωττο τρόπο την αγωνία της (αλλά και τη δική μας) γι’ αυτό το ζοφερό ενδεχόμενο. Εξού και πρέπει να προβληματίσει δεόντως την παροικία.

Κατ’ αρχήν να σας ρωτήσω: Πόσες δημόσιες βιβλιοθήκες υπάρχουν στη Μελβούρνη και τη Βικτώρια που στεγάζουν ελληνικά βιβλία, ποιες είναι αυτές και πόσα ελληνικά βιβλία φιλοξενεί η κάθε μία;

-Υπάρχουν συνολικά 23 βιβλιοθήκες σε όλη τη Βικτώρια που φιλοξενούν ελληνικά βιβλία. Αυτές, σε αλφαβητική σειρά, είναι οι εξής: Bayside Library Service (551) Boroondara Library Service (2,106), Brimbank Libraries (1,500), Darebin Libraries (4,647), Frankston Library (24), Geelong Regional Libraries (32), Glen Eira Library Service (497), Goulburn Valley Libraries (25), Greater Dandenong Libraries (846), Hobsons Bay Libraries (1,471), Hume Libraries (638), Kingston Libraries (1,528), MaribyrnongLibrary Service (1,749), Monash Public Library Service (5,320), Moonee Valley Library Service (1,717), Moreland City Libraries (6,544), Port Philip Library Service (710), Stonnington Library and Information Service (1,657), Vision Australia Information Library Service (4), Whitehorse Manningham Libraries (1,754), Wimmera Regional Library Corporation (5), Yarra Libraries (1,069), Yarra Plenty Regional Library (4,762). Από την παραπάνω λίστα διαπιστώνουμε ότι οι βιβλιοθήκες με τον μεγαλύτερο αριθμό ελληνικών βιβλίων είναι οι εξής: Moreland City Libraries (6,544), Monash Public Library Service (5,320), Darebin Libraries (4,647), Yarra Plenty Regional Library (4,762). Η βιβλιοθήκη με τον μικρότερο αριθμό ελληνικών βιβλίων είναι: Wimmera Regional Library Corporation (5)!

Στις βιβλιοθήκες του Δήμου Moreland, ποιες γλώσσες έχουν τη μεγαλύτερη κίνηση και αναγνωσιμότητα;

-Η Ιταλική έχει το υψηλότερο ποσοστό δανεισμού και μετά η Ελληνική, αλλά τα άτομα και των δύο αυτών γλωσσών είναι ηλικιωμένα.

Πότε οι βιβλιοθήκες του Δήμου Moreland άρχισαν να φιλοξενούν ελληνικά βιβλία;

-Εδώ και περίπου 30 χρόνια.

-Ποια είναι η ανταπόκριση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού – σήμερα αλλά και στο παρελθόν;

-Υπάρχει ένας ικανοποιητικός αριθμός τακτικών αναγνωστών, αλλά υπάρχουν και πολλοί Έλληνες οι οποίοι δεν γνωρίζουν τι προσφέρουν αυτές οι βιβλιοθήκες (π.χ. DVD, CD, περιοδικά για ενήλικες και παιδιά, κτλ), συν το γεγονός ότι όλα αυτά προσφέρονται ΔΩΡΕΑΝ! Προσφέρουμε επίσης ελληνικές ιστορίες για παιδιά (την τελευταία Τετάρτη κάθε μήνα στις 10.30μμ, αρχής γενομένης από τις 31 Ιανουαρίου 2018 στη βιβλιοθήκη του Coburg). Επιπλέον, έχουμε μια Λέσχη συνομιλίας, όπου οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να εξασκήσουν τα αγγλικά τους.

Οι Έλληνες δανείζονται περισσότερα βιβλία ή DVD;

-Δανείζονται και τα δύο είδη.

Τι είδους βιβλία δανείζονται περισσότερο οι Έλληνες;

-Προτιμούν ερωτικά, ιστορικά και αστυνομικά μυθιστορήματα, βιογραφίες, βιβλία μαγειρικής και υγείας – όλα αυτά είναι δημοφιλή. Όπως και τα κουτσομπολίστικα περιοδικά.

Πώς γίνεται η ανανέωση/αγορά των ελληνικών βιβλίων ετησίως; Ποιος αποφασίζει τι και πόσους τίτλους θα αγοράσει;

-Εγώ είμαι η κυρίως αρμόδια για την αγορά ελληνικών βιβλίων και άλλου υλικού με ελληνικό περιεχόμενο. Στέλνουμε μια λίστα στον βιβλιοπώλη μας στην Ελλάδα με είδη, τίτλους, συγγραφείς και υποδείξεις/αιτήματα από το κοινό. Ενδέχεται να βρω κι εγώ νέους τίτλους online για να προσθέσω στη λίστα. Επίσης, κάθε χρόνο μας επισκέπτεται ένας βιβλιοπώλης από το Σίδνεϊ κι επιλέγουμε από το στοκ που έχει διαθέσιμο. Η πλειοψηφία του τι αγοράζουμε δημοσιεύεται – όπως π.χ. έγινε πρόσφατα.

Έχετε υποστεί περικοπές στη χρηματοδότηση για την αγορά ελληνικών βιβλίων πρόσφατα ή στο παρελθόν;

-Ο προϋπολογισμός για την αγορά και ανανέωση της συλλογής μας ελληνικών βιβλίων είναι γενναιόδωρος και δεν έχει υποστεί περικοπές τα τελευταία χρόνια.

Ο προϋπολογισμός για την αγορά βιβλίων είναι ίδιος για όλες τις γλώσσες ή διαφέρει;

-Διαφέρει από γλώσσα σε γλώσσα, και αυτό βασίζεται σ’ έναν αριθμό παραγόντων που σχετίζεται με δημογραφικά στοιχεία και στοιχεία δανεισμού (πόσοι δανείζονται, πόσο συχνά, κτλ).

Ποια είναι η ηλικιακή ομάδα των Ελλήνων αναγνωστών που δανείζεται ελληνικά βιβλία;

-Οι Έλληνες που δανείζονται βιβλία και άλλο υλικό ανήκουν σίγουρα στην (ηλικιακά) μεγαλύτερη ομάδα. Γι’ αυτό και θα θέλαμε οπωσδήποτε να ενθαρρύνουμε και νεότερους Έλληνες αναγνώστες, ή σχολεία που διδάσκουν Ελληνικά, να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες και το υλικό που διαθέτουμε. Έχουμε μια πολύ καλή συλλογή παιδικών βιβλίων που συμπεριλαμβάνει υλικό για παιδιά του δημοτικού.

Αναφορικά με τη συχνότητα δανεισμού ελληνικών βιβλίων, πόσο ικανοποιημένη είσαστε;

-Πάντα φροντίζουμε να βελτιώνουμε την κίνηση δανεισμού και τα σχετικά στατιστικά στοιχεία. Η διαφήμιση και προώθηση είναι σημαντικοί παράγοντες, αλλά δεν διαθέτουμε πάντα το χρόνο που χρειάζεται να αφιερώσουμε σ’ αυτό το ζήτημα. Πιστεύω ότι θα μπορούσαμε να βελτιώσουμε κατά πολύ την κατάσταση όσον αφορά τον δανεισμό, εάν είχαμε ένα καλύτερο προφίλ και η παροικία ήταν πιο επαρκώς ενημερωμένη για το τι διατίθεται και πόσο εύκολος είναι ο δανεισμός.

Τι νομίζετε ότι μπορεί να γίνει προκειμένου να αυξηθεί το ενδιαφέρον των Ελλήνων όσον αφορά την ανάγνωση και τον δανεισμό ελληνικών βιβλίων;

-Για να αυξήσουμε το ενδιαφέρον χρειάζεται να ενημερώσουμε την παροικία, με διάφορους τρόπους, για τη μεγάλη ποικιλία του υλικού που διατίθεται προς δανεισμό, καθώς και το γεγονός ότι αυτό το υλικό προσφέρεται δωρεάν.

Τι έχετε κάνει και/ή συνεχίζετε να κάνετε για να προωθήσετε τα ελληνικά βιβλία στις βιβλιοθήκες του Δήμου Moreland;

Λόγω χρονικών περιορισμών, δεν έχουμε κάνει πολλά πράγματα για να προωθήσουμε την ελληνική συλλογή εκτός της βιβλιοθήκης μας. Με δεδομένη τη γήρανση της ομογένειας, νομίζω ότι η προώθηση που αναφέρατε θα γίνεται ακόμη πιο επιτακτική στο μέλλον – ενδεχομένως μέσω των σχολείων, του ραδιοφώνου και των κοινοτικών ομάδων.

Πώς βλέπετε τη μελλοντική συνέχιση ύπαρξης ελληνικών βιβλίων στις βιβλιοθήκες του Δήμου Moreland αλλά και σε άλλες δημόσιες βιβλιοθήκες; Είστε αισιόδοξη ή απαισιόδοξη και γιατί;

-Δεδομένου ότι η πλειοψηφία αυτών που δανείζονται βιβλία είναι άνω των 60 ετών, προβληματίζομαι για το τι θα γίνει στο μέλλον αν δεν προσελκύσουμε (ηλικιακά) νεότερους πελάτες/επισκέπτες. Τελευταία αρχίσαμε να αγοράζουμε ταινίες που έχουν παρουσιαστεί σε πρόσφατα ελληνικά φεστιβάλ και, επίσης, αγοράζουμε τις δημιουργίες νέων συνθετών/τραγουδιστών τους οποίους προσθέτουμε στη μουσική συλλογή μας. Επιπλέον κάνουμε κατ’οίκον διανομή (βιβλίων και άλλου υλικού) σε Έλληνες του Δήμου Moreland οι οποίοι για διάφορους λόγους (ηλικίας, αναπηρίας, προβλημάτων υγείας, κτλ.) αδυνατούν να επισκεφθούν τις βιβλιοθήκες μας ή δεν έχουν κάποιον να τους εξυπηρετήσει.

Επ’ ευκαιρία αυτής της συνέντευξης, τι θα θέλατε να πείτε, να ζητήσετε ή να προτείνετε στους Έλληνες αναγνώστες της Μελβούρνης, αλλά και της Αυστραλίας γενικότερα;

-Θέλω να τους πω ότι έχουν απομείνει πλέον πολύ λίγα ελληνικά βιβλιοπωλεία τώρα στην Αυστραλία – που σημαίνει ότι οι ελληνικές συλλογές των δημοσίων βιβλιοθηκών αποτελούν μια ιδιαίτερα σημαντική πηγή (resource) η οποία όμως, μακροπρόθεσμα, θα διατηρηθεί μόνο εάν υπάρξει ενδιαφέρον από την παροικία και αυτή η πηγή χρησιμοποιείται. Γι’ αυτό, ακόμη κι αν η τοπική σας βιβλιοθήκη δεν διαθέτει συλλογή ελληνικών βιβλίων κι εσείς αδυνατείτε να μετακινηθείτε, μπορείτε να ζητήσετε να σας φέρουν ελληνικά βιβλία από άλλη βιβλιοθήκη ή περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να δανείζεστε και να επιστρέφετε τα διανειζόμενα αντικείμενα (βιβλία, DVD κτλ) στην τοπική σας βιβλιοθήκη.

*Ο Δρ Γιάννης Βασιλακάκος είναι πανεπιστημιακός (νεοελληνιστής), κριτικός λογοτεχνίας και συγγραφέας. Το τελευταίο βιβλίο του τιτλοφορείται: «Αχαρτογράφητα νερά: Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική λογοτεχνία» (εκδ. Ηρόδοτος, Αθήνα 2018).