Φέτος κλείνουν 40 χρόνια από τότε που γράφτηκε μία από τις πιο μελανές σελίδες στην ιστορία της ελληνικής παροικίας στην Αυστραλία, το ‘Σκάνδαλο Κοινωνικής Ασφάλισης’. Την 1η Απριλίου 1978, η Αστυνομία εισέβαλε σε 160 νοικοκυριά και πέντε ιατρεία στο Σίδνεϊ και προχώρησε σε προσαγωγές υπόπτων χωρίς ένταλμα σύλληψης, ανακρίνοντάς τους με την υποψία ασφαλιστικής απάτης. Η υπόθεση κατέρρευσε στην συνέχεια αποδεικνύοντας ότι στην ουσία, αυτό που χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη συνωμοσία στην ιστορία της Αυστραλίας, ήταν μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις ρατσιστικής στοχοποίησης. Η συγγραφέας, ποιήτρια και ακτιβίστρια των ελληνικών γραμμάτων Γιώτα Κριλή, έγραψε ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από την ιστορία, το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2016. Σήμερα, περιγράφει τις συνθήκες συγγραφής του έργου και μιλά για το τραύμα που άφησε η υπόθεση αυτή στην ελληνική παροικία.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτό το έργο; Ποιο υπήρξε το έναυσμα;
Πάμε πίσω στο 1978, στο Σύδνεϋ. Την πρωταπριλιάτικη Κυριακή, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης διατυμπάνιζαν το «Σκάνδαλο της Κοινωνικής Ασφάλειας» το λεγόμενο «κόλπο» και το χαρακτήριζαν ως «Τη μεγαλύτερη υπόθεση συνωμοσίας στην ιστορία της Αυστραλίας». Αυτό το συμβάν αναστάτωσε την ελληνική παροικία και υπήρξε για μένα το έναυσμα της συγγραφής του έργου. Επιδίωξα τότε να γνωρίσω από κοντά κάποια άτομα που είχαν εμπλακεί σε αυτή την υπόθεση. Πήρα συνεντεύξεις από δύο άντρες και μια γυναίκα. Δύο από αυτές τις συνεντεύξεις δημοσιεύτηκαν το 1979 στο περιοδικό νεοελληνικών σπουδών «Το γιοφύρι» που κυκλοφορούσε τότε.

Οι τραγικές ιστορίες των θυμάτων με συγκλόνισαν και συνάμα με εξόργισαν. Ήταν μια παράλογη κατάσταση. Ανήμποροι άνθρωποι να συλλαμβάνονται τα χαράματα, χωρίς ένταλμα συλλήψεως, να τραβολογιούνται στα κρατητήρια και τα δικαστήρια, να ταλαιπωρούνται και να ταπεινώνονται χωρίς να γνωρίζουν τα αίτια, χωρίς να έχουν την ευχέρεια της Αγγλικής γλώσσας για να καταλαβαίνουν τι τους συνέβαινε. Ασχολήθηκα με την υπόθεση για να τους δικαιώσω προβάλλοντας την αλήθεια. Εκ των υστέρων, φυσικά, αντιλαμβάνομαι ότι υπήρχε αρκετή αφέλεια σε αυτή την πρόθεσή μου. Το έργο μου, ‘Η υπόθεση της Χριστίνας’, που τότε έγραψα βιαστικά, δεν πρόκοψε. Έμεινε στο χρονοντούλαπο για σχεδόν 40 χρόνια και εγώ, λόγω βιοπορισμού και άλλων υποχρεώσεων, έχασα επαφή με κείνους τους ανθρώπους και δεν γνωρίζω τι απόγιναν.

Εκείνο που έχει σημασία για μένα προσωπικά σήμερα είναι ότι αυτό το έργο αποτελεί έναν έμμεσο φόρο τιμής για εκείνα τα θύματα. Επίσης θεωρώ σημαντική τη συνεισφορά του και στην ιστορία της ευρύτερης ελληνικής παροικίας. Συνήθως υπάρχει η τάση να καταγράφονται και να βραβεύονται οι επιτυχίες και όχι οι αποτυχίες των ανθρώπων.

Ποιος είναι ο στόχος σας με αυτό το θεατρικό;
Όπως προανέφερα, ο αρχικός μου στόχος ήταν η δικαίωση των ανθρώπων εκείνων που υπήρξαν θύματα του σκανδάλου. Εφόσον το έργο δεν πρόκοψε τότε απέτυχε και ο στόχος του. Σήμερα αυτό που επιθυμώ είναι κάποια αναγνώριση του έργου μου και φυσικά, το δικό σας ενδιαφέρον με εγκαρδιώνει. Παρά ταύτα, πιστεύω ότι τα βιβλία είναι σαν τα παιδιά. Άμα είναι άξια, προοδεύουν.

Γιατί επιλέξατε την δομή του θεατρικού έργου και όχι κάποιο άλλο είδος λόγου; 
Ουσιαστικά δεν έκανα καμιά επιλογή. Δεν ήμουνα ούτε καν συγγραφέας. Είχα μάλλον χαρακτηριστεί τότε ως ακτιβίστρια. Νομίζω ότι επέλεξα διαισθητικά τη δομή του θεατρικού έργου λόγω του ότι η επικοινωνία των ατόμων γινόταν μέσω διαλόγου. Πρέπει να προσθέσω ότι το έργο το επεξεργάστηκα κατά διαστήματα τις περασμένες δεκαετίες και πριν την έκδοσή του.

Γιατί το γράψατε και στα ελληνικά και στα αγγλικά; 
Απλώς, γιατί ο Ελληνισμός εδώ στην Αυστραλία ζει σε μια δίγλωσση κοινωνία, σε μια δίγλωσση πραγματικότητα. Πιστεύω ακράδαντα στη διγλωσσία και προσπαθώ να γράφω κείμενα και στις δυο γλώσσες. Η ποίησή μου είναι δίγλωσση.

Πόσο οικείοι σας είναι οι χαρακτήρες του έργου; Τι εκπροσωπούν; 
Μολονότι, το έργο είναι βασισμένο στην συνέντευξη της γυναίκας-θύματος, εκείνη με ενέπνευσε να δημιουργήσω τη Χριστίνα, ο χαρακτήρας της είναι κυρίως μυθοπλαστικός. Θα έλεγα ότι οι χαρακτήρες αντανακλούν ή αντιπροσωπεύουν την αυστραλέζικη κοινωνία εκείνης της εποχής. Αφενός, έχουμε την αστυνομία που αντιπροσωπεύει την εξουσία και προσπαθεί να προστατεύσει τα συμφέροντά της και αφετέρου, τους πολίτες που γίνονται θύματα ενός κοντόφθαλμου και μεροληπτικού σχεδίου με ρατσιστικές αποχρώσεις.

Η Χριστίνα είναι ένα πρόσωπο που συμβολίζει συνολικά τις ελληνικές αξίες. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς αυτές τις αξίες; 
Για μένα ο χαρακτήρας της Χριστίνας συμβολίζει ανθρώπινες αξίες που είναι και ελληνικές. Στην απροσδόκητη συνάντηση της Χριστίνας με την Ήμερ (σ.σ. μία συγκρατούμενη της ηρωίδας, η οποία είναι θύμα άλλων συνθηκών), επικρατούν συναισθήματα συμπόνοιας, κατανόησης και υπάρχει ταύτιση μεταξύ των δυο γυναικών σχετικά με την δυσμενή κατάστασή τους. Η Χριστίνα αντιστέκεται, όσο μπορεί μέσα σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες, υπερασπίζοντας την αξιοπρέπειά της, την εντιμότητά της, την υπόληψή της. Βρίσκεται αντιμέτωπη με την εξουσία που κουρελιάζει την υπόστασή της και την κάνει να νιώθει εκμηδενισμένη.

Νομίζω ότι αυτές οι ανθρώπινες αξίες είναι διαχρονικές. Ήταν ισχυρές τότε όπως είναι ισχυρές και σήμερα. Τα χρόνια περνούν, οι συνθήκες ζωής αλλάζουν, μπορεί να αλλάζει και η ανθρώπινη συμπεριφορά, όμως κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι ανθρώπινες αξίες και τα ανθρώπινα συναισθήματα παραμένουν ίδια. Δεν νομίζω ότι έχει αλλάξει η ψυχοσύνθεση του ανθρώπου από τους πανάρχαιους χρόνους.

Για την αυστραλιανή κοινωνία τι λέτε; Πόσο έχει προοδεύσει από τότε;
Δυστυχώς, αυτή η υπόθεση σηματοδοτεί μια αρνητική πλευρά της αυστραλιανής κοινωνίας και του αυστραλιανού κράτους. Έχουμε μια ωμή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εις βάρος Ελλήνων μεταναστών. Το πόσο έχει προοδεύσει η ευρύτερη αυστραλιανή κοινωνία σήμερα νομίζω ότι αντανακλάται στη μεταχείριση των προσφύγων που είναι φυλακισμένοι σε κέντρα υποδοχής και σε νησιά.

Οι συνθήκες ζωής έχουν αλλάξει. Όμως υπάρχει η ομοιότητα που σχετίζεται με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα μπορούσαμε να πούμε
ότι αυτή η παραβίαση έχει γίνει πιο στυγνή σε σχέση με τους πρόσφυγες.

Ποια είναι η σημερινή Χριστίνα;
Δυστυχώς, είναι πάμπολλες οι γυναίκες που βασανίζονται και ταπεινώνονται παγκοσμίως σήμερα σε διαφορετικές μάλλον συνθήκες από αυτές που γνώρισε η Χριστίνα. Οι γυναίκες δοκιμάζονται στους καταυλισμούς των προσφύγων. Λέγεται ότι οι πρόσφυγες ξεπερνάνε τα εξήντα εκατομμύρια ανά την υφήλιο. Οι γυναίκες είναι και θύματα της σκλαβιάς που έχει αναβιώσει. Είχε καταργηθεί τον δέκατο ένατο αιώνα.

*Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Γιώτα Κριλή και το έργο της, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.yotakrili.com