Στις 11 Νοεμβρίου 2018 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από την επίσημη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (ΠΠΠ), ο οποίος διήρκεσε από το 1914 μέχρι το 1918.
Για να εορτάσουν το ιστορικό αυτό γεγονός ο Πρόεδρος της Γαλλίας, κ. Εμανουέλ Μακρόν, και η Καγκελάριος της Γερμανίας, κ. Αγκελα Μέρκελ, συναντήθηκαν στην Κοπιένη της Γαλλίας, όπου στις 11 Νοεμβρίου 1918 υπογράφθηκε η επίσημη λήξη των εχθροπραξιών του ΠΠΠ.
Οι δύο ηγέτες τοποθέτησαν στη βάση του εκεί ευρισκόμενου Μνημείου μια νέα μεταλλική πλάκα, στην οποία αναγράφονται τα ακόλουθα:
«Με την ευκαιρία της εκατονταετηρίδας της ανακωχής του 1918, ο κ. Εμανουέλ Μακρόν, Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας και η κ. Άγκελα Μέρκελ, Καγκελάριος της Συνομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, επαναβεβαίωσαν εδώ την αξία της Γάλλο-Γερμανικής συμφιλίωσης στην υπηρεσία της Ευρώπης και της Ειρήνης».
Η εν λόγω τελετή είχε υψηλή συμβολική αξία, καθότι για πρώτη φορά μετά από 100 χρόνια, ηγέτης/ηγέτιδα της Γερμανίας επισκέφθηκε τον ιστορικό χώρο της Κοπιένης.
Στις διάφορες φάσεις και περιοχές του ΠΠΠ έλαβαν μέρος 70 εκατομμύρια στρατιώτες, ενώ σε γενικές γραμμές επηρέασε τις ζωές 800 εκατομμυρίων ατόμων σε διάφορες χώρες, τα οποία την εποχή εκείνη αποτελούσαν το ήμισυ του πληθυσμού της Γης.
Σε 10 εκατομμύρια υπολογίζονται οι νεκροί στρατιώτες και σε 20 εκατομμύρια οι τραυματίες στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τα άμαχα άτομα που έχασαν τη ζωή τους από τις συνέπειες του πολέμου υπολογίζονται από 5 έως 10 εκατομμύρια.
Με άλλα λόγια, μιλάμε για τεραστίων διαστάσεων θύματα του πολέμου. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη, και πιο πολύνεκρη πολεμική αναμέτρηση, που γνώρισε ο κόσμος μέχρι την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα.
Η δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκου Φερδινάνδου, και της συζύγου του Σοφίας, από έναν νεαρό στο Σαράγεβο της Βοσνίας στις 28 Ιουνίου 1914 άναψε τη σπίθα του πολέμου, καθώς η Αυστροουγγαρία θεώρησε υπεύθυνη την κυβέρνηση της Σερβίας, και της κήρυξε τον πόλεμο στις 28 Ιουλίου 1914.
Όμως τα αίτια του πολέμου ήταν βαθύτερα, και θα πρέπει να αναζητηθούν στις οικονομικές συνθήκες της εποχής εκείνης, καθώς και στις επεκτατικές βλέψεις των διαφόρων κρατών, που αύξησαν τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.
Ειδικότερα, η οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας, που είχε προέλθει από τη ραγδαία εκβιομηχάνισή της, οδήγησε στην όξυνση του ανταγωνισμού της με την Μεγάλη Βρετανία για την κυριαρχία στις παγκόσμιες αγορές.
Παράλληλα η Γαλλία, επιθυμώντας να αποκαταστήσει το γόητρό της, διεκδικούσε από τη Γερμανία τις περιοχές της Αλσατίας και της Λορένης, τις οποίες είχε χάσει στο Γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870 – 1871, δημιουργώντας έτσι ένταση στις σχέσεις της με την Γερμανία.
Με το μέρος της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας τάχθηκαν η Οθωμανική Αυτοκρατορία και η Βουλγαρία, και όλες μαζί αποτέλεσαν τις λεγόμενες «Κεντρικές Δυνάμεις».
Από την άλλη πλευρά, με την Μεγάλη Βρετανία, και την Γαλλία συντάχθηκαν η Ρωσία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, το Βέλγιο, η Ιαπωνία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ρουμανία, και οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Ο συνασπισμός είχε γίνει γνωστός ως «Αντάντ» που σημαίνει συνεννόηση.
Η Ελλάδα, όπως θα δούμε την ερχόμενη εβδομάδα, συντάχθηκε με την «Αντάντ» αρχικά από τη δεύτερη Κυβέρνηση που είχε σχηματισθεί από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στην Θεσσαλονίκη το 1916 λόγω της διαφωνίας του με τον Βασιλιά Κωνσταντίνο, και το 1917 από το ενωμένο ελληνικό κράτος.
ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ
Κατά τον πρώτο χρόνο του πολέμου, στο Δυτικό Μέτωπο μάχονταν Γάλλοι και Άγγλοι εναντίον των Γερμανών. Οι Γερμανοί προχωρούσαν ακάθεκτοι και έφτασαν μέχρι το Παρίσι. Η προέλασή τους όμως ανακόπηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1914 από τον γαλλικό στρατό στη Μάχη του Μάρνη.
Στη συνέχεια, οι Γερμανοί ανασυγκροτήθηκαν και επιχείρησαν νέα επίθεση. Βρήκαν όμως συμπαγές αγγλο-γαλλικό μέτωπο και υποχρεώθηκαν σε πόλεμο χαρακωμάτων. Ταυτοχρόνως, εξελίσσονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις στο Ανατολικό Μέτωπο, στο Βαλκανικό Μέτωπο και στη θάλασσα.
Οι Σύμμαχοι, για να εξασθενήσουν την Γερμανία, απέκλεισαν με τους στόλους τους την Βαλτική και την Αδριατική θάλασσα. Οι Γερμανοί, όμως, με τα υποβρύχιά τους βύθισαν πολλά συμμαχικά πλοία.
Τον Φεβρουάριο του 1917 οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήλθαν στον πόλεμο για να «εξασφαλίσουν την ελευθερία των θαλασσών», όπως είχε διακηρύξει ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, και βαθμηδόν η πλάστιγγα του πολέμου άρχισε να γέρνει προς τη μεριά της «Αντάντ».
Την περίοδο που οι Γερμανοί πολιορκούσαν το Παρίσι, τους επιτέθηκαν οι Ρώσοι και κυρίευσαν σημαντικά εδάφη της Ανατολικής Πρωσίας (Ανατολικό Μέτωπο). Οι Γερμανοί κατόρθωσαν να απωθήσουν τους Ρώσους, νικώντας τους στις μάχες του Τάνεμπεργκ τον Αύγουστο του 1914 και των Μαζουριανών Λιμνών τον Σεπτέμβριο του 2014.
Οι Ρώσοι με νέες δυνάμεις οργάνωσαν την άμυνά τους στη γραμμή από την Ανατολική Πρωσία ως τα Καρπάθια, και ο πόλεμος αυτός έγινε αγώνας χαρακωμάτων. Τον Μάιο του 1915 οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αφού έχασαν πολύ στρατό.
Τον Οκτώβριο του 1915, η «Αντάντ» κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προσπαθώντας να βοηθήσει τους Ρώσους. Ο συμμαχικός στόλος με βάση τη Λήμνο επιχείρησε να περάσει τα στενά των Δαρδανελίων, αλλά δεν το κατόρθωσε, γιατί οι Τούρκοι τον απώθησαν. Απόπειρα να εισχωρήσουν από την ξηρά με απόβαση στη χερσόνησο της Καλλίπολης απέτυχε επίσης.
Οι Σύμμαχοι αναζητούσαν βάση για το στόλο και το στρατό τους στο Αιγαίο, και χωρίς την άδεια της Ελλάδας, που τηρούσε ουδετερότητα την περίοδο εκείνη, αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 2015. Στο εντωμεταξύ οι Γερμανοί και οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Σερβία, κι έτσι δημιουργήθηκε το «Βαλκανικό Μέτωπο».
Τον Μάρτιο του 1917 ξέσπασε επανάσταση στη Ρωσία, η οποία ανέτρεψε τον τσάρο Νικόλαο Β’, και ανακηρύχτηκε δημοκρατία με επικεφαλής τον σοσιαλδημοκράτη πολιτικό Αλεξάντρ Κερένσκι. Ο ρωσικός στρατός συνέχισε να μάχεται στο ανατολικό μέτωπο εναντίον της Γερμανίας.
ΕΞΟΔΟΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
Τον Οκτώβριο του 1917 οι μπολσεβίκοι του Λένιν ανέτρεψαν τον Κερένσκι και ανέλαβαν την εξουσία, εγκαθιστώντας σταδιακά κομμουνιστικό καθεστώς σε ολόκληρη τη χώρα. Το νέο καθεστώς υπέγραψε συνθήκη με την Γερμανία το 1918, και έτσι η Ρωσία εξήλθε από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρά την έξοδο της Ρωσίας, ο συσχετισμός δυνάμεων μεταξύ των δύο εμπόλεμων πλευρών δεν άλλαξε δραματικά, καθότι η «Αντάντ» συνέχισε να έχει ισχυρότερες δυνάμεις από ότι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της.
Οι μεγάλες γερμανικές επιθέσεις στο Δυτικό Μέτωπο αποκρούστηκαν από τις γαλλο-αμερικανικές δυνάμεις, ενώ οι Άγγλοι νίκησαν τους Τούρκους στην Παλαιστίνη και στην Μεσοποταμία.
Στην Βαλκανική Χερσόνησο ο ελληνικός στρατός αντιμετώπισε επιτυχώς τους Βούλγαρους στο Σκρα τον Μάιο του 1918, ενώ οι ιταλικές δυνάμεις συνέχισαν να σημειώνουν νίκες κατά των Αυστριακών δυνάμεων.
Γερμανικά στρατεύματα, όταν είδαν ότι έχαναν τον πόλεμο, για να αποφύγουν μεγαλύτερη αιματοχυσία επαναστάτησαν και ζήτησαν να κλείσει ανακωχή με βάση τους 14 όρους που είχε θέσει ο Αμερικανός Πρόεδρος Γουίλσον, οι οποίοι είχαν δημοσιοποιηθεί σταδιακά από τον Ιανουάριο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1918.
Στις 9 Νοεμβρίου 1918 στην Γερμανία ανακηρύχθηκε δημοκρατία και την επομένη ο αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β’ εγκατέλειψε τη χώρα. Στις 11 Νοεμβρίου 1918 υπογράφθηκε η παράδοση της Γερμανίας μέσα σ’ ένα βαγόνι τραίνου, και το βράδυ της ίδιας ημέρας έληξε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.
Όπως προανέφερα, ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα 10 εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες κατά τη διάρκεια των μαχών, 20 εκατομμύρια τραυματισμένους και αγνοούμενους στρατιώτες, καθώς και το θάνατο 5 έως 10 εκατομμυρίων πολιτών στις εμπόλεμες χώρες που πέθαναν από τα βασανιστήρια, από τις κακουχίες και από την πείνα.
Την ερχόμενη εβδομάδα θα αναφερθώ στις εξελίξεις στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1910, που τελικά την οδήγησαν να πάρει μέρος στον πόλεμο, εντασσόμενη στον συνασπισμό της «Αντάντ».
