Πολλές φορές αναρωτήθηκα αν έχω μυαλό, έστω και μισό. Μετά από πολλή σκέψη κατέληξα στο συμπέρασμα ότι δεν «έχω» μυαλό, με την έννοια του «ιδιοκτήτη». Αν ήμουν ιδιοκτήτης του μυαλού μου, τότε εγώ και το μυαλό μου θα είμασταν δύο ξεχωριστά πράγματα: α) το άυλο «εγώ» από τη μια μεριά, και β) το ένυλο μυαλό από την άλλη.

Προσπάθησα να ψηλαφίσω το «εγώ» μου. Να δω τι πράγμα είναι. Κοίταξα μέσα στη μυαλοθήκη μου και βρήκα μόνο εγκέφαλο. Το «εγώ» δεν το βρήκα ούτε μέσα ούτε έξω από αυτή. «Εικότως, μα τον Δία», θα έλεγε κάποιος παππούλης μου φιλόσοφος. Το άυλο πράγμα, που δεν έχει διαστάσεις, δεν εντοπίζεται στο χώρο.

Επιπλέον, ο ένυλος εγκέφαλος μπορεί να ζυγιστεί στη ζυγαριά και να βρούμε πόσο γραμμάρια ζυγίζει. Το «εγώ» μας με ποια ζυγαριά ζυγίζεται; «Με τη ζυγαριά του μυαλού», θα πει κάποιος. Αν έτσι έχει το πράγμα, τότε το μυαλό ζυγίζει τον εαυτό του!

ΕΧΩ ΚΑΙ ΔΕΝ ΕΧΩ

Έχω ένα χωματένιο σώμα, που ζυγίζει γύρω στα 80 κιλά (δυστυχώς!). Το βλέπω σιγά-σιγά να διαλύεται. Κάποια από τα μέρη του τα κόβω και τα πετώ στον σκουπιδοτενεκέ, είτε επειδή είναι άχρηστα (μαλλιά, νύχια) είτε επειδή έχουν πάθει ζημιά (χολή, νεφρό, όρχις, σκωληκοειδής απόφυση, στομάχι, οφθαλμός κ.ά.). Ένα μεγάλο μέρος του ποδιού μου κατέληξε σε στομάχι καρχαρία, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να μου το επιτρέψει, όταν γίνει η αναμενόμενη «δεύτερη παρουσία» και η ανάσταση νεκρών. Μόνο με ολόκληρο το σώμα μου έχει νόημα η ανάστασή μου.

Κι ενώ βλέπω ότι έχω ένα σώμα, που μερικά κομμάτια του, όπως αυτά που προανέφερα, βρίσκονται σε άλλον χώρο από αυτόν που τώρα βρίσκομαι εγώ, δεν βλέπω να «έχω» ούτε ψυχή ούτε νου ούτε πνεύμα. Τίποτε απ’ όλα αυτά τα άυλα δεν «έχω». Απλά, νομίζω ότι τα «έχω», ότι τάχα είναι «δικά μου». Είναι χαζομάρα να πω ότι ένα κομμάτι της ψυχής «μου» το καταβρόχθισε ο καρχαρίας, αλλά γλίτωσα την υπόλοιπη.
Για την ψυχή δεν θέλω να πω πολλά όχι επειδή είναι θηλυκού γένους, αλλά επειδή έχει να κάνει με το ψύχος, κι εγώ το ψύχος το απεχθάνομαι, όπως ο ριζοσπαστικά «αριστερός» Τσίπρας απεχθάνεται το ιδιωτικό σχολείο, στο οποίο στέλνει τα παιδιά του! Μα θα μου πείτε: «Τι δουλειά έχει η ψυχή με το ψύχος;» Πώς δεν έχει; Ο Αριστοτέλης λέει ότι η λέξη «ψυχή» παράγεται από το «ψυχρός» (κρύος, δροσερός), και είναι η ψυχή που ευθύνεται για την αναπνοή και τη διατήρηση της σταθερής θερμοκρασίας του σώματος.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΓΛΩΣΣΙΚΟ

Κι ενώ δηλώνω ότι δεν είμαι «ιδιοκτήτης» του μυαλού «μου», η ελληνική γλώσσα δεν με βοηθά να εκφράσω αυτό που θέλω. Εδώ κάποιος θα αντιτείνει: «Φίλε, δεν σου φταίει η γλώσσα, αν εσύ είσαι μυαλοκομμένος και δεν ξέρεις τι λες!».

Ίσως, αλλά αυτό που θέλω να πω είναι ότι εγώ και το μυαλό «μου» είμαστε ένα και το αυτό. Κατέχουμε τον ίδιο ακριβώς χώρο ανά πάσα στιγμή. Συνεπώς, εγώ δεν «έχω» μυαλό: «είμαι» το μυαλό. Περίπου το ίδιο λέει και ο Francis Crick, ο επιστήμονας που συνετέλεσε στην ανακάλυψη του DNA: «You are nothing more than the behaviour of a vast assembly of nerve cells and their associated molecules».
Αφού λοιπόν δεν είμαι τίποτε άλλο παρά η «συμπεριφορά» μιας τεράστιας συνάθροισης νευρικών κυττάρων (νευρώνων), τότε έξω και πέρα από αυτή την κυτταρική «συμπεριφορά», εγώ δεν υπάρχω. Είμαι αυτός που είμαι επειδή τα κύτταρα του μυαλού «μου» συμπεριφέρονται έτσι, ώστε να με κάνουν να είμαι αυτός που είμαι.

Αλλά, διάβολε, πάλι χρησιμοποίησα το κτητικό «μου», μετά τη λέξη «μυαλό» (το μυαλό «μου»)! Αυτό θέλω να το αποφύγω αλλά δεν μπορώ. Ούτε ο Γιώργος Παξινός μπόρεσε, γιατί και αυτός μιλά για τον εγκέφαλό «μας» (κτητικά). Εδώ είναι που βρίσκω τη σκέψη να μη χωρά μέσα στη γλώσσα.

ΤΙ ΛΕΕΙ Ο ΠΑΞΙΝΟΣ

Άκουσα τον συμπάροικο καθηγητή Γιώργο Παξινό να λέει: «Δεν είναι ότι εμείς μπορούμε να επηρεάσουμε τον εγκέφαλό μας, εμείς είμαστε ο εγκέφαλός μας». Ίδιο συμπέρασμα: Δεν «έχουμε» εγκέφαλο: «είμαστε» ο εγκέφαλος!

Ποιος είναι ο Γιώργος Παξινός; Είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Νευροεπιστήμης της Αυστραλίας, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και μέλος της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών. Θεωρείται ο κατ’ εξοχήν «χαρτογράφος» του ανθρωπίνου εγκεφάλου. Πρόσφατα ανακάλυψε μια νέα, άγνωστη ως τώρα περιοχή, που την ονόμασε «Ενδοσχοινιοειδή Πυρήνα».
Σε πρόσφατη συνέντευξή του ο καθηγητής Παξινός, λέει σε ολίγον τι προστακτικό τόνο: «Οι άνθρωποι πρέπει να εγκαταλείψουν την ψευδαίσθηση πως υπάρχει ψυχή, αφού τα πάντα – και τα συναισθήματα – προέρχονται και ελέγχονται από τον εγκέφαλο».

Στην ερώτηση, «Γιατί οι ψυχολόγοι εξακολουθούν να επικαλούνται την ψυχή ως φορέα της ζωής;», απαντά: «Οι ψυχολόγοι δεν χρειάζεται να επικαλεστούν τον όρο ψυχή. [. . .] Επίσης η ψυχολογία, σαν όνομα, σαν κλάδος χρησιμοποιεί τον όρο ψυχή αλλά εννοεί τη μελέτη της συμπεριφοράς, όχι τη μελέτη της ψυχής».
Σωστά. Η επιστήμη δεν μελετά φαντάσματα στη μηχανή. Το «εγώ» δεν είναι ανεξάρτητο από την ύλη: είναι πλάσμα του ανθρωπίνου εγκεφάλου.