“Τραγουδιστή, τραγούδησε, και πες μας ‘να τραγούδι,
ν’ ανοίξεις τις καρδούλες μας ‘πως ανοίγει το λουλούδι!”

Με αυτούς του στίχους ξεκινάει το “σαν τι τραγούδι να σου σε πω”, το νέο πόνημα του ομογενή μουσικού Λάμπρου Κάππα, και το οποίο περιλαμβάνει προσφυγικούς καημούς από τις περιοχές Στράντζας, Μήδειας και Πλαγιαρού Ανατολικής Θράκης.

Τραγούδια που, τα περισσότερα, ακούγονται για πρώτη φορά παγκοσμίως καθώς η ύπαρξή τους ήταν άγνωστη και ήρθε στην επιφάνεια μετά από την αξιοποίηση αρχειακού υλικού που χάρις σε μία σειρά ευτυχών συγκυριών, βρέθηκε στη Μελβούρνη.

Η ιστορία πίσω από την ηχογράφηση των τραγουδιών μόνο εύκολη και σύντομη είναι. Οι σκόπελοι πολλοί αλλά η πίστη μεγαλύτερη, όπως εξηγεί ο Λάμπρος Κάππας στον “Νέο Κόσμο”.

“Όλα ξεκίνησαν το 2015, όταν έπεσε στην αντίληψή μου ένα άρθρο με αναφορά σε δύο βιβλία για την Στράντζα, στο ερευνητικό υλικό και τις αρχειακές ηχογραφήσεις της Ευδοκίας Σταυρακούκα. Στο άρθρο αυτό υπήρξε και μία έκκληση, να μην χαθούν για πάντα τα αρχεία της.

Οι μουσικοί που απαρτίζουν τους Mayhane (με τη φορά του ρολογιού) Paddy Montgomery, Αντώνης Ηλιού, Γιώργος Κυριακίδης και Λάμπρος Κάππας

“Εγώ είχα πάντοτε έφεση στη μουσική της Ανατολικής Θράκης και Μικράς Ασίας και έψαχνα για μία νέα ευκαιρία στη ζωή μου, να επεξεργαστώ αρχειακό υλικό, αν και ήξερα ότι αυτή μπορεί να μην παρουσιαζόταν ποτέ.

Όταν διάβασα το άρθρο τότε κατάλαβα ότι μπορεί να είχα την δυνατότητα να αναδείξω τραγούδια που δεν έχουν ηχογραφηθεί ποτέ.”

Η ιστορία της Ευδοκίας και της καταγραφής του υλικού αποτελεί λαμπρό παράδειγμα αφοσίωσης για τη διάσωση της ιστορίας και παράδοσής μας.

Η Ευδοκία ήταν πρόσφυγας, και είχε μεγαλώσει σε γειτονιά με πρόσφυγες. Έζησε την καθημερινότητά τους, άκουγε τις ιστορίες και τα τραγούδια τους. Με το πέρασμα των χρόνων κατάλαβε ότι αν κάποιος δεν βρεθεί να καταγράψει την ιστορία τους, τότε οι μνήμες αυτές των ανθρώπων θα χάνονταν.

Έτσι άρχισε να καταγράφει τις ιστορίες και τα έθιμά τους τους, να συλλέγει φωτογραφίες και να επιμελείται την έκδοση δύο βιβλίων. Όταν τελείωσε με την έκδοση των βιβλίων, αυτό που απέμεινε για να ολοκληρώσει το έργο της ήταν η μουσική επένδυση, η ηχογράφηση των τραγουδιών με όργανα και βασισμένα στις μελωδικές γραμμές και στίχους που είχε πρόχειρα ηχογραφήσει.

Όπως μας εξηγεί ο Λάμπρος, η Ευδοκία άρχισε να προσεγγίζει μουσικούς από την Ελλάδα αλλά δεν εντόπισε το πρόσφορο έδαφος που επιζητούσε. Έμελλε η απάντηση στην πρόσκλησή της να έρθει από την μακρινή Μελβούρνη.

“Εκτίμησα αυτό που είχε η Ευδοκία. Θα ήταν κρίμα για όλους να αφήναμε αυτό το σπάνιο υλικό να χαθεί”.

Έξι μήνες μετά την πρώτη τους τηλεφωνική γνωριμία, ο Λάμπρος συναντήθηκε δια ζώσης με την Ευδοκία στην Ελλάδα και γρήγορα ο ενθουσιασμός μέσα τους έγινε ακόμα πιο έντονος για αυτό που μαζί, είχαν σκοπό να κάνουνε.

Μετά την πρόσβαση στο υλικό, ήρθε όμως το ίσως δυσκολότερο στάδιο της διαδικασίας, η επιλογή των τραγουδιών, με σκοπό την πρόσθεση και άλλων ψηφίδων στο πλούσιο μωσαϊκό της ελληνικής μουσικής παράδοσης.

“Όλοι οι συνεργάτες μουσικοί μελετήσαμε προσεκτικά το υλικό. Πρώτο κριτήριο για την επιλογή μας ήταν η σπανιότητα των τραγουδιών, αλλά και η ρυθμική και ηχητική αρτιότητα των καταγραφών του αρχείου. Έτσι αφήσαμε εκτός πολλά τραγούδια τα οποία είναι ήδη γνωστά όπως τα “Εβραιοπούλα” και στον “Άδη θα κατέβω”, αλλά και πολλά άλλα.

Πρέπει να τονίσουμε ότι σε καμία από τις αρχειακές ηχογραφήσεις δεν συνοδεύονται οι τραγουδιστές από οργανοπαίχτες, ενώ οι καταγραφέντες δεν άφησαν ξεκάθαρες πληροφορίες για τα όργανα τα οποία χρησιμοποιούσαν. Οπότε, η συνοδεία των φωνητικών μελωδιών αλλά και η επιλογή των μουσικών οργάνων βάρυνε εμάς.

Το cd “σαν τι τραγούδι να σου σε πω”

Ανταποκριθήκαμε βασιζόμενοι στις επωδούς, τις μελωδίες και το ύφος των τραγουδιών, αλλά και την εύστοχη συνύπαρξη μεταξύ της πολίτικης και όχι θρακιώτικης, λύρας μαζί με το ούτι και το λαούτο”.

Οι ηχογραφήσεις έγιναν στη Μελβούρνη, ενώ τον Λάμπρο συνοδεύουν οι μουσικοί Αντώνης Ηλίου, Γιώργος Κυριακίδης και Paddy Montgomery.

Ο κ. Κάππας μας λέει ότι η Ευδοκία έπαιρνε μέρος σε όλη τη διαδικασία καθώς είχαν εβδομαδιαία επικοινωνία, και πολλές φορές ήταν μέσω τηλεφώνου που άκουγε την πρωτόλεια μορφή των τραγουδιών.

Μετά από σχεδόν τρία χρόνια, και με το πέρασμα και άλλων εμποδίων, το “σαν τι τραγουδι να σε πω”, κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες, με το ΚΕΠΕΜ-Σύλλογος Σίμωνα Καρά, να το χαρακτηρίζει “διαμάντι το οποίο περιέχει άγνωστα ακούσματα από την άγνωστη Ανατολική Θράκη”.

Βασικά θέματα είναι ο πόνος, ο έρωτας, η ξενιτιά και η θρησκεία, ενώ οι φωτογραφίες που συνοδεύουν την κυκλοφορία λειτουργούν ως το ιδανικό συνοδευτικό της μουσικής, για να κατανοήσουμε την ψυχοσύνθεση των προσφύγων που βρήκαν καταφύγιο στην Ελλάδα πριν από έναν αιώνα.

“Το μεγάλο κρίμα που, δυστυχώς, ήρθε έξι μήνες πριν την κυκλοφορία, είναι ότι η Ευδοκία δεν πρόλαβε να πάρει στα χέρια της το cd. Έφυγε ξαφνικά, αλλά μέχρι και την τελευταία στιγμή συγκινούνταν όταν με άκουγε να τις παίζω τα τραγούδια. Τουλάχιστον ξέρουμε ότι θα χαμογελάει από εκεί που βρίσκεται, που οι κόποι της δεν πήγαν χαμένοι, και το υλικό της βγήκε πια στην επιφάνεια με αυτό τον τρόπο”».

*Το συγκρότημα Mayhane που ηχογράφησε το «σαν τι τραγούδι να σου σε πω», θα παρουσιάσει τα τραγούδια την Παρασκευή, 14 Ιουνίου, στο Ελληνικό Κέντρο, 168 Lonsdale Street, Melbourne.

**Όποιος επιθυμεί να προμηθευτεί το cd μπορεί να επικοινωνήσει στον αριθμό, 0416 149 206.