Ο Πλούταρχος από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας, ήταν ένας αρχαίος μας βελτιόδοξος φιλόσοφος, πολυγραφότατος συγγραφέας και διαπρεπής παιδαγωγός. Έζησε από το 45 έως το 120 μ. Χ. Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, που διακρίνεται σε δύο ενότητες: τα «Ηθικά» και τους «Βίους». Στα «Ηθικά», τα οποία περιλαμβάνουν μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων, εντάσσεται μια σειρά 183 πραγματειών και λόγων, στους οποίους περιλαμβάνεται η παιδαγωγική πραγματεία «Περί παίδων αγωγής». Το έργο αυτό δείχνει τη μεγάλη συμβολή του Πλούταρχου ως παιδαγωγού, καθώς και τον πλούτο των γνώσεών του για την παιδική ψυχολογία. Εδώ αποκαλύπτεται η παιδαγωγική σκέψη και οι θέσεις του για την ανατροφή των παιδιών.

Στο σύγγραμμα αυτό γίνεται ευρύς λόγος για την αγωγή του ανθρώπου από τη γέννηση έως το τέλος της ζωής του και αποτυπώνονται πολλές αξιόλογες αντιλήψεις που διατηρούν το κύρος τους μέχρι σήμερα. Το θέμα της αγωγής των παιδιών είναι διαχρονικό και πάντα επίκαιρο. Η εργασία του αυτή θεωρείται υπόδειγμα για όσους έχουν ως έργο τους την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των νέων.

Μελετώντας το έργο του, διαπιστώνουμε ότι, αν και έχουν περάσει αιώνες από την εποχή του Έλληνα φιλοσόφου, ο παιδαγωγικός ρόλος των γονέων, των δασκάλων και του σχολείου δεν έχει διαφοροποιηθεί πολύ από εκείνον που πραγματεύεται στο έργο του ο Πλούταρχος. Ο προσανατολισμός της αγωγής που προτείνει είναι ανθρωποκεντρικός, με σαφείς επιδράσεις από τους Στωικούς, και από το Σωκρατικό και το Πλατωνικό παιδευτικό ιδεώδες. Βασική μέριμνα των γονέων είναι να αποκτήσουν τα παιδιά τους καλλιέργεια ήθους και μόρφωση ψυχής και όχι πώς να πλουτίσουν σε χρήματα και σε υλικές απολαβές.

Το έργο του Πλούταρχου έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες του κόσμου και αποτελεί βασικό πνευματικό εργαλείο για κάθε Παιδαγωγική Ακαδημία. Στην Αναγέννηση, μάλιστα, τα έργα του Πλούταρχου αποτέλεσαν το λεγόμενο ουμανιστικό ιδεώδες. Σήμερα όλο το έργο του το βρίσκει κανείς έτοιμο στο Διαδίκτυο, μία πολυτέλεια που δεν την είχαν οι προηγούμενες γενεές.

Στο σημερινό μου σημείωμα θα ήθελα να δώσω μία μικρή γεύση από το έργο του «Περί Παίδων Αγωγής». Η πρωτότυπη γλώσσα του είναι τα Ελληνικά της Ελληνιστικής Περιόδου και είναι η ίδια γλώσσα που γράφτηκαν και τα Ευαγγέλια, γιατί έζησε ακριβώς την ίδια εποχή. Είναι απορίας άξιον ένας πολυγραφότατος συγγραφέας του πρώτου μ.Χ αιώνα, να μην αναφέρει ούτε μία λέξη για την έλευση του Υιού του ανθρώπου. Το ερώτημα είναι όντως εύλογο, αλλά η απάντηση ανεξήγητη.

Παραθέτω παρακάτω το σύντομο κείμενο που οι Αλεξανδρινοί αρίθμησαν ως 9b-d και ακολούθως μία απόδοση στη σημερινή μας γλώσσα.

ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἤδη δὲ τινας ἐγὼ εἶδον πατέρας, οἷς τὸ λίαν φιλεῖν τοῦ μὴ φιλεῖν αἴτιον κατέστη. […] σπεύδοντες γὰρ τοὺς παῖδας ἐν πᾶσι τάχιον πρωτεῦσαι πόνους αὐτοῖς ὑπερμέτρους ἐπιβάλλουσιν, οἷς ἀπαυδῶντες ἐκπίπτουσι, καὶ ἄλλως βαρυνόμενοι ταῖς κακοπαθείαις οὐ δέχονται τὴν μάθησιν εὐηνίως. ὥσπερ γὰρ τὰ φυτὰ τοῖς μὲν μετρίοις ὕδασι τρέφεται, τοῖς δὲ πολλοῖς πνίγεται, τὸν αὐτὸν τρόπον ψυχὴ τοῖς μὲν συμμέτροις αὒξεται πόνοις, τοῖς δ᾽ ὑπερβάλλουσι βαπτίζεται. Δοτέον οὖν τοῖς παισὶν ἀναπνοὴν τῶν συνεχῶν πόνων, ἐνθυμουμένους ὅτι πᾶς ὁ βίος ἡμῶν εἰς ἄνεσιν καὶ σπουδὴν διῄρηται καὶ διὰ τοῦτ᾽ οὐ μόνον ἐγρήγορσις ἀλλὰ καὶ ὕπνος εὑρέθη, οὐδὲ πόλεμος ἀλλὰ καὶ εἰρήνη, οὐδὲ χειμὼν ἀλλὰ καὶ εὐδία, οὐδ᾽ ἐνεργοὶ πράξεις ἀλλὰ καὶ ἑορταί. συνελόντι δ᾽ εἰπεῖν ἡ ἀνάπαυσις τῶν πόνων ἐστὶν ἄρτυμα.

ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΗ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΜΑΣ ΓΛΩΣΣΑ

«Εγώ ήδη είδα μερικούς πατέρες /γονείς στους οποίους η μεγάλη αγάπη για τα παιδιά τους έγινε αιτία να μην τα αγαπούν. […] Επειδή, λοιπόν, βιάζονται να αριστεύσουν τα παιδιά τους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα σε όλα, τα υποβάλλουν σε υπέρμετρους κόπους, τους οποίους (εκείνα) αφήνουν στη μέση, επειδή κουράζονται, και μάλιστα δεν προσλαμβάνουν τη μάθηση με θετική διάθεση, επειδή πιέζονται από όσα κακά παθαίνουν. Γιατί, όπως ακριβώς τα φυτά με το λίγο νερό τρέφονται αλλά με το πολύ πνίγονται, με τον ίδιο τρόπο η ψυχή αναπτύσσεται, όταν υποβάλλεται σε μετρημένους κόπους, ενώ με τους υπερβολικούς βυθίζεται. Πρέπει, λοιπόν, να δίνουμε στα παιδιά ανάσες από τους συνεχείς κόπους, με το να έχουμε υπόψη μας ότι ολόκληρη η ζωή μας διαιρείται σε ανάπαυση και σε προσπάθεια. Γι’ αυτόν το λόγο, έχει βρεθεί όχι μόνον η εγρήγορση αλλά και ο ύπνος, όχι μόνον ο πόλεμος αλλά και η ειρήνη, όχι μόνον η κακοκαιρία αλλά και η καλοκαιρία, όχι μόνον οι εργασίες αλλά και οι γιορτές. Με λίγα λόγια, η ανάπαυση είναι το καρύκευμα των κόπων».

ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ;

Με έναυσμα τα τελευταία αυτά λόγια του Πλούταρχου, ας κάνουμε την ερώτηση στους εαυτούς μας: «Είναι σημαντική η κατ’ οίκον εργασία σήμερα;» Πολλοί θα πουν ότι δίνει την ευκαιρία στους γονείς να γνωρίζουν τι μαθαίνει το παιδί τους στο σχολείο, να μιλούν με το παιδί τους για το τι γίνεται στο σχολείο. Επίσης δίνει στους δασκάλους μια ευκαιρία να ακούσουν από τους γονείς για το τι μαθαίνουν τα παιδιά τους. Ποιος όμως είναι ο σκοπός της μελέτης στο σπίτι;

Οι παιδαγωγοί θα πουν ότι αυτή βοηθάει τα παιδιά: α) Να εδραιώσουν τις γνώσεις που έχουν ήδη κατακτήσει μέσα στην τάξη. Η εξάσκηση και η επανάληψη είναι απαραίτητες για να υπάρξει μάθηση. β) Να αναπτύξουν δεξιότητες αυτό-οργάνωσης και διαχείρισης του χρόνου. γ) Να ανακαλύψουν βαθύτερα τον εαυτό τους. δ) Να δίνουν νόημα στον ελεύθερο χρόνο τους.

Οι ίδιοι οι παιδαγωγοί τονίζουν πως «Μία ζωή όλο παιχνίδι και διασκέδαση θα ήταν βαρετή!», μία τελείως αντίθετη γνώμη με αυτή του Πλούταχου.΄Αλλοι πάλι παιδαγωγοί λένε πως οι έρευνες δείχνουν ότι η επίδραση της κατ’ οίκον εργασίας στην επίδοση του παιδιού στο Δημοτικό Σχολείο είναι ελάχιστη, στο Γυμνάσιο και Λύκειο έχει κάποια θετικά αποτελέσματα.

Εσείς τι λέτε; Διαβάστε αυτό το μικρό και περιεκτικό εγχειρίδιο του Πλούταρχου που δίνει και άλλες απαντήσεις. Θα το βρείτε ΔΩΡΕΑΝ στο γραφείο σας, στην Παγκόσμια Βιβλιοθήκη του Διαδικτύου!