Η μοναξιά των παιδιών είναι μια επώδυνη συναισθηματική εμπειρία που επηρεάζει την ποιότητα ζωής τους και αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα επικινδυνότητας για τη μελλοντική τους προσαρμογή. Η ύπαρξη της μοναξιάς συνδέεται με αποτυχία στον τομέα των διαπροσωπικών σχέσεων. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που δεν έχουν ικανοποιητικές σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένα, είναι πολύ πιθανό να έχουν περιορισμένες ευκαιρίες ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων και να εμφανίσουν προβλήματα προσαρμογής στην ενήλικη ζωή.

Τα περισσότερα παιδιά βιώνουν μοναξιά για ένα μικρό χρονικό διάστημα ως μια φυσιολογική αντίδραση σε μια συγκεκριμένη κοινωνική περίσταση (π.χ., τον αποκλεισμό τους από τους συνομηλίκους κατά τη διάρκεια ενός ομαδικού παιχνιδιού). Η μοναξιά στα παιδιά είναι δύσκολο να διαπιστωθεί με ακρίβεια, γιατί δεν αποτελεί μια αντικειμενική κατάσταση, όπως είναι η κοινωνική απομόνωση ή η απόρριψη. Μπορεί ένα παιδί να είναι τελείως μόνο και να μη νιώθει μοναξιά, ενώ αντίθετα μπορεί να περιβάλλεται από πολλούς ανθρώπους και να αισθάνεται μόνο.

Η μοναξιά στην προεφηβική ηλικία αποτελεί μια δυσάρεστη εμπειρία και τα παιδιά μένουν μόνα τους για πολύ λιγότερο χρόνο από ό,τι οι έφηβοι. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι η μοναξιά είναι μια επώδυνη συναισθηματική εμπειρία, που σχετίζεται κυρίως με αρνητικά συναισθήματα (λύπη, ανία, ντροπή, αμηχανία, θυμός, κοινωνικό άγχος). Στην προεφηβεία (11-12 ετών), οι αναπαραστάσεις της μοναξιάς γίνονται πιο πολύπλοκες και περιλαμβάνουν την προσωπική απαξίωση, την αποξένωση, το αίσθημα του κενού, τη νοσταλγία. Τα παιδιά της προεφηβικής και της εφηβικής ηλικίας αντιλαμβάνονται τη μοναξιά μέσα από τα ελλείμματα που παρουσιάζουν στις διαπροσωπικές και κοινωνικές τους επαφές, τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο, και τη μη ικανοποίηση των βασικών τους αναγκών (π.χ., συντροφικότητα, υλική υποστήριξη-ασφάλεια, στοργή).

Έχει διαπιστωθεί ότι η σταθερή και μακροχρόνια βίωση της μοναξιάς έχει επιπτώσεις στην κοινωνικοσυναισθηματική προσαρμογή των παιδιών. Η μοναξιά των παιδιών έχει αποδειχθεί ότι σχετίζεται με προβλήματα υγείας, όπως κατάθλιψη, κοινωνικό άγχος, απόρριψη από τους συνομηλίκους, επιθετικότητα και διαταρακτική συμπεριφορά.

Μερικοί από τους λόγους τους οποίους ένα παιδί μπορεί να αισθανθεί μοναξιά είναι οι εξής:
– Όταν τα παιδιά γίνονται θύματα εκφοβισμού.
– Η αλλαγή σχολείου πολλές φορές είναι τρομακτική για τα παιδιά και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να δημιουργήσουν καινούριες φιλίες.
– Δεν είναι σε θέση να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες. Καμιά φορά τα παιδιά δεν μπορούν, είτε για οικονομικούς λόγους είτε από έλλειψη χρόνου από την πλευρά των γονιών, να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες αθλητικές και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να απομονώνονται ακόμα περισσότερο.
– Όταν βιώνουν ένα διαζύγιο.
– Όταν χάνουν έναν φίλο.
– Η απόρριψη από τους συνομηλίκους.
– Έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και γνώσεων για τον τρόπο που μπορεί να προσεγγίσει ένα άλλο παιδί.
– Όταν τα παιδιά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί όταν αισθάνεται μοναξιά;
– Να μάθει μερικές δεξιότητες για την φιλία.
– Να κάνει κάποιες αλλαγές στον εαυτό του.
– Να ενταχθεί σε μια ομάδα, όπως σε κάποιο θεατρικό, στους προσκόπους κα.
– Να προσπαθήσει να μιλήσει για τα συναισθήματά του/της στους γονείς.
– Να μιλήσει στο δάσκαλο ή σε κάποιο έμπιστο ενήλικα για το πρόβλημα του/της.
– Να γραφτεί σε μια αθλητική ομάδα.
– Να πάρει κάποιο αγαπημένο παιχνίδι στο σχολείο το οποίο θα μπορούσε να προσελκύσει και άλλα παιδιά να παίξουν.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ

Τα παιδιά που αισθάνονται μοναξιά για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να είναι επιβλαβείς για την αυτοεκτίμησή τους. Μπορεί να εμφανίσουν συναισθήματα θλίψης και αποξένωσης. Επιπλέον, τα παιδιά που αισθάνονται μοναξιά από την πρώιμη παιδική ηλικία συμβάλει στην πιθανότητα να νιώθουν μοναξιά και στην ενήλικη ζωή τους.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ

Οι δάσκαλοι είναι εκείνοι οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην οποιαδήποτε παρέμβαση θα μπορούσε να γίνει για να βοηθηθεί ένα παιδί που αισθάνεται μοναξιά. Τα παιδιά τα οποία είναι επιθετικά είναι εκείνα τα οποία βιώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό την μοναξιά. Τα παιδιά αυτά πολύ συχνά νιώθουν την απόρριψη και οι δάσκαλοι είναι εκείνοι οι οποίοι θα πρέπει να αξιολογήσουν τις συνθήκες που φαίνεται να οδηγούν στην απόρριψη του παιδιού. Μήπως το παιδί έχει δυσκολία στην επικοινωνία; Μήπως το παιδί δεν μπορεί να ενταχθεί σε μια ομάδα ή σε ένα ομαδικό παιχνίδι; Μόλις εντοπιστεί το πρόβλημα, οι δάσκαλοι μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αλλάξει την κατάσταση. Τα παιδιά τα οποία νιώθουν να έχουν την υποστήριξη από τους ενήλικες είναι λιγότερο πιθανό να απορριφθούν και πιο πιθανό να αλληλοεπιδράσουν θετικά με τους συνομηλίκους τους.

Τα παιδιά τα οποία είναι παραμελημένα ή έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση επίσης αναφέρουν συναισθήματα μοναξιάς, αν και σε μικρότερο βαθμό από ότι στα επιθετικά παιδιά. Συνήθως αυτά τα παιδιά έχουν έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν δυσκολία να αλληλοεπιδράσουν με τους συνομηλίκους τους. Αν τα παιδιά δεν έχουν συγκεκριμένες δεξιότητες, ο δάσκαλος μπορεί να επικεντρωθεί σε κάποιες καινούριες ιδέες και προτάσεις που μπορεί να εφαρμόσει το παιδί. Τα παιδιά που διαθέτουν επαρκή κοινωνικές δεξιότητες, αλλά δεν διστάζουν να τις χρησιμοποιήσουν ενισχύεται η αυτοπεποίθηση τους.

Οι δάσκαλοι μπορούν να σκεφτούν διάφορες λύσεις οι οποίες θα μπορούν να είναι χρήσιμες σε ένα παιδί που αισθάνεται μοναξιά. Μερικά παιδιά μπορεί να ωφεληθούν με το να τους δοθεί η ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τη θλίψη τους ή τη μοναξιά τους μέσω της ζωγραφικής, κίνησης, μουσικής ή άλλες δημιουργικές δραστηριότητες.

*Η Παρασκευή Παπατσιφλικιώτη είναι δημοσιογράφος-μέλος της FIJET, συγγραφέας και Βρεφονηπιοκόμος-θεραπεύτρια λόγου στη Θεσσαλονίκη.