Μανώλης Γλέζος (1922-2020) – Ο μεγάλος αγωνιστής κατά του ναζισμού

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του καθηγητή Γιώργου Μπαμπινιώτη δίνει τον ακόλουθο ορισμό του όρου ‘ναζισμός’: «Η ιδεολογία και το πολιτικοκοινωνικό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε στη Γερμανία από το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ με κύρια χαρακτηριστικά τον ακραίο ρατσισμό και εθνικισμό, την ξενοφοβία, τον ολοκληρωτικό τρόπο διακυβερνήσεως».

Στο άρθρο αυτό θα αναφερθώ στη ζωή και τις δραστηριότητες του Μανώλη Γλέζου, ο οποίος πέθανε τα ξημερώματα της 30;hς Μαρτίου 2020 από καρδιακή ανεπάρκεια σε νοσοκομείο της Αθήνας.

Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε στην Απείρανθο, ορεινό χωριό της Νάξου, στις 9 Σεπτεμβρίου 1922. Gιος του Νίκου και της Μάχης Γλέζου. Τα παιδικά του χρόνια τα έζησε στο χωριό του, όπου τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Το 1935 η οικογένειά του μετοίκησε στην Αθήνα, όπου o Μανώλης τελείωσε το Γυμνάσιο. Ως μαθητής ακόμη το 1939 πρωτοστάτησε στη δημιουργία αντιφασιστικής ομάδας νεολαίας για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς, αλλά και κατά της δικτατορίας του Μεταξά.

Στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ζήτησε να ενταχθεί στον Ελληνικό στρατό στο αλβανικό μέτωπο, αλλά απορρίφθηκε επειδή ήταν μικρότερος από την ηλικία στράτευσης. Aντ’ αυτού, εργάστηκε ως εθελοντής για το Ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών, και από το 1941 άρχισε να σπουδάζει στην Ανώτατη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής εργάσθηκε στον Δήμο Αθηναίων και τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, ενώ παράλληλα συμμετείχε ενεργά στην αντίσταση, μέσα από τις απελευθερωτικές οργανώσεις των νέων, με αποτέλεσμα να υποστεί πολλές διώξεις και φυλακίσεις. Τα ξημερώματα της 31ης Μαΐου του 1941, ο Μ. Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας αφαίρεσαν τη Γερμανική πολεμική σημαία του Γ΄ Ράιχ, που κυμάτιζε σε ιστό στην Ακρόπολη των Αθηνών, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από την Γερμανική φρουρά.

Το τολμηρό εκείνο εγχείρημα προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό που μεταδόθηκε η είδηση. Η πράξη τους ενέπνευσε τους Έλληνες που αντιστέκονταν ενάντια στον κατακτητή, και καθιέρωσε και τους δύο ως σύμβολα αντίστασης κατά της χιτλερικής κατοχής. Μάλιστα ο Γάλλος Στρατηγός Ντε Γκωλ χαρακτήρισε τον Μανώλη Γλέζο ως «Πρώτο παρτιζάνο της Ευρώπης».

Το ναζιστικό καθεστώς αποκρίθηκε με την αναζήτηση και καταδίκη των υπευθύνων ερήμην σε θάνατο από το γερμανικό στρατοδικείο. Έτσι ξεκίνησε μια εκτεταμένη αναζήτηση και τελικά, σχεδόν ένα χρόνο μετά, ο Μ. Γλέζος και ο Α. Σάντας εντοπίστηκαν από Γερμανικό κλιμάκιο και φυλακίστηκαν στις φυλακές Αβέρωφ. Εκεί ο Γλέζος εξαιτίας βασανιστηρίων προσβλήθηκε από φυματίωση βαριάς μορφής οπότε και αφέθηκε ελεύθερος.

Στις 21 Απριλίου του 1943 πιάστηκε και πάλι, αυτή τη φορά από τους Ιταλούς κατακτητές, για την ενάντιά τους δράση του, οπότε και παρέμεινε στη φυλακή για τρεις μήνες. Έξι μόλις μήνες μετά την απελευθέρωσή του από τους Ιταλούς, τον Φεβρουάριο του 1944 τον συνέλαβαν συνεργάτες των κατακτητών, για «επικίνδυνη αντεθνική δράση», και φυλακίσθηκε για 7,5 μήνες. Κατάφερε τελικά να δραπετεύσει τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

Μετά την απελευθέρωση ο Μανώλης Γλέζος εργάσθηκε ως συντάκτης στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» μέχρι τον Αύγουστο του 1947, οπότε και ανέλαβε αρχισυντάκτης και υπεύθυνος έκδοσης της εφημερίδας μέχρι το κλείσιμό της από τις Ελληνικές Αρχές στα τέλη Δεκέμβρη του 1947.

Τον Μάρτιο του 1948 συνελήφθη για τις πολιτικές του πεποιθήσεις και καταδικάστηκε αρκετές φορές με διάφορες ποινές, και μια φορά σε θάνατο για «αδικήματα Τύπου». Οι ποινές εκείνες δεν εκτελέσθηκαν, λόγω της δημόσιας κατακραυγής του Ελληνικού λαού και της διεθνούς κοινής γνώμης. Προσωπικότητες όπως ο Πικάσο, ο Σαρλ ντε Γκωλ και άλλοι κινητοποιήθηκαν υπέρ του. Οι ποινές του θανάτου του μετατράπηκαν σε μια καταδίκη σε ‘ισόβια δεσμά’ το 1950, που ούτε και εκείνη τελικά εκτελέστηκε.

Όταν το 1951 ιδρύθηκε η ΕΔΑ, ο Ζαχαριάδης πρότεινε να συμπεριληφθεί ο Μανώλης Γλέζος στους υποψήφιους βουλευτές, και έτσι ο φυλακισμένος Μανώλης Γλέζος εκλέχθηκε βουλευτής Αθηνών, υπό τη σημαία της Ενωμένης Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ).

Μετά την εκλογή του, ο Γλέζος πραγματοποίησε 12 ήμερη απεργία πείνας, με κύριο αίτημα την απελευθέρωση των 10 βουλευτών της ΕΔΑ που βρίσκονταν εξόριστοι. Τελικά το αίτημά του είχε γίνει μερικώς δεκτό, καθότι απελευθερώθηκαν οι 7 από τους 10, και εκείνος διέκοψε την απεργία πείνας. Μετά την αποφυλάκισή του το 1954 εκλέχθηκε μέλος της Διοικητικής Επιτροπής της ΕΔΑ, και στη συνέχεια οργανωτικός Γραμματέας της. Τον Δεκέμβριο του 1956 αναδείχθηκε σε διευθυντή της αριστερής εφημερίδας «Αυγή».

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν και άλλες κατηγορίες και καταδίκες του Μανώλη Γλέζου. Στις βουλευτικές εκλογές του 1981 και του 1985 ο Γλέζος εκλέχτηκε βουλευτής στην Α΄ εκλογική περιφέρεια Αθηνών και στην Β΄ εκλογική περιφέρεια Πειραιώς αντίστοιχα. Την 1η Ιανουαρίου 1987 παραιτήθηκε του βουλευτικού του αξιώματος, και το 1984 έγινε μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Ο Μανώλης Γλέζος για ένα διάστημα υπήρξε πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου διεκδίκησης των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα για τις καταστροφές που τα γερμανικά στρατεύματα προξένησαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής 1941 – 1944, αλλά και για το κατοχικό δάνειο. Ως πρόεδρος της Επιτροπής Ίδρυσης Βιβλιοθηκών είχε συμβάλει στη δημιουργία δεκάδων βιβλιοθηκών σε απομονωμένα νησιά του Αιγαίου, καθώς και μικρά χωριά της Ελλάδας.

Στις Ευρωεκλογές του 2014 εξελέγη ευρωβουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ, πρώτος σε σταυρούς προτίμησης μεταξύ των υποψηφίων όλων των κομμάτων.

Μαζί με τους ευρωβουλευτές Γιώργο Κατρούγκαλο και Κωνσταντίνα Κούνεβα, καθώς και τον βουλευτή Παν. Κουρουμπλή, ο Μανώλης Γλέζος εκπροσώπησε τον ΣΥΡΙΖΑ στη μεγάλη σιωπηλή πορεία κατά της τρομοκρατίας στο Παρίσι στις 11-1-2015, στην οποία συμμετείχαν 44 ηγέτες κρατών και πλήθος άνω των 3,5 εκατομμυρίων ατόμων.

Στις 17 Ιουνίου 2015 ο Γλέζος υπέβαλε την παραίτησή του από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς είχε ανακοινώσει ότι θα αποχωρήσει με την παρέλευση ενός χρόνου θητείας.

Θεωρώ αξιοσημείωτο το γεγονός ότι ο Μανώλης Γλέζος ήταν και σημαντικός συγγραφέας, όπως διαπιστώνουμε από τα ακόλουθα 15 βιβλία του:

*Η ιστορία του βιβλίου, 1974
*Από τη δικτατορία στη δημοκρατία, 1974
*Το φαινόμενο της αλλοτρίωσης στη γλώσσα, 1977
*Βίγλα Μνήμης, 1981
*Η συνείδηση της πετραίας γης, 1997
*Μαύρη Βίβλος της Κατοχής, 1999
*Ύδωρ, Αύρα, Νερό, 2001
*Ο άνθρωπος και η φύση, 2002
*Εθνική Αντίσταση 1940-1945, 2006, δύο τόμοι
*Και ένα μάρκο να ήταν… Οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα, 2012
*Νέκυιαι Ωδαί, Ιούνιος 2013
*Έξοδος, Δεκέμβριος, 2013
*Αντισταθείτε, Οκτώβριος 2015
*Στα Κυκλαδονήσια η αίσθηση στο φως στιχουργεί, Απρίλης 2016
*Ακρωνύμια, 2017, από τις εκδόσεις της Βουλής των Ελλήνων.

Ο Μανώλης Γλέζος πέθανε στις 30 Μαρτίου 2020. Η οικογένειά του σε ανακοίνωσή της, ανέφερε τα ακόλουθα:

«Ο αγαπημένος μας σύζυγος, πατέρας και παππούς, o αγωνιστής Μανώλης Γλέζος, έφυγε σήμερα Δευτέρα 30 Μάρτη από την ζωή. Η οικογένειά του ευχαριστεί θερμά τη Διοίκηση, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου ΝΙΜΤΣ, στο οποίο είχε νοσηλευτεί πολλές φορές στο παρελθόν, καθώς και τη Διοίκηση, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Νοσοκομείου ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ, για τις άοκνες προσπάθειές τους, τις τελευταίες μέρες της ζωής του. Η κηδεία του Μανώλη Γλέζου, λόγω των περιορισμών που ισχύουν, θα γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο. Γνωρίζουμε ότι οι σκέψεις των ανθρώπων που τον γνώρισαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, των φίλων του, των συναγωνιστών του, των συγγενών του και των συγχωριανών του, τον συντροφεύουν».

Θεωρώ ιδιαίτερου ενδιαφέροντος ένα άρθρο του Τίμου Φακαλή στην εφημερίδα “Μακεδονία” της Θεσσαλονίκης, 30/3/2020, με τίτλο «Όταν ο Μανώλης Γλέζος δίδασκε στα αμφιθέατρα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – Αναμνήσεις από συναγωνιστές». Στο εν λόγω δημοσίευμα γίνεται αναφορά στην αναγόρευση του Μανώλη Γλέζου από το ΑΠΘ σε Επίτιμο Διδάκτορα τον Ιανουάριο του 2018.

Ο Αθανάσιος Έλλις, σε άρθρο του με τίτλο «Το έθνος υποκλίθηκε, χαμήλωσε τις σημαίες», στην εφημερίδα “Η Καθημερινή”, 3/4/20, μεταξύ άλλων έγραψε και τα ακόλουθα:

«Ήταν πριν από τρία χρόνια, στο Δίστομο, όταν η Ζωή Κωνσταντοπούλου επιχείρησε να εμποδίσει τον τότε Πρέσβη της Γερμανίας στην Αθήνα, Πέτερ Σόοφ, να καταθέσει στεφάνι κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων για την ημέρα μνήμης για τους εκατοντάδες Έλληνες που δολοφονήθηκαν το 1944 από τους ναζί.

Η πρώην Πρόεδρος της Βουλής στάθηκε ενώπιον των επίσημων προσκεκλημένων και επιτέθηκε στον Πρέσβη, λέγοντας ότι η Γερμανία πρέπει να καταβάλει τις αποζημιώσεις στις οικογένειες των θυμάτων.

Παρενέβη ο Γλέζος, πήρε από το χέρι τον Σόοφ, του έδωσε το στεφάνι, και τον προέτρεψε να το καταθέσει στο μνημείο των εκτελεσθέντων. Ο Γερμανός Πρέσβης ακολούθησε διστακτικά την προτροπή του ανθρώπου που αποτέλεσε το σύμβολο του αγώνα των Ελλήνων κατά του Γ΄ Ράιχ. Κατέθεσε το στεφάνι, αναγνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τις θηριωδίες των προγόνων του και αποτίοντας φόρο τιμής στα θύματά τους.

Λίγο αργότερα, στην ομιλία του, ο Γλέζος, που ήταν τιμώμενο πρόσωπο στην εκδήλωση όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης Διστόμου, είπε το αυτονόητο: «Το παιδί του εγκληματία, όσα εγκλήματα κι αν έχουν κάνει ο πατέρας και η μάνα του, δεν ευθύνεται γι’ αυτά».

ΣΥΛΛΥΠΗΤΗΡΙΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ

Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου, στο συλλυπητήριο μήνυμά της για τον θάνατο του Μανώλη Γλέζου επισήμανε τα ακόλουθα:
«Ένας γενναίος άνθρωπος, ένα σύμβολο της αντίστασης κατά του ναζισμού, ένας ασυμβίβαστος υπερασπιστής της κοινωνικής δικαιοσύνης, έφυγε σήμερα από κοντά μας. Ο Μανώλης Γλέζος, ο αγνός πατριώτης με όλη τη σημασία της λέξης, ο δυναμικός και ευαίσθητος πολίτης μέχρι το τέλος της πολυκύμαντης διαδρομής του, θα παραμείνει στη μνήμη μας ως μια εμβληματική μορφή της σύγχρονης ιστορίας μας. Στην οικογένειά του και όσους συμπορεύτηκαν μαζί του εκφράζω τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια».

Ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε πως το έθνος χαμηλώνει τις σημαίες για να περάσει ένας μεγάλος Έλληνας, και έκανε την ακόλουθη αναφορά:

«Το έθνος χαμηλώνει τις σημαίες του για να περάσει ένας μεγάλος Έλληνας. Αυτός που πρώτος κατέβασε το σύμβολο των κατακτητών από την Ακρόπολη. Για να αναδειχθεί, έτσι, ο ίδιος σε σύμβολο της ελεύθερης πατρίδας μας.

Ο Μανώλης Γλέζος εκπροσώπησε μία γενιά που δεν λύγισε και δεν υποτάχθηκε. Ούτε και φυλακίστηκε σε κομματικούς φανατισμούς. Μια γενιά αφιερωμένη στην Ελλάδα, στην Ελευθερία και στη Δημοκρατία.

Υπήρξε, όμως, ταυτόχρονα, και ένας γλυκός άνθρωπος. Προσωπικά, δεν θα ξεχάσω ποτέ την επίσκεψή του στο σπίτι μου – ένας λεοντόκαρδος με τρυφερό βλέμμα και με ένα κόκκινο γαρύφαλλο στο χέρι – το βράδυ που έφυγε ο πατέρας μου. Θα μας λείψει πολύ…

Ο θάνατος του Μανώλη Γλέζου αφήνει τους Έλληνες φτωχότερους. Αλλά η ζωή του αφήνει την Ελλάδα πλουσιότερη. Γιατί το παράδειγμα του – το παράδειγμα μιας ζωής αγνού πατριώτη και αληθινού μαχητή – μένει φωτεινός οδηγός για όλους. Και μας οπλίζει με δύναμη, ώστε να ξεπερνούμε ενωμένοι δυσκολίες όπως οι σημερινές.

Μαζί με όλους τους Έλληνες, σκύβω με σεβασμό το κεφάλι στη μνήμη του Μανώλη Γλέζου. Τον αποχαιρετώ με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη. Και εκφράζω τα πιο θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένειά του».

Ο κ. Αλέξης Τσίπρας, Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, στο μήνυμά του για τον θάνατο του Μανώλη Γλέζου ανέφερε τα ακόλουθα:

«Γενναίος, όρθιος, μαχόμενος μέχρι την τελευταία στιγμή, ο Μανώλης Γλέζος έφτασε στο τέλος μιας μοναδικής διαδρομής. Η Ελλάδα, η Δημοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη, έχασαν έναν σπουδαίο μαχητή της πρώτης γραμμής. Η ανθρωπότητα έχασε τον άνθρωπο που πρώτος σήκωσε ανάστημα στο ναζισμό, ταπεινώνοντας τη σημαία του Χίτλερ. Η Αριστερά, όλοι μας, νιώθουμε σήμερα ορφανοί. Αλλά και τυχεροί που πορευτήκαμε μαζί του. Ο Μανώλης Γλέζος θα μείνει στην αιωνιότητα ως ένα σύμβολο αγωνιστή, που ήξερε να θυσιάζεται για τους ανθρώπους. Καλό σου ταξίδι, σύντροφε Μανώλη!».

Η κ. Φώφη Γεννηματά, Πρόεδρος του Κινήματος Αλλαγής και Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, δήλωσε τα ακόλουθα:

«Η Ελλάδα έχασε σήμερα έναν μεγάλο πατριώτη, αγωνιστή, έναν σπουδαίο δημοκράτη. Αποχαιρετούμε με θλίψη τον Μανώλη Γλέζο. Το σύμβολο της Αντίστασης. Μια ζωή γεμάτη αγώνες. Μια ζωή ενός ασυμβίβαστου ήρωα. Η ζωή του ήταν μια ζωή γεμάτη πάθος για τον άνθρωπο, για το δίκιο και τη λευτεριά, την αξιοπρέπεια και τη δημοκρατία. Για αυτά πάλεψε εκτός και εντός Βουλής, από τα έδρανα της Αριστεράς, αλλά και του ΠΑΣΟΚ πλάι στον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ελληνικός λαός τον αγάπησε και τον τίμησε με την ψήφο του.

Θα τον θυμόμαστε πάντα, για την περηφάνια, την εντιμότητα και την αγωνιστικότητα που μας δίδαξε. Σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές γενιές».

Ο κ. Βλαντίμιρ Πούτιν, Πρόεδρος της Ρωσίας, σε συλλυπητήριο τηλεγράφημά του για τον θάνατο του Μανώλη Γλέζου, το οποίο απέστειλε στον Έλληνα πρωθυπουργό κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, χαρακτήρισε τον Μανώλη Γλέζο πραγματικό φίλο της Ρωσίας και σταθερό υποστηρικτή της εδραίωσης της αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, και ότι είχε συμβάλει στον αγώνα κατά της διαστρέβλωσης της Ιστορίας.

Η κηδεία του Μανώλη Γλέζου έγινε με δημόσια δαπάνη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών σε στενό οικογενειακό κύκλο, λόγω του περιορισμού κυκλοφορίας ενόψει της πανδημίας του κορονοϊού, ενώ η σημαία στην Ακρόπολη κυμάτιζε μεσίστια. Ο τάφος είχε προσφερθεί τιμητικά από τον Δήμο Αθηναίων.