Δεν υπάρχει λόγος να μην είμαστε ευτυχισμένοι, αφού έχουμε κάπου να κοιμηθούμε, κάτι να φάμε, κάτι να πιούμε, κάποιους ανθρώπους ν’ αγαπήσουμε και κάτι ευχάριστο ν’ ασχοληθούμε. Θυμάμαι τον πατέρα μου, φτωχός αλλ’ άριστος τεχνίτης της ζωής, που πέθανε κοκκινομάγουλος και εκατοχρονίτης, να μου λέει: «Δεν χρειαζόμαστε πολλά για να βγάλουμε και τούτον τον χειμώνα: αλεύρι, σπορέλαιο, ξύλα και κόκκινο κρασί». Η δική του πυθαγόρεια τετρακτύς! Ιερή συνταγή για τη χαρά τη ζωής!
Γιατί άραγε ο άνθρωπος αυτός ήταν ευτυχισμένος, έχοντας μόνο τ’ απαραίτητα πράγματα για τη ζωή; Διότι έμαθε να ζει σε στεγανά διαμερίσματα της μιας ημέρας. Έβλεπε το φαινόμενο της ζωής σαν έναν ακένωτο ωκεανό, και τον εαυτό του σαν ένα μικρό καράβι που έπρεπε ν’ αντέξει το δύσκολο ταξίδι.
ΤΟ ΚΑΡΑΒΙ
Ήξερε ο άνθρωπος αυτός ότι αν το «καράβι» του δεν ήταν χωρισμένο σε μικρά στεγανά διαμερίσματα, θα βυθιζόταν με την πρώτη πρόσκρουση σε κάποιον ύφαλο, καθώς το νερό θα γέμιζε όλον τον εσωτερικό χώρο. Αν όμως ήταν χωρισμένο σε μικρά στεγανά διαμερίσματα, τότε μόνο το ένα από αυτά θα γέμιζε νερό: τα υπόλοιπα θα παρέμειναν στεγανά και το «καράβι» του θα συνέχιζε με ασφάλεια το ταξίδι του.
Χωρίζοντας λοιπόν τη ζωή του σε μικρά στεγανά διαμερίσματα της μιας ημέρας, ο κάθε απρόβλεπτος «ύφαλος», το κάθε αναπάντεχο χτύπημα απ’ έξω, η κάθε στενοχώρια «γέμιζε» μόνο ένα στεγανό διαμέρισμα: αυτό της μιας ημέρας. Οι επόμενες ημέρες του παρέμειναν στεγανές και προχωρούσε!
Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ
Αλλά στην τέχνη της ζωής χρησιμοποιούσε κ’ ένα άλλο χρήσιμο εργαλείο: αυτό σύγκρισης των κακών. Συνέκρινε την όποια δική του κακοτυχία με τις κακοτυχίες των άλλων ανθρώπων, τις πολύ πιο χειρότερες από τη δική του, κ’ ένιωθε ευτυχισμένος!
Όντας αυτοδίδακτος (διάβαζε με τις ώρες ακίνητος σ’ ένα κάθισμα), είχε μάθει εκείνο το ποίημα, που παραθέτει ο Αμερικανός συγγραφέας Dale Carnegie στο βιβλίο του «How to Stop Worrying and Start Living»:
«I had the blues / because I had no shoes, / until down the street / I met a man without feet». Σε ελεύθερη μετάφραση: «Ήμουν στενοχωρημένος επειδή δεν είχα παπούτσια, μέχρι που κάτω στο δρόμο συνάντησα κάποιον που δεν είχε πόδια».
Είχε μάθει κ’ εφάρμοζε ακόμη και τούτο εδώ: «For every ailment under the sun / there is a medicine or there is none. If there is one, / try to find it. / If there is none, / never mind it». Δηλαδή, «Για κάθε ασθένεια κάτω από τον ήλιο, υπάρχει φάρμακο ή δεν υπάρχει. Αν υπάρχει, προσπάθησε να το βρεις. Αν δεν υπάρχει, ξέχασέ το»!
Ο ΑΠΑΙΔΕΥΤΟΣ
Φαίνεται πως την τέχνη της ζωής την κατέχουν καλύτερα οι απαίδευτοι. Ο φιλόσοφος Bertrand Russell, στο βιβλίο του «The Conquest of Happiness», λέει ότι, όταν ήταν μικρός, είχε γνωρίσει έναν άνθρωπο που κόντευε να εκραγεί από ευτυχία. Το μόνο που ήξερε να κάνει στη ζωή του ήταν σκάβει και ν’ ανοίγει πηγάδια!
Ήταν πανύψηλος και απίστευτα μυώδης. Δεν ήξερε ούτε να διαβάζει ούτε να γράφει, και όταν το 1885 τού δόθηκε το δικαίωμα να ψηφίσει για το Κοινοβούλιο, τότε έμαθε για πρώτη φορά ότι υπήρχε κάτι τέτοιο στην Αγγλία.
Μιας και ανάφερα τον Russell, αυτές τις μουντές, άχρωμες ημέρες της υποχρεωτικής απομόνωσης λόγω κορωνοϊού, «ξεψαχνίζω» πάλι τα βιβλία του. Ερανίζομαι αποσπάσματα από το τελευταίο κεφάλαιο («The Happy Man») του ως άνω βιβλίου του.
ΕΡΑΝΙΣΜΑΤΑ
Είναι φανερό, λέει ο Russell, ότι η ευτυχία εξαρτάται από εξωτερικές, αλλά και από εσωτερικές καταστάσεις. Ορισμένα πράγματα είναι απαραίτητα για την ευτυχία της πλειονότητας των ανθρώπων, αλλά αυτά είναι απλά πράγματα: φαγητό, κατοικία, υγεία, αγάπη, οικογένεια, ευχάριστη εργασία.
Ο ευτυχισμένος άνθρωπος είναι εκείνος που ζει αντικειμενικά, που είναι στοργικός, που έχει πολλά ενδιαφέροντα, που εξασφαλίζει την ευτυχία του μέσω αυτών των ενδιαφερόντων του και της στοργής του. Όλ’ αυτά με τη σειρά τους καθιστούν τον ίδιο αντικείμενο ενδιαφέροντος και στοργής των άλλων ανθρώπων. Το να λαμβάνει κανείς στοργή, αποτελεί ισχυρή αιτία ευτυχίας. Και αυτός που λαμβάνει στοργή, είναι ο ίδιος που πρώτος την προσφέρει.
Η ευτυχισμένη ζωή, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, ταυτίζεται με την καλή ζωή. Ο ευτυχισμένος άνθρωπος αισθάνεται πολίτης του σύμπαντος και απολαμβάνει ελεύθερα το θέαμα και τις χαρές που αυτό χαρίζει. Δεν τον ανησυχεί η σκέψη του θανάτου, γιατί δεν νιώθει ξεκομμένος από τους απογόνους του που τον ακολουθούν.
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ
Από την αρχαιότητα ως σήμερα, είναι πολλοί αυτοί που μίλησαν για την κατάκτηση της ευτυχίας, με τον καθένα να περιγράφει τη δική του κατακτητική στρατηγική.
Δεν πιστεύω πως υπάρχει μία μόνο στρατηγική και μία τέχνη της ζωής: υπάρχουν πολλές. Ο τυφλός, που είναι και κωφός, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι είναι ευτυχισμένος επειδή δεν βλέπει ούτε ακούει τις αθλιότητες του κόσμου. Κάποιος άλλος, σαν τον Καζαντζάκη, θα έλεγε πως είναι δυστυχισμένος επειδή νιώθει ευτυχισμένος, την ώρα που κάποιοι άλλοι υποφέρουν.
Τέλος, πιστεύω πως η ευτυχία είναι πορεία, δεν είναι τέρμα πορείας. Είναι ταξίδι, δεν είναι Ιθάκη. Είναι εσωτερική υπόθεση, είναι σκέψη, είναι καλή ανάγνωση του βιβλίου της ζωής, δεν είναι εξωτερικά αντικείμενα ούτε παροδικές επιτυχίες.
