1 Άλλη η μέρα κήρυξης της επανάστασης, άλλη του εορτασμού
Η 25η Μαρτίου ως ημέρα εορτασμού του εθνικού ξεσηκωμού δεν «συνέβη» αλλά επιλέχθηκε… το 1838 επί βασιλείας Όθωνα.
Το Βασιλικό Διάταγμα που καθιέρωσε την επέτειο εξηγεί άλλωστε ότι η επιλογή της ημέρας ήταν στοχευμένη για να συμπίπτει με τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Η Επανάσταση δηλαδή είχε ήδη «ξεκινήσει» πριν τις 25 του Μάρτη.
Για την ακρίβεια, η επίσημη κήρυξή της τοποθετείται στα τέλη Φεβρουαρίου του 1821 στο Ιάσιο, πρωτεύουσα του τότε πριγκιπάτου της Μολδαβίας, από τον ηγέτη της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Σε άλλες «πρωτιές»… η πολιορκία των Καλαβρύτων στις 21 Μαρτίου θεωρείται η πρώτη πολεμική πράξη του επαναστατικού αγώνα στην Πελοπόννησο, ενώ η κατάληψη της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου ο πρώτος σημαντικός σταθμός στο χρονικό της εξέγερσης.
2 Μια μαζική απώλεια Ελλήνων είχε θετική «παρενέργεια» για την Επανάσταση
Ο λόγος για τη σφαγή δεκάδων χιλιάδων στη Χίο το 1822, γιατί ενέπνευσε το ξεκίνημα της καλλιτεχνικής προπαγάνδας υπέρ της Ελλάδας.
Τα εύσημα αποδίδονται σε έναν Γάλλο, τον ζωγράφο Ευγένιο Ντελακρουά με το ομώνυμο έργο του «Η Σφαγή της Χίου» (1824).
Δύο χρόνια μετά την αιματηρή μάχη, ο πίνακας που αποτυπώνει την ανθρώπινη απελπισία μπροστά στον εικονιζόμενο «Οθωμανό βάρβαρο» πρωτοστατούσε στα σαλόνια των Ευρωπαίων διανοουμένων.
Και ο συμβολισμός είχε απτό αποτέλεσμα.
Γιατί υπήρξε καταλύτης στην ευαισθητοποίηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για στήριξη του αγώνα απελευθέρωσης των Ελλήνων.
Ακολούθησαν περισσότερα έργα του Ντελακρουά και άλλων, ενώ στην καταστροφή της Χίου αναφέρεται και το ποίημα του Βίκτωρ Ουγκώ «Το Ελληνόπουλο».
3 Διίστανται οι απόψεις για το «κρυφό σχολειό»
Μια απλή έρευνα στο google οδηγεί σε πληθώρα πηγών, άρθρων και τοποθετήσεων που «βασανίζουν» το πού τελειώνει η ιστορική πραγματικότητα και πού ξεκινά ο μύθος της λαϊκής παράδοσης για τον θεσμό του κρυφού σχολείου.
Αδύνατο να συμπεριλάβουμε όλα τα αντιπροσωπευτικά επιχειρήματα σε δύο γραμμές και ‘επικίνδυνη’ μια πρόχειρη τοποθέτηση υπέρ ή κατά για κάτι που παιδεύει ακόμη ιστορικούς.
Αυτό στο οποίο μάλλον όλοι συμφωνούν είναι ότι η ‘εικόνα’ του κρυφού σχολείου έμεινε χαραγμένη στη μνήμη των Ελλήνων, σε μεγάλο βαθμό χάρη στον ομώνυμο πίνακα του Νικόλαου Γύζη.
Η ελαιογραφία του 1885-’86, που φιγουράρει ανά τα χρόνια στα ελληνικά σχολικά βιβλία, απεικονίζει έναν ιερομόναχο να διδάσκει παιδιά σε δωμάτιο με πενιχρό φως, στηρίζοντας τον θεσμό/θρύλο (εξαρτάται ποιον θα ρωτήσεις) κρυφών νυχτερινών σχολείων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
4 Οι ελληνικοί εμφύλιοι ξεκίνησαν πριν καλά-καλά την ίδρυση ελληνικού κράτους
Παράδοξο και όμως αληθινό και άρα… εθνικό.
Ενδεικτική η διαμάχη μεταξύ υποστηρικτών του πρώτου Κυβερνήτη της χώρας και Αντικαποδιστριακών, που κορυφώθηκε μεν στα γεννοφάσκια του ελληνικού κράτους με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά ξεκίνησε στην τελευταία φάση της επανάστασης.
Ήδη όμως και πριν το «μικρόβιο» της εμφύλιας έριδας είχε κάνει την εισβολή του. Ξεχωρίζουν οι εμφύλιες πολεμικές συγκρούσεις του 1824 σε Αρκαδία και Αργολίδα.
Κύρια αντίπαλα μέτωπα: οπλαρχηγοί -με επικεφαλής (αντιπρόεδρο του Εκτελεστικού) τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη- και πολιτικοί – με επιφανή μορφή (πρόεδρο του Βουλευτικού) τον αγγλόφιλο Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο.
Οι τελευταίοι είχαν πλεονέκτημα με εξασφάλιση στήριξης προκρίτων Πελοποννήσιων και εύπορων νησιωτών.
Τα αποτελέσματα της νίκης τους; αποκλεισμός των οπλαρχηγών από την εξουσία, φυλάκιση του «Γέρου του Μοριά» και βέβαια αποδυνάμωση του απελευθερωτικού αγώνα κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
5 «Είναι πολλά τα λεφτά Άρη»
Η ατάκα από τη ‘Λόλα’ του ελληνικού κινηματογράφου του 1964 όχι μόνο παραμένει επίκαιρη, αλλά αναδεικνύεται και διαχρονική… αναδρομικά.
Απόδειξη, τα δάνεια του 1821 από «ξένους» που έφταναν στον επαναστατικό κορβανά κατόπιν «εκπτώσεων» όχι μόνο από μεσάζοντες αλλά και τους «δικούς μας».
Το πρώτο δάνειο ήρθε από τους Άγγλους με ονομαστική αξία 800.000 λίρες.
Ήδη η σύμβαση του 1824 διάρκειας 36 ετών προέβλεπε ότι η Ελλάδα θα λάμβανε λίγο πάνω από το μισό – 472.000 λίρες.
Μεσολάβησαν, όμως, παρακρατήσεις για προκαταβολικούς τόκους, διακανονισμοί για αγορά πολεμοφοδίων, προμήθειες και άλλα έξοδα με το «καθαρό» ποσό που έφτασε και με καθυστέρηση -όπως πληροφορούμαστε- να ανέρχεται σε 298.700 λίρες.
Τα παρατράγουδα συνεχίστηκαν και στη διαχείριση του δανείου με σπατάλες και υπεξαιρέσεις.
Παράδειγμα, ο Στερεοελλαδίτης Γιάννης Γκούρας, που φέρεται να λάμβανε μερίδιο για μισθούς και τρόφιμα που αντιστοιχούσαν σε 12.000 άνδρες, ενώ η ομάδα ενόπλων του δεν ξεπερνούσε τους 3.000.
6 Και ένα επίκαιρο για το 2021 αξιοπερίεργο
Πιο πολλοί ήταν οι νεκροί από επιδημίες και ασθένειες που θέριζαν εκείνη την εποχή παρά από μάχες.
Αυτό προκύπτει από βιβλιογραφική έρευνα του καθηγητή Ιατρικής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Θεόδωρου Δαρδαβέση.
Το χαρακτηριστικό απόσπασμα από παρουσίαση με τίτλο «Η δημόσια υγεία και η περίθαλψη των αγωνιστών κατά την περίοδο της Eπανάστασης του 1821»* κάνει λόγο για «την εκδήλωση σοβαρών ασθενειών, από τις οποίες οι κυριότερες ήταν η δυσεντερία, η χολέρα, η πανώλης, η ευλογιά και η ελονοσία, που προκάλεσαν αθροιστικά περισσότερους θανάτους, συγκριτικά με τις απώλειες στα πεδία των μαχών».
Για ό,τι έχει σημασία, ο εξανθηματικός τύφος θεωρείται η πρώτη καταγεγραμμένη επιδημία μετά την κήρυξη της επανάστασης, με τον «ασθενή μηδέν» να τοποθετείται στην Τρίπολη.
*Βρείτε την στον σύνδεσμο Υγειονομική Φροντίδα Αγωνιστών 1821
