ΣΥΜΦΩΝΑ με τις προβλέψεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η παγκόσμια οικονομία αναμενόταν να συρρικνωθεί κατά 5,2% το 2020. Επιπρόσθετα, η οικονομική δραστηριότητα μεταξύ των προηγμένων και των αναπτυσσόμενων οικονομιών αναμένεται να μειωθεί κατά 7% και 2,5% αντίστοιχα το 2020, καθώς η εγχώρια ζήτηση και προσφορά, το εμπόριο και η χρηματοδότηση έχουν διαταραχθεί σοβαρά.

Εύλογα διατρέχουμε μια περίοδο που τα έθνη αντιμετωπίζουν μια οικονομική ύφεση το εύρος και το μέγεθος της οποίας είναι συγκλονιστικό. Αυτό ομως παρουσιάζει προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες, για κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο που βρίσκονται σε μη ανεξερεύνητες έως τώρα θάλασσες. Αντιμετωπίζουν το δύσκολο έργο της διαχείρισης μιας σοβαρής κρίσης στη δημόσια υγεία που επιτάσσει προσεκτικές κινήσεις για να αποφευχθεί μία παράλληλη οικονομική και κοινωνική καταστροφή.

Μέσα σε αυτό το αβέβαιο τοπίο παρατηρούμε και γεωστρατηγικές και οικονομικές ανακατατάξεις στην παγκόσμια οικονομία. Για παράδειγμα, το ποσοστό της ανερχόμενης Κίνας στην παγκόσμια οικονομία παρουσιάζει ανοδική τάση και από το μόλις 3,6% στο οποίο ανερχόταν το 2000 είναι 17,8% σήμερα, με αναμενόμενη την αναρρίχηση της Κίνας στην πρώτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης και την υποβάθμιση των ΗΠΑ στη δεύτερη, περίπου το 2028. Αυτό συντελεί και σε γεωπολιτικες εντάσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων, αλλά και μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Σε αυτή την χρονική στιγμή μία εκτίμηση διαχρονικά για την πορεία της Κινας είναι άξια λογου. Εν μέσω της υγειονομικής κρίσης η Κίνα επέδειξε μία αποτελεσματική και, συνάμα, ταχύτατη αντιμετώπιση της πανδημίας, και σταθεροποίηση της οικονομίας. Στην κινεζική γλώσσα η μετάφραση (ορισμός) της κρίσης εστιάζεται στο αρχικό στάδιο του κινδύνου και στις ευκαιρίες που γεννιούνται μετά την έξοδο από αυτό το στάδιο.
Αυτή την εξέλιξη προμήνυε πριν από 90 χρόνια ο Bertrand Russell, όταν είπε ότι η Κίνα είναι ικανή να προσπεράσει την Αμερική ως υπερδύναμη, βασιζόμενη σε ένα μακροπρόθεσμο ορίζοντα ανάπτυξης πού διαφέρει από την βραχυπρόθεσμη νοοτροπία εθνών της Δύσης, και επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι:
«Οι Κινέζοι είναι ένα μεγάλο έθνος, που δεν έχει ανοχή προς μια μόνιμη καταστολή από αλλοεθνείς. Δεν θα συναινέσουν στην υιοθέτηση ανήθικων πρακτικών για να αποκτήσουν στρατιωτική δύναμη. Αλλά είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν τις αρετές μας για να κτίσουν επάνω στην σοφία. Νομίζω ότι είναι οι μόνο οι άνθρωποι στον κόσμο που πιστεύουν πραγματικά ότι η σοφία είναι πιο πολύτιμη από τα ρουμπίνια». (Το πρόβλημα της Κίνας (1922), Ch. XIII: Ανώτατη εκπαίδευση στην Κίνα-Μπέρτραάντ Ράσσελ)

Με τον ίδιο τρόπο σκέψης συντάσσεται και ο Νίκος Καζαντζάκης, την καρδιά του οποίου κέρδισε η Κίνα. Ένας άνδρας του πνεύματος και του σώματος, που στην Κίνα είδε τους ακατέργαστους, προσγειωμένους ανθρώπους καθώς και ρίζες πολιτισμού που τον συνεπήραν. Ήταν ηή χώρα στην οποία λαχταρούσε να ζήσει πριν από τον θάνατό του όταν αρρώστησε κατά τη διάρκεια του τελευταίου ταξιδιού του στην Κίνα. Στην συνέχεια τιμήθηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα ως ένας σπουδαίος συγγραφέας και λάτρης της ειρήνης.
Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την διάρκεια της επίσκεψής του τον Νοέμβριο του 2019 στην Ελλάδα, στην επίσημη ομιλία του ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping, κάνει αναφορά στον Νίκο Καζαντζάκη ως έναν γίγαντα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, προσθέτοντας, επίσης, ότι «ο Κομφούκιος και ο Σωκράτης ήταν οι δύο μάσκες που κάλυπταν το ίδιο πρόσωπο της ανθρώπινης λογικής», και επισημαίνοντας ότι οι σπουδαίοι πολιτισμοί έχουν πολλά κοινά να προσφέρουν σαν μαθήματα για το μέλλον.

Όντως, ο κινεζικός πολιτισμός ανήκει σε έναν από τους παλαιότερους πολιτισμούς, όπως συμβαίνει και με τον ελληνικό πολιτισμό, και οι κομφουκιανικές διδασκαλίες έχουν θεωρηθεί ως η αδιαμφισβήτητη ηθική επιλογή που ρυθμίζει τη μέση κινεζική νοοτροπία και συμπεριφορά, ανεξάρτητα από κάθε θρησκευτικό υπόβαθρο. Εκτός αυτού, χρησιμεύουν επίσης ως πρακτικός οδηγός για τη ρύθμιση της συμπεριφοράς (μέσω ανθρωπίνων αρετών και αξιών) της ζωής εκατομμυρίων ανθρώπων στην Κίνα, την Ιαπωνία και τις νεοβιομηχανικές χώρες της Ανατολικής Ασίας όπως η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν, Χονγκ Κονγκ και Σιγκαπούρη, με όλες αυτές τις χώρες να έχουν επηρεαστεί από τον Κομφουκιανισμό.

Υπάρχει, δηλαδή, ένα μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που ευθυγραμμίζεται με την Κομφούκια φιλοσοφία, όπου η μετριοπάθεια είναι ένας από τους βασικούς μοχλούς και, συνεπώς, ένας από τους σημαντικούς καταλύτες για τη διατήρηση και τη διαιώνιση μιας υγιούς οικονομίας με κοινωνική και πολιτική σταθερότητα που θεωρείται ως η «σωστή κουλτούρα». Η εξάρτηση της Κίνας από τα αρχαία Κομφουκιανά οικονομικά πρότυπα έχει γίνει και η κινητήρια δυναμη του εκσυγχρονισμού της Κίνας, και ένας από τους βασικούς λόγους για την «άνθηση» της Κίνας τα τελευταία χρόνια.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι τόσο ο Κομφούκιος όσο και ο Πλάτωνας έχουν την ανθρώπινη μετριοπάθεια στο επίκεντρο της σκέψης τους και η σοφία τους μας καθοδηγεί προς την ανάγκη να ζούν οι άνθρωποι αρμονικά, καί ταυτόχρονα όμως οικονομικά δυναμικοί. Ήταν και η θέση του Πλάτωνα ότι ο πλούτος είναι σημαντικός για τα άτομα και τις κοινωνίες, διότι δίνει στους ανθρώπους την ελευθερία να επιλέξουν να ζήσουν μια «δίκαιη» ζωή και διευκολύνουν υψηλότερα επίπεδα ευημερίας και ευτυχίας, αλλά η προσκόλληση στον πλούτο από μονη της θα οδηγούσε στην παρακμή λόγω τής έλλειψης ενός υπόβαθρου γενικής ηθικής. Και αυτή διαφαίνεται νά είναι μία κατεύθυνση προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο που αναδύεται μέσα από την κρίση τής πανδημίας.

Μέσα από αυτό το σκηνικό η αναβίωση του δρόμου του μεταξιού, που συνέδεε και την Ελλάδα με την Κίνα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, θα ανοίξει ακόμη περισσότερους διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, όπως και ανάμεσα στην Κίνα και την Ελλάδα. Και η συνεχώς αυξανόμενη παρουσία μίας Κινέζικης κοινότητας στην Ελλάδα μας δίνει ακόμη έναν λόγο για την καλλιέργεια συνεργασιών με την Κίνα με βάση αυτά τα ιστορικά δεδομένα..
*Ο Steve Bakalis είναι επισκέπτης καθηγητής στο Central University of Finance and Economics του Πεκίνου στην Κίνα.