Επιχείρηση «Αττίλας Ι»
Το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας των Αθηνών που έγινε την Δευτέρα, 15 Ιουλίου, κατά του προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο αλληλοσπαραγμός που ακολούθησε και που σκόρπισε τον φόβο και τον τρόμο και βύθισε το νησί σε ανείπωτο χάος, δυστυχώς, έδωσε το «έναυσμα» στην Τουρκία, η οποία, επικαλούμενη το Άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων, επενέβη -«ειρηνική επέμβαση» την ονόμασε- για την προστασία δήθεν των Τουρκοκυπρίων και επαναφορά της συνταγματικής τάξης.
Τετάρτη 17 Ιουλίου: Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, καταδιωκόμενος, φθάνει στη Μάλτα.
Πέμπτη, 18 Ιουλίου: Η πραξικοπηματική κυβέρνηση Σαμψών, δίνει την πρώτη συνέντευξη Τύπου, λέγοντας ότι «δεν βλέπει κίνδυνο τουρκικής εισβολής και ότι δεν συντρέχει λόγος στρατιωτικής επέμβασης της Τουρκίας στην Κύπρο».
Σάββατο, 20 Ιουλίου: Αποφράδα μέρα. Από νωρίς το πρωί πολεμικά άρχισαν να αποβιβάζουν δυνάμεις ανενόχλητα στην περιοχή του Πέντε Μίλι, οκτώ χιλιόμετρα δυτικά της Κερύνειας.
Σχεδόν ταυτόχρονα, σμήνη τουρκικών αεροπλάνων άρχισαν τις επιθέσεις κατά κύματα, κατά της ευρύτερης περιοχής της Λευκωσίας, ενώ άλλα αεροσκάφη και ελικόπτερα επιχειρούσαν ρίψεις αλεξιπτωτιστών σε επίκαιρα σημεία. Οι κάτοικοι βρέθηκαν στο έλεος των εισβολέων.
Άοπλοι πολίτες δολοφονήθηκαν, γυναίκες βιάστηκαν και αιχμάλωτοι στρατιώτες εκτελέστηκαν.
Το βράδυ της ίδιας ημέρας, οι Τούρκοι, με αλεξιπτωτιστές και δυνάμεις καταδρομών, είχαν ενισχυμένες τις θέσεις τους στον τουρκοκυπριακό θύλακα Λευκωσίας-Αγύρτας.
Είχαν, επίσης, δημιουργήσει μικρό προγεφύρωμα δυτικά της Κερύνειας και με την Αεροπορία τους, είχαν εξαρθρώσει την Εθνοφρουρά, σπέρνοντας πανικό σε ολόκληρο το νησί.
Οι ομάδες της Εθνικής Φρουράς και της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου, όταν κινητοποιήθηκαν, πολέμησαν με ηρωική αυτοθυσία, χωρίς μάλιστα να διαθέτουν αεροπορική κάλυψη και σύγχρονο οπλισμό. Το ίδιο και ο ανδρικός πληθυσμός. Mε ό,τι διέθετε ο καθένας…
Και ενώ οι μάχες μαίνονταν, το Συμβούλιο Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, εξέδωσε το υπ’ αριθμόν 353 Ψήφισμα, με το οποίο καλούσε σε κατάπαυση του πυρός και αποχώρηση του «ξένου στρατιωτικού δυναμικού».
Δευτέρα, 22 Ιουλίου: Αφότου έληξε η συμφωνία της ανακωχής, οι Τούρκοι περικύκλωσαν και βομβάρδισαν την Κυρήνεια θέτοντάς την υπό τον έλεγχό τους, πλην του φρουρίου και ορισμένων εστιών αντίστασης. Στόχος τους πλέον ήταν να επεκτείνουν τις θέσεις τους και να καταλάβουν το αεροδρόμιο της Λευκωσίας, για να δημιουργήσουν αερογέφυρα με την Τουρκία.
Τετάρτη, 24 Ιουλίου: Αναλαμβάνει ως προεδρεύων της Δημοκρατίας ο Γλαύκος Κληρίδης και στην Αθήνα επιστρέφει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος μετά από επτά χρόνια δικτατορίας, σχηματίζει πολιτική κυβέρνηση.
Πέμπτη, 25 Ιουλίου: Οι εισβολείς συνεχίζουν την προέλαση παρά τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Στο μεταξύ, ενώ κύματα προσφύγων από το Βορρά καταφθάνουν στο νότιο μέρος του νησιού, μεγαλώνει ο κατάλογος των αγνοουμένων.
Παρασκευή, 26 Ιουλίου: Συνεχίζονται οι παραβιάσεις εκ μέρους των τουρκικών δυνάμεων κατά της συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός.
Δευτέρα, 29 Ιουλίου: Ο Μακάριος συναντήθηκε με τον Κίσινγκερ και του παρέδωσε Μνημόνιο με πέντε όρους, προκειμένου να υπάρξει πολιτική λύση. Δυστυχώς, απέτυχε.
Με το τέλος του «Αττίλα Ι» οι Τουρκικές Δυνάμεις έλεγχαν το 7% της Κύπρου. Μαζί, και, το λιμάνι της Κερύνειας για ανεφοδιασμό και ως το χωριό Κιόνελι, βόρεια της πρωτεύουσας.
Επιχείρηση «Αττίλας ΙΙ»
Η ανακωχή που συμφωνήθηκε, για να δοθεί η ευκαιρία στη διπλωματία να αναχαιτίσει την τουρκική προέλαση, δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει τα χειρότερα που θα βίωνε η Κύπρος σε διάστημα λιγότερο από ένα μήνα αργότερα.
Δυστυχώς, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων -Τζέιμς Κάλλαχαν της Βρετανίας, Γεωργίου Μαύρου της Ελλάδας και Τουράν Γκιουνές της Τουρκίας, καθώς και του προεδρεύοντος Γλαύκου Κληρίδη και του Ραούφ Ντενκτάς των Τουρκοκυπρίων, φάνηκε με τον πλέον εμφατικό τρόπο, ότι η Τουρκία ψαλίδιζε μεθοδικά τις όποιες προοπτικές για κατάληξη σε διπλωματική λύση, στοχεύοντας στην επανέναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων.
Και ενώ συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις στη Γενεύη, τα Ψηφίσματα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και οι προσφυγές στο Συμβούλιο Ασφαλείας, και, παρά τις προτάσεις για εκεχειρία, οι μάχες συνεχίζονται.
Η κατάσταση στην Κύπρο μυρίζει μπαρούτι. Το ξημέρωμα της 14ης Αυγούστου είχε ήδη αρχίσει η δεύτερη επίθεση με ενισχυμένες τις τουρκικές δυνάμεις με την κωδική ονομασία «Αττίλας ΙΙ».
Αποτέλεσμα, η κατάρρευση της άμυνας της Εθνικής Φρουράς και της ΕΛΔΥΚ και η κατάληψη της Αμμοχώστου, της Μόρφου και του βόρειου τμήματος της Λευκωσίας. Ευτυχώς, οι Ελληνοκύπριοι προσπάθησαν να σταθεροποιήσουν την κύρια ανατολική αμυντική γραμμή (*) μεταξύ των χωριών Μια Μηλιά και Νέο Χωριό, στα βορειοανατολικά της Λευκωσίας.
15 Αυγούστου, ανήμερα της γιορτής της Παναγιάς, η Κύπρος θρήνησε την κοίμηση της δικής της λευτεριάς.
Στις 4.35 τα ξημερώματα, τουρκικές δυνάμεις εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση σε όλα τα μέτωπα. Άρματα μάχης και ισχυρές μονάδες πεζικού κινήθηκαν στην Μεσαορία, φτάνοντας ανατολικά προς την Αμμόχωστο, δυτικά προς τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Λεύκας και την κωμόπολη της Μόρφου.
Οι μάχες μαίνονταν όλη την ημέρα, ιδιαίτερα στα βόρεια της Λευκωσίας και το αεροδρόμιο.
Στις 8.30 το πρωί δυο τουρκικοί αεροπορικοί σχηματισμοί επιτέθηκαν και πάλι στο αεροδρόμιο και, συγχρόνως, κινήθηκαν προς το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και προς τον Άγιο Παύλο. Σε αυτήν τη μάχη, η ΕΛΔΥΚ έχασε πάνω από το 1/3 της δύναμής της, κέρδισε όμως επάξια μια θέση στο πάνθεον της Ιστορίας.
Μέχρι το απόγευμα της 16ης Αυγούστου, οι Τούρκοι κατέλαβαν το 37% του κυπριακού εδάφους. Ολόκληρο το τμήμα που αξίωναν μέσω του σχεδίου Ντενκτάς και επιπλέον την Αμμόχωστο. Αφού λεηλατήθηκε, αποκλείστηκε από τα τουρκικά στρατεύματα και αποτελεί μέχρι σήμερα «πόλη-φάντασμα».
Ο απολογισμός, βαρύς κι ασήκωτος. Σε λιγότερο από τρεις ημέρες ολοκλήρωσαν την κατάληψη της οροσειράς του Πενταδακτύλου, κατέλαβαν την πεδιάδα της Μεσαορίας, τη Μόρφου και την Καρπασία. Χιλιάδες οι νεκροί, οι τραυματίες, οι αγνοούμενοι, οι πρόσφυγες και οι εγκλωβισμένοι.
47 χρόνια μετά, συνεχίζεται η παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και των ψηφισμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, με το Τουρκοκυπριακό καθεστώς, να επιχειρεί με συστηματικό τρόπο την αξάλειψη της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς στις κατεχόμενες περιοχές. Σε πόλεις και χωριά έχουν δοθεί τουρκικά ονόματα, ενώ αρχαιολογικοί χώροι, εκκλησίες και κοιμητήρια έχουν βεβηλωθεί, καταστραφεί ή μετατραπεί σε χώρους δικής τους χρήσης.
47 χρόνια μετά, η Τουρκία συνεχίζει να στερεί από τους εκτοπισμένους Ελληνοκυπρίους το δικαίωμα να επιστρέψουν στα σπίτια και τις περιουσίες τους.
Το γεγονός ότι η Κύπρος είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καθοριστικής σημασίας για την επίτευξη των προοπτικών, που να διασφαλίζουν την εφαρμογή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και να κατοχυρώνουν τις βασικές ελευθερίες όλων των νόμιμων κατοίκων του νησιού. Μια καθόλα ειρηνική συμβίωση.
*Η προώθηση των τουρκικών δυνάμεων κατά την επιχείρηση «Αττίλας ΙΙ», καθόρισαν τη σημερινή γραμμή της αντιπαράθεσης.
