Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ γέννηση της συμμαχίας AUKUS, χωρίς αμφιβολία αλλάζει τους κανόνες του παγκόσμιου γεωστρατηγικού παιχνιδιού κατά τρόπο που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση.
Οι εντάσεις, οι διχασμοί και η δυσπιστία μεταξύ των δημοκρατιών του κόσμου είναι το τελευταίο πράγμα που χρειαζόμασταν εν μέσω τής αβεβαιότητας ή οποία είχε ήδη προκύψει λογω της πανδημίας. Τα κρίσιμα ερωτήματα αφορούν τις γεωπολιτικές συνέπειες και κατ’ επέκταση τις επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο
Όσοι παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις κινεζικές δραστηριότητες, καταλήγουν εύλογα στο συμπέρασμα ότι οι αντιδράσεις αντλούν από το γεγονός ότι το Πεκίνο είναι ήδη μία ανερχόμενη οικονομική υπερδύναμη και ίσως εδώ είναι επίκαιρος όσο ποτέ ο προφητικός λόγος του Bertrand Russell το 1922: «Η Κίνα, με τους πόρους και τον πληθυσμό της, είναι ικανή να είναι η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Έχει αποδειχθεί ότι είχε δίκιο, έστω και 90 χρόνια μετά τη δημοσίευσή του, και πρόσθεσε ότι: «Οι Κινέζοι είναι ένα μεγάλο έθνος με αντίσταση να καταπιεστεί από τους ξένους. Δεν θα συναινέσουν στο να υιοθετήσουν τα ελαττώματα και τις κακίες μας, προκειμένου να αποκτήσουν στρατιωτική δύναμη, είναι, όμως, εξαιρετικά πρόθυμοι να υιοθετήσουν τις αρετές μας προκειμένου να προχωρήσουν και να αναπτύξουν την σοφία τους.
Θεωρώ ότι είναι ο μοναδικός λαός σε όλο τον κόσμο που πιστεύει ότι η σοφία είναι πιο πολύτιμη από τα ρουμπίνια. Και αυτός είναι ο λόγος που η Δύση τους θεωρεί απολίτιστους» έλεγε ο Βρεττανός φιλόσοφος από τις αρχές του 20ού αιώνα. (Bertrand Russell, The Problem of China (1922), Ch. XIII: Higher education in China).
Για την Αυστραλία -ένα από τα μέλη της συμμαχίας AUKUS- ο διάλογος για τις πιθανές αντιδράσεις της Κίνας είναι έντονος, αν λάβουμε υπόψη ότι οι εμπορικές σχέσεις με την Κίνα ήταν ήδη σε ένταση για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως και η στάση των άλλων χωρών της περιοχής.
Χαρακτηριστική επί του θέματος ήταν η τοποθέτηση του πρώην πρωθυπουργού της Αυστραλίας, Paul Keating: «Η Αυστραλία είναι μια ήπειρος που δεν μοιράζεται σύνορα με κανένα άλλο κράτος. Δεν έχει εδαφικές διαφορές με την Κίνα. Πράγματι, η Κίνα απέχει 12 ώρες πτήσης από τις ακτές της Αυστραλίας. (Οι τρεις χώρες) Τα τρία κρατη δεν πρέπει να δημιουργουν μπλοκ αποκλεισμού που στοχεύουν ή βλάπτουν τα συμφέροντα τρίτων. Ειδικότερα, θα πρέπει να αποτινάξουν την κάθε πολεμική νοοτροπία και την ιδεολογική τους προκατάληψη».
Είναι αξιοσημείωτο ότι επί πρωθυπουργίας του οι εμπορικές και πολιτιστικές συναλλαγές της Αυστραλίας με την Κίνα απέκτησαν μια δυναμική με επίκεντρο (μεταξύ άλλων) τις διαπανεπιστημιακές σχέσεις και την απήχηση των πανεπιστημίων της Αυστραλίας προς τους Κινέζους φοιτητές.
Ως εκ τούτου, είναι ενδιαφέρον ότι μέσα σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον αναδύεται μια θετική (αν και πολύπλοκη) εικόνα των διεθνών προτύπων εγγραφής φοιτητών, ιδιαίτερα μεταξύ των Κινέζων, καθώς ο αριθμός εγγραφών σε ορισμένα πανεπιστήμια καταρρέει, αλλά αυξάνεται μεταξύ των πιο ελίτ πανεπιστημίων της χώρας.
Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις για τους διεθνείς φοιτητές που εγκατέλειψαν την Αυστραλία προτιμώντας τα ιδρύματα του Βορείου Ημισφαιρίου, οι συνολικές εγγραφές τον Ιούλιο για το δεύτερο εξάμηνο, ήταν 140.786, μόλις 2 τοις εκατό χαμηλότερες από το 2020.
Η σημειολογία εδώ είναι ότι οι ανθρώπινες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών ισως μακροπρόθεσμα να υπερβούν τις όποιες βραχυπροθεσμες αρνητικές συνέπειες αυτών των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Κατά πόσον είναι όμως η Ελλάδα προετοιμασμένη σήμερα να ανταποκριθεί έναντι των γεωπολιτικών μεταβολών που παρατηρούνται παγκοσμίως; Στο πλευρό ποιων εκ των έως τώρα συμμάχων της θα βρεθεί και πως να διαπραγματευτεί την σχέση της με την Κίνα. Ποια ισορροπία πρέπει να κρατήσει μεταξυ των οικονομικων και στρατηγικών της συμφερόντων, τα οποία είναι και συγκοινωνούντα δοχεία, όντως (καθώς) μια εύρωστη οικονομία είναι και ενας πυλωνας αμυνας.
Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα και η Κίνα έρχονται κοντά σε συνεργασίες αμοιβαίου οφέλους. Ιστορικά τις εντοπιζουμε μέσα από τους αρχαίους χρόνους στον Δρόμο του Μεταξιού και μια πιο πρόσφατη αναδρομή μας παραπέμπει στις δεκαέξι συμφωνίες που υπέγραψαν οι δύο χώρες τον Νοέμβριο του 2019 κατα την επίσκεψη του Προέδρου της Κίνας στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένης και της Σύμπραξης του Ινστιτούτου Κομφούκιος της Κίνας με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας της Ελλάδας (στην οποία ειχα προσωπικη συμμετοχή) για την εγκαθίδρυση παραρτήματος του Ινστιτούτου στο ελληνικό ίδρυμα.
Πιο πρόσφατα, ο Πρωθυπουργός της χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, μόλις στις 15/8/2021, σε μια σεμνή και υποστηριζόμενη από την τεχνολογία τελετή λόγω της πανδημίας, χαιρέτισε την έναρξη του έτους Πολιτισμού και Τουρισμού Ελλάδας-Κίνας (2021-22). Κατά τη διάρκεια της τελετής, μια σειρά από αξιωματούχους της Κίνας και της Ελλάδας αντάλλαξαν τις προτάσεις και προσδοκίες τους για την ανάπτυξη του Τουρισμού και των Πολιτιστικών εκδηλώσεων ανάμεσα στις δύο χώρες.
Μηνύματα για την ισχυροποίηση της φιλίας και της στενής σχέσης ανάμεσα στις δύο χώρες έδωσαν και ο Πρωθυπουργός της Ελλάδος αλλά και ο Πρωθυπουργός της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Λι Κετσιάγκ. Την Αρχαία Αγορά των Αθηνών στολίζουν ήδη δύο αγάλματα των σοφών ανδρών των δύο χωρών του Σωκράτη και του Κομφούκιου (δωρεά του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Πεκίνου) και συμβολίζουν την πολιτιστική και φιλοσοφική συγγένεια των δύο χωρών και την τεράστια και ανυπέρβλητη επιρροή των δύο σπουδαίων αυτών ανδρών της αρχαιότητας ,στο βάθος των χρόνων και της Ιστορίας του κόσμου μας .
Η Κίνα και η Ελλάδα, που συνδέονταν με τον Δρόμο του Μεταξιού για αιώνες, σύμφωνα με τις οικονομικές και ηθικές αξίες που υποστηρίζονταν από τον Κομφούκιο και τον Πλάτωνα (Σωκράτη), ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους στην πορεία όμως πρόσφατα έδειξαν δέσμευση να αναπτύξουν (σύμφωνα με το αρχαίο πνεύμα) οικονομικές, πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και ερευνητικές αλλά και τουριστικές ανταλλαγές, με την ανάπτυξη μιας διμερούς στρατηγικής συνεργασίας.
Η σχέση τους αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πρωτοβουλίας Ζώνης και Δρόμου ( Belt and Road initiative) που προτάθηκε από την Κίνα, η οποία στοχεύει στην αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού, ένα έργο που στοχεύει στην ενίσχυση του ελεύθερου εμπορίου αλλά έχει επίσης αντιμετωπιστεί με καχυποψία σε αυτούς τους ταραγμένους καιρούς.
Για την Ελλάδα που πέρασε δια πυρός και σιδήρου την οικονομική κρίση από το 2008 και μετά με τους μνημονικούς περιορισμούς και την ανάπτυξη της να περνά την χειρότερη φάση από την μεταπολίτευση και έπειτα, η σχέση με την Κίνα φάνηκε ως ανακούφιση τόσο στο επενδυτικό κομμάτι της αξιοποίησης ενός σοβαρού περιουσιακού της στοιχείου (Λιμάνι Πειραιά), αλλά και την ενίσχυση του τουρισμού και της εμπορίας ακινήτων καθώς η μεσαία τάξη της Κίνας, μέσω και της διευκόλυνσης των τουριστικών μετακινήσεων, αγάπησε την ομορφιά της χώρας και επένδυση στον τομέα της ιδιωτικής κατοικίας.
Ήδη, όπως προείπα, με την επίσκεψή του ο πρόεδρος Xi Jinping τον Νοέμβριο του 2019 στην Αθήνα (πρώτη και μοναδική επίσκεψη σε ευρωπαϊκή χώρα εδώ και 13 χρόνια) έδωσε το στίγμα της υποστήριξης της χώρας του στην Ελλάδα και της σοβαρότητας σε ένα νέο κεφάλαιο εταιρικών σχέσεων των δύο λαών, ενώ στην συνέχεια η ενίσχυση της συνολικής στρατηγικής εταιρικής σχέσης έγινε με υπογραφή εγγράφων συνεργασίας σχετικά με τις επενδύσεις, την εκπαίδευση και τις εμπορικές συμφωνίες σε τομείς όπως λιμάνια, χρηματοδότηση και ενέργεια καθώς και την εξαγωγή ελληνικών αγροτικών προϊόντων στην Κίνα.
Είπε, επίσης, ότι οι μεγάλοι πολιτισμοί καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον και στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλον και σημείωσε ότι οι Έλληνες πλοιοκτήτες ήταν από τους πρώτους που ξεπέρασαν τον αποκλεισμό και έφεραν τα απαραίτητα εφόδια και εξοπλισμό στη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας λίγο μετά την ίδρυσή της το 1949.
Και, όταν η Ελλάδα ταλαιπωρήθηκε από οικονομικά προβλήματα και χρέη πριν από μια δεκαετία, η Κίνα παρείχε ολόψυχη βοήθεια για να βοηθήσει την φίλη της χώρα. Ο Σι είπε ότι οι δύο χώρες αντιμετώπιζαν πάντα η μία την άλλη με σεβασμό και εμπιστοσύνη και ανέπτυξαν τη σχέση τους με μακροπρόθεσμο όραμα, ειδικά από τότε που καθιέρωσαν τη συνολική στρατηγική τους συνεργασία το 2006.
Είπε ότι η Κίνα και η Ελλάδα έχουν επιδιώξει την αμοιβαία επωφελή συνεργασία, έχουν επιτύχει γόνιμα αποτελέσματα στο εμπόριο, τις επενδύσεις και τη συνεργασία στις υποδομές και συνεργάστηκαν για να μετατρέψουν το λιμάνι του Πειραιά σε έναν τεράστιο κόμβο που είναι σήμερα.
Η ανάπτυξη των σχέσεων Κίνας-Ελλάδας είναι μαρτυρία ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί είναι ικανοί για δυναμική, αμοιβαία επωφελή συνεργασία στη σύγχρονη εποχή, είπε ο Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας, επισημαινοντας ότι οι δύο λαοί έχουν πολλά κοινά και επανέλαβε τη ρήση του Νίκου Καζαντζάκη, του γίγαντα της σύγχρονης Ελληνικής Λογοτεχνίας, που επισκέφθηκε δύο φορές την Κίνα, λέγοντας ότι «Ο Κομφούκιος και ο Σωκράτης είναι δύο μάσκες που καλύπτουν το ίδιο πρόσωπο της ανθρώπινης λογικής».
Πράγματι, ο Καζαντζάκης λάτρεψε την Κίνα και προέβλεψε την εντυπωσιακή της οικονομική άνοδο. Ως ένας άνδρας του πνεύματος και του σώματος, στην Κίνα είδε τους ακατέργαστους, προσγειωμένους ανθρώπους καθώς και ρίζες πολιτισμού που τον συνεπήραν. Και η Κίνα όμως αγάπησε τον Καζαντζάκη και τον τίμησε με το Βραβείο Ειρήνης.
Η Ελλάδα, επίσης από τον Απρίλιο του 2019, είναι πλήρες μέλος του μηχανισμού συνεργασίας μεταξύ Κίνας και των χωρών της κεντροανατολικής Ευρώπης. Θα πρέπει να επιστρατεύει όλη τη διπλωματική και πολιτική της σύνεση, να κρατήσει ζωντανές όλες τις επωφελείς σχέσεις που έχουν χτιστεί στο μεταξύ, με τόσο κόπο.
Καθώς οι εξελίξεις στο παγκόσμιο σκηνικό φαίνεται να τρέχουν με επίκεντρο την περιθωριοποίηση της Κίνας και την προσπάθεια να ελεγχθεί η ραγδαία και κατακλυσμιαία διείσδυσή της με το δυνατό εμπόριό της στις οικονομίες του κόσμου, ήταν θέμα χρόνου να υπάρξουν σχεδιασμοί συμμαχιών και αντιδράσεις. Κάτω δε από το πρίσμα της οικονομικής ύφεσης που έφερε η αδυναμία ελέγχου της πανδημίας της νόσου Covid-19 που κοντεύει τα δύο χρόνια και δεν λέει να περιοριστεί, οι συνθήκες φαντάζουν ιδανικές για τέτοιου είδους ανακοινώσεις. Ο κόσμος έχει κουραστεί, η ανεργία προ των πυλών, οι αγορές ανησυχούν και το πρόβλημα των ενεργειακών πηγών φαντάζει εφιάλτης.
Κανείς, όμως, δεν θα πρέπει να υποτιμήσει και τα αντανακλαστικά της Κίνας. Ήδη μετά τις εξαγγελίες της συμμαχία των AUKUS (Αυστραλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής) υποβάλλοντας το αίτημά της να ενταχθεί στο Εμπορικό Συμφωνητικό του Ειρηνικού των 11 χωρών (The Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership ) κάνει ξεκάθαρη τη δήλωσή της, ότι θα πρέπει να την βλέπουν μάλλον ως σύμμαχο και όχι ως εχθρό!*Ο Στέργιος Μπακάλης είναι τέως καθηγητής του Πανεπιστημίου Victoria της Αυστραλίας.