ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ που έλαβαν χώρα στο Επαγγελματικό Λύκειο Σταυρούπολης (ΕΠΑΛ), στη δυτική πλευρά της Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβρη του 2021, έμελλαν να αποτελέσουν προάγγελο μίας γενικευμένης σύρραξης μεταξύ αριστερών και ακροδεξιών οργανώσεων. Συγκεκριμένα, μαθητές του Λυκείου οργάνωσαν συμπλοκές με μέλη αντιφασιστικών οργανώσεων, που προηγουμένως είχαν λάβει πληροφόρηση περί τοπικής συσπείρωσης νεοναζί στοιχείων εντός του εκπαιδευτικού ιδρύματος. Λίγες εβδομάδες μετά, η γερμανική εφημερίδα «Deutsche Welle» έκανε λόγο για ξεκάθαρη άνοδο υπερεθνικιστών ομάδων σε σχολεία της χώρας, όμως πολλά ελληνικά ΜΜΕ δεν έδειξαν αντίστοιχο ενδιαφέρον για την ακριβή κατανόηση των συνθηκών. Ζει και πάλι η Ελλάδα στιγμές 2012;
Η δραστηριοποίηση του νεοναζιστικού συνδέσμου της Χρυσής Αυγής εντός σχολείων αποτέλεσε κοινό μυστικό σε πολλά ιδρύματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης μεταξύ 2012 και 2015. Η μετέπειτα πορεία της και προσέλκυση νεαρών ψηφοφόρων ειδικά στις ηλικίες 18-25 ήταν αξιοσημείωτο γεγονός. Με το κόμμα να διατηρεί πολύ έντονη εκλογική επιρροή ακόμα και στην αναμέτρηση του 2019, όταν και έμεινε εκτός Βουλής, αξίζει κανείς να προσέξει τα ποσοστά της στις εκλογικές περιφέρειες Β’ Δυτικής Αττικής, Β’ Θεσσαλονίκης, Α’ Θεσσαλονίκης και Β’ Πειραιώς, όπου εξασφάλισε 4,62%, 4,21%, 3,92% και 3,69% αντίστοιχα. Στο κύκνειο άσμα της ΧΑ κάποιοι ψηφοφόροι επέλεξαν να δείξουν έμπρακτα τη στήριξή τους.
Το ζήτημα είναι αμιγώς πολιτικό. Οι εν λόγω ψηφοφόροι αναζητούν ακόμα και σήμερα μία νέα στέγη. Σίγουρα, η Ελληνική Λύση και το… συστημικό παρελθόν του αντιεμβολιαστή Κυριάκου Βελόπουλου, δεν είναι ελκυστικά στοιχεία μπροστά στον εξτρεμιστικό και έντονα ταξικό χαρακτήρα της ΧΑ. Το 2,93% του 2019, που συγκέντρωσε το κόμμα του Νίκου Μιχαλολιάκου, απέδειξε ότι η ακροδεξιά «αγριάδα» που κατάφεραν να αφομοιώσουν επί σειρά ετών, δεν έχει ακόμα αντικατασταθεί από κανένα άλλο ελληνικό πολιτικό κόμμα. Το κενό είναι εμφανές. Προς ποιες πολιτικές γωνιές θα κατευθυνθούν οι εν λόγω ψηφοφόροι; Ακριβής απάντηση θα δοθεί στις εκλογές του 2023.
Πίσω στα γεγονότα της Σταυρούπολης – πολλοί αναλυτές και δημοσιογράφοι αναρωτήθηκαν για την «ξαφνική» έκφανση ακροδεξιάς βίας και στοιχεία εξτρεμισμού εντός των σχολείων. Άλλωστε, σε φωτογραφίες που δημοσιεύτηκαν εκείνες τις ημέρες εμφανίζονται σκοτεινές μαυροφορεμένες φιγούρες με μαχαίρια και ρόπαλα. Η σύνδεση μεταξύ Χρυσής Αυγής και Σταυρούπολης είναι πασιφανής: μερίδα πληθυσμού, που έχασε την φωνή της στη πολιτική ζωή της χώρας, προσπαθεί να επιπλεύσει με κάθε τρόπο.
Τα επεισόδια του Σεπτεμβρίου αποδεικνύουν, ότι μεγάλο ποσοστό του νεοναζιστικού χώρου δραστηριοποιείται αθόρυβα. Η πανδημία, σε συνδυασμό με την έλλειψη εκπροσώπησης, έδωσε ώθηση για νέες κινητοποιήσεις σε μικρούς πυρήνες όπως αυτός της Σταυρούπολης. Δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν και άλλες ομάδες ακολουθήσουν το παράδειγμα της Σταυρούπολης και συνεργαστούν/δραστηριοποιηθούν μέσα στους επόμενους μήνες με αντίστοιχες μορφές βίας.
Δύο εύλογα ερωτήματα γεννιούνται. Το πρώτο αφορά καθαρά το πολιτικό κέρδος. Ποιος επωφελείται από τα εν λόγω επεισόδια; Πολλοί έσπευσαν να δείξουν τον Ηλία Κασιδιάρη και το νέο του σχηματισμό «Έλληνες για την Πατρίδα». Άλλοι μίλησαν για τη νεολαία της Χρυσής Αυγής, που δραστηριοποιείται υπόγεια χωρίς να υπάρχουν ενδείξεις για αρχηγική δομή. Κάποιοι έκαναν λόγο για εξτρεμιστικές ομάδες δίχως παρελθόν – με μοναδικό τους στόχος την πρόκληση χάους και σύρραξης εν μέσω πανδημίας.
Το δεύτερο ερώτημα, όμως, αφορά τους χειρισμούς του Υπουργείου Παιδείας. Δεν υπάρχει η ανάγκη ύπαρξης μηχανισμού αντιμετώπισης τέτοιου είδους συμβάντων; Πώς θα προστατευτούν οι μαθητές των Λυκείων σε χώρους όπου δραστηριοποιούνται εξτρεμιστικές ομάδες; Είναι επιτρεπτή η κωλυσιεργία ενός ολόκληρου εκπαιδευτικού συστήματος απέναντι σε μία νέα απειλή που δείχνει να έχει ήδη εισχωρήσει στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Μάλλον, το συγκεκριμένο ερώτημα θα απαντηθεί μελλοντικά όταν η σήψη αγγίξει επικίνδυνα επίπεδα και οποιαδήποτε αντίδραση θα είναι ανεπαρκής στον περιορισμό του «τέρατος».
Μικρή σημασία έχει το αν επανέρχεται η ΧΑ ή πρώην στελέχη της στη πολιτική σκηνή, έστω με υπόγειες διαδικασίες. Ο νόμος ήταν ξεκάθαρος και από τον Ιούνιο του 2021 όλοι οι πρώην βουλευτές της έχουν στερηθεί των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Μεγαλύτερη σημασία έχει, όμως, η εξτρεμιστική ζύμωση στους πολιτικούς κόλπους της άκρας δεξιάς, σε συνδυασμό με την απόπειρα κάποιων δεξιών βουλευτών να επωφεληθούν, ή και να ενταχθούν σε νέους σχηματισμούς. Η καταδίκη της βίας «από όπου και αν προέρχεται» έχει ακουστεί πολλές φορές τους τελευταίους μήνες. Ως σλόγκαν αποπροσανατολίζει και διχάζει.
Η εν λόγω ρητορική έχει ως σκοπό να αποκρύψει τα πραγματικά αίτια έκφανσης εξτρεμιστικών στοιχείων και να υψώσει το δάχτυλο σε αριστερά κόμματα, όπως επιχείρησε και το 2013 λίγο μετά την δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Αποτελεί κίνδυνο για τη Δημοκρατία. Άραγε, το ελληνικό πολιτικό σύστημα και δη το κυβερνόν κόμμα, θα συνεχίσουν να αγνοούν τα όσα διαδραματίστηκαν μεταξύ 2012 και 2019; Η «κανονικοποίηση» της ύπαρξης του νεοναζισμού δείχνει να αποκτά ξανά σάρκα και οστά.
Εν μέρει η απειλή στον Βορρά είναι κάτι παραπάνω από «καμπανάκι» αφύπνισης για τους χειρισμούς τόσο του πολιτικού συστήματος, αλλά και του Υπουργείου Παιδείας. Τα τοξικά στοιχεία που δείχνουν να κάνουν την επανεμφάνισή τους μπορούν να αποκτήσουν πιο έντονο χαρακτήρα στο εγγύς μέλλον. Η Ελληνική κοινωνία δεν δύναται να επιστρέψει ξανά σε εποχές κρίση. Άλλωστε, οι πληγές που άφησαν πίσω τους οι νεοναζιστές παραμένουν ανοιχτές.
Εάν υπάρχει ένα θετικό στοιχείο που πρέπει να «μνημονευθεί» από τα γεγονότα του περασμένου Φθινοπώρου, είναι η συσπείρωση οργανώσεων στη Σταυρούπολη με συλλόγους πολιτών και γονέων. Οι απαντήσεις και η αντίδραση σε τοπικό επίπεδο αποτελεί την πραγματική δύναμη οργανωμένων δυτικών κοινωνιών, έστω και όταν ο κρατικός μηχανισμός δεν είναι σε εγρήγορση. Η αντιμετώπιση νεοναζιστικών και εξτρεμιστικών στοιχείων εντός της Δημοκρατίας είναι ευθύνη όλων μας.
*Ο Γιώργος Σαμαράς είναι διδακτορικός ερευνητής και υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση στο Πανεπιστήμιο King’s College του Λονδίνου, ενώ εργάζεται και ως πολιτικός σύμβουλος. Σπούδασε Γερμανική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και εν συνεχεία πραγματοποίησε σπουδές Επικοινωνίας στο University of Westminster, και Εκπαίδευσης στο King’s College του Λονδίνου. Πλέον, ως υποψήφιος διδάκτωρ στο τμήμα Ευρωπαϊκών Σπουδών του King’s College, ερευνά την άνοδο της εξτρεμιστικής δεξιάς κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.