Η κορυφαία ομογενής φωτογράφος ντοκιμαντέρ, Έφη Αλεξάκη, προσκλήθηκε να παρουσιάσει μία έκθεση στο Ελληνικό Φεστιβάλ Σίδνεϊ που φέτος συμπληρώνει 40 χρόνια παρουσίας στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης. Η καλλιτέχνης επέλεξε μία αντιπροσωπευτική εικόνα για κάθε ένα από τα χρόνια, από το 1982 και μετά και το αποτέλεσμα είναι η έκθεση με τον τίτλο: «40
Φωτογραφίες – Μία για κάθε χρόνο» (Forty Photographs – A Year at a Time) που θα παρουσιαστεί στην γκαλερί N. Smith Gallery (6 Napier Street, Paddington) στο Σίδνεϊ, από τις 27 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου.
«Αυτή η έκθεση είναι η δέσμευσή μου στο Φεστιβάλ Σίδνεϊ και αναγνωρίζω πώς η κοινότητα, και τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης, με έχουν στηρίξει για τόσο καιρό».
Μαζί με τον συνεργάτη και σύζυγό της, ιστορικό Leonard Janiszewski, η κα Αλεξάκη αφηγείται την ιστορία της ελληνικής Διασποράς στην Αυστραλία, από τις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Σκάβει βαθιά για να αποκαλύψει ένα παλίμψηστο των προσωπικών, έμφυλων, γενεαλογικών, πολιτιστικών, πολιτικών και κοινωνικών εμπειριών των Ελληνοαυστραλών.
«Εμείς [ο Λέοναρντ και η Έφη] έχουμε κάνει πολλές εκθέσεις πάνω στο θέμα, εστιάσαμε στις γυναίκες, στους Έλληνες χρυσωρύχους, στην ιστορία των ελληνικών Milk Bars, στις μεταβαλλόμενες γενιές – είναι ένα τεράστιο θέμα».
Για την κα Αλεξάκη, η ενασχόληση με την ιστορία της παροικίας τής έχει ανοίξει άλλους ορίζοντες.
«Εργάζομαι ως επαγγελματίας φωτογράφος, έτσι βγάζω το ψωμί μου, αλλά αυτό το κάνω για να κάνω τον Leonard και εμένα ευτυχισμένους, για να έχουμε κάτι να μας γεμίζει και να δίνει νόημα στη ζωή μας».
«Όταν το Ελληνικό Φεστιβάλ πρότεινε να κάνουμε μια έκθεση, ήθελα να κάνω κάτι που να μιλάει και για τα 40 χρόνια μου στο χώρο, οπότε επέλεξα 40 φωτογραφίες, μία για κάθε έτος».
Η πρόκληση για τον Αλεξάκη δεν ήταν μόνο η επιλογή μιας φωτογραφίας ανά έτος, αλλά και το τεχνολογικό χάσμα μεταξύ προ-ψηφιακής και ψηφιακής εποχής.
«Έπρεπε να ψάξω όλα τα αρνητικά μου, αυτό είναι μια πρόκληση γιατί τα τελευταία 10-15 χρόνια είναι ψηφιακά, έπρεπε να παντρέψω την παλιά τεχνολογία με τη νέα και με έναν νέο τρόπο εργασίας».
Πρόκειται για δουλειά δεκαετιών, που η φωτογράφος εξέταζε επί μήνες, για να καταλήξει σε μια επιλογή κάποιων κλασικών φωτογραφιών, κάποιων που δεν έχουν εκτεθεί ποτέ, κάποιων προσωπικών και κάποιων με διαφορετικό νόημα πλέον.
«Υπάρχουν κάποιες παράξενες, όπως αυτή του Γιάνη Βαρουφάκη ως προσκεκλημένου ομιλητή στη Σχολή Διοίκησης του Πανεπιστημίου Macquarie, που κοιτάζει πίσω από τις κουρτίνες. Είναι μόνο το πρόσωπό του, αλλά είναι τόσο αναγνωρίσιμος. Ήταν το 2015, τη χρονιά που παραιτήθηκε από υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, οπότε έκανε περιοδεία σε άλλες χώρες».
Ο φακός της κα Αλεξάκη, δεν έχει ‘πιάσει’ μόνο τον πολέμιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρώην υπουργό Οικονομικών της Ελλάδας, αλλά και τον ηθοποιό, που τσεκάρει τη σκηνή και το κοινό, πριν βγει να παίξει.
Η Ελλάδα «παίζει τεράστιο ρόλο» σε αυτό που κάνει η καλλιτέχνης
«Είναι η βάση της μεταναστευτικής εμπειρίας και ο Λέοναρντ και εγώ συνεχίσαμε να επιστρέφουμε πολύ. Το 2013, στη μέση της οικονομικής κρίσης, έκανα μια μικρή έκθεση εδώ στο Πανεπιστήμιο Macquarie για το πώς είδα την κρίση. Έχω μια φωτογραφία μιας ζητιάνας που περπατάει μέσα στο πλήθος στο αριστοκρατικό προάστιο της Αθήνας, το Κολωνάκι. Όλοι πίνουν καφέ, αδιαφορώντας για μια γυναίκα που ζητιανεύει σκυφτή, μια σκηνή που αποκαλύπτει την αλήθεια της οικονομικής κρίσης και τον αντίκτυπό της στους ανθρώπους».
Η έκθεση της Έφης Αλεξάκη είναι επίσης ένα προσωπικό ταξίδι που παραπέμπει στην οικογένεια και τη ζωή της φωτογράφου στην Αυστραλία και στο εξωτερικό.
«Έχω μια φωτογραφία των γονιών μου στο μαγαζί τους το 1982, πριν πεθάνει ο πατέρας μου, και στη συνέχεια μια φωτογραφία της μητέρας μου στον τάφο του πατέρα μου».
Η φωτογράφος έχει μια πιο ψύχραιμη αντιμετώπιση σε ό,τι αφορά τις γενιές που «φεύγουν».
«Όλες οι γενιές περνούν, ήταν αυτές της δεκαετίας του 1920, μετά αυτές της μεταπολεμικής περιόδου, είναι φυσικό. Όλος αυτός ο θόρυβος γι’ αυτό, η προσδοκία ότι κάποιος άλλος θα πρέπει να πάρει τη θέση τους, αλλά ο καθένας μπορεί να καταγράψει τη δική του προσωπική ιστορία, ας αφήσουμε τις προσωπικές οικογενειακές ιστορίες να γίνουν η πρωταρχική πηγή για τους ιστορικούς του μέλλοντος».
Ακόμα κι αν πολλοί από εμάς ανήκουν πλέον στη μεσαία τάξη έχοντας απομακρυνθεί από την πραγματικότητα που έχει καταγράψει ο φακός της κας Αλεξάκη, εν τούτοις εξακολουθούμε να αποτελούμε μέρος της μεταναστευτικής ιστορίας.
«Μας συνδέει η έννοια του Ελληνισμού και ενώ μπορεί να μην γνωριζόμαστε καλά, γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον, ως Έλληνες και ως Έλληνες της διασποράς», λέει η καλλιτέχνης.
Η εθνογραφική φωτογραφία αφήνει πίσω της τεχνουργήματα. Οι άνθρωποι, η ιστορία, τα γεγονότα, μοιάζουν παγωμένα στο χρόνο, όμως είναι ολοζώντανα τη στιγμή της λήψης. Ωστόσο, η τεκμηρίωση με φωτογραφίες αγνοείται σε μεγάλο βαθμό στην Αυστραλία. Λίγοι Αυστραλοί φωτογράφοι ασχολούνται με την φωτογραφική αποτύπωση κοινοτήτων ή χρονικών περιόδων. Η κα Αλεξάκη θυμάται ότι τη δεκαετία του 1990 φωτογράφοι όπως οι «Emmanuel Santos και Dennis Del Favero» μαζί με την ίδια ηγήθηκαν ενός κινήματος για την καταγραφή των διαφόρων κοινοτήτων της διασποράς στην Αυστραλία.
Ο Santos συνέχισε να φωτογραφίζει την παγκόσμια εβραϊκή διασπορά, ενώ ο Del Favero ασχολήθηκε με την ιταλική κοινότητα της Αυστραλίας. Στην Αυστραλία η φωτογραφία πρέπει να εμπίπτει στα όρια της σύγχρονης τέχνης και στη συνέχεια της διαφήμισης, των ειδήσεων και της ψυχαγωγίας.
«Για πολλούς φωτογράφους, το απόλυτο είναι να εκθέσουν σε μια αναγνωρισμένη γκαλερί, αλλά είναι πολύ δύσκολο για τους φωτογράφους ντοκιμαντέρ να το κάνουν αυτό, δεν είναι τόσο αποδεκτό».
Αυτό δεν συμβαίνει στην Ευρώπη, την Ασία ή τη Βόρεια Αμερική.
Η συνεργασία με τον σύζυγό της, Leonard Janiszewski, έχει φέρει εκπληκτικά αποτελέσματα εν μέρει επειδή, όπως λέει η κα Αλεξάκη, υπάρχουν σαφή όρια όσον αφορά το αντικείμενο του καθενός.
«Εκείνος είναι ιστορικός, εγώ είμαι η φωτογράφος, μένουμε ο καθένας στον τομέα του. Μερικές φορές υπάρχουν «διαμάχες», όταν εκείνος έχει μια υπέροχη ιστορία, αλλά εγώ δεν είμαι ευχαριστημένη με τη φωτογραφία, τότε διαπραγματευόμαστε, δεν περιφρονεί ο ένας τον ρόλο του άλλου και αυτό μας δένει πραγματικά».
Η κα Αλεξάκη διηγείται ένα περιστατικό που συνέβη πριν από χρόνια, όταν πήγαν στα Φίτζι για διακοπές με την κόρη τους, που τότε ήταν γύρω στα δεκατρία.
«Στο δρόμο προς το θέρετρο, ο Λέοναρντ είδε μια πινακίδα που έγραφε «Milk Bar» και τότε η κόρη μου είπε: «όχι, όχι, όχι, όχι αυτό είναι για διακοπές. Φύγαμε από το θέρετρο και αρχίσαμε να ασχολούμαστε με την τοπική κοινότητα, καθώς και με τους ανθρώπους που διατηρούσαν το Milk Bar, ήταν καταπληκτικό».
Είναι συχνά δύσκολο να κρατήσεις τις ισορροπίες σε μια οικογένεια, λέει, αλλά έτσι χτίζεις «γερά θεμέλια και πετυχαίνεις την ευτυχία».