Αναπόφευκτες οι συνδέσεις της βασίλισσας Ελισάβετ Β΄ με την Κύπρο, καθώς στον Κυπριακό λαό ξυπνούν μνήμες από τα χρόνια της ΕΟΚΑ και συγκεκριμένα οι απαγχονισμοί των αγωνιστών, ανέφερε ο «Φιλελεύθερος».

Αν και υπάρχουν και διαφορετικές απόψεις είναι διαδεδομένο ευρέως στην Κύπρο ότι η βασίλισσα είχε την εξουσία να τους δώσει βασιλική χάρη (royal pardon).

Οι εννέα απαγχονισθέντες, όλοι τους νέοι ηλικίας 19-24 ετών: Μιχαήλ Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Χαρίλαος Μιχαήλ, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομάτης, Ανδρέας Παναγίδης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Σύμφωνα με την ΕΡΤ, τα αρχεία έδειξαν ότι η βασίλισσα δεν υπέγραψε καμία εντολή θανάτου των απαγχονισθέντων, ούτε και τους αρνήθηκε την αναστολή της θανατικής καταδίκης, καθώς η εξουσία για τη χορήγηση χάρης ή αναστολής στις αποικίες, είχαν ανατεθεί στους κατά τόπους κυβερνήτες. Κυβερνήτης τότε στην Κύπρο ήταν ο Βρετανός στρατιωτικός, Τζον Χάρτινγκ.

Ωστόσο, οι δικηγόροι του Ευαγόρα Παλληκαρίδη είχαν στείλει τηλεγράφημα προς τη βασίλισσα, το οποίο φέρει σφραγίδα παραλαβής από το Παλάτι 13.3.1957 στο οποίο έλεγαν:

«Εκ μέρους του Ευαγόρα Παλληκαρίδη και του πατέρα του, o οποίος για χρόνια υπηρέτησε πιστά ως αστυνομικός και της μητέρας του, κάνουμε τελευταία έκκληση στην Μεγαλειότητά σας να μην απαγχονιστεί στις Κεντρικές Φυλακές στις 14.3.1957. Ήταν ένοχος μόνο για κατοχή όπλου δίχως σφαίρες και παραδόθηκε δίχως αντίσταση, παρακαλούμε την Μεγαλειότητά σας να εισηγηθείτε έλεος (mercy)«.

Αλλά δεν έλαβαν καμία απάντηση, και, καθώς δεν είχαν ασκήσει παράλληλα και έφεση, η εκτέλεση προχώρησε κανονικά επ’ονόματι της κυβέρνησης της Αυτού Μεγαλειότητος.

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης τελικά απαγχονίστηκε στις 24 Μαρτίου 1957 σε ηλικία μόλις 19 ετών. Λίγο πριν οδηγηθεί στο εκτελεστικό απόσπασμα έγραψε:

«Τους χαιρετισμούς μου εις όλους και εύχομαι σύντομα την ελευθερία της Κύπρου. Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο. Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».

Για την ιστορία, στα Φυλακισμένα Μνήματα αναπαύονται ακόμα τέσσερις αγωνιστές της Ε.Ο.Κ.Α. οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι. Οι Άγγλοι αρνήθηκαν να δώσουν τις σορούς των ηρώων στις οικογένειές τους, φοβούμενοι τις λαϊκές εκδηλώσεις κατά την κηδεία τους. Τους έθαψαν στο κοιμητήριο των φυλακών, όπως τους απαγχονισθέντες. Οι τέσσερις αγωνιστές που όλοι έπεσαν στο πεδίο της μάχης είναι οι ακόλουθοι: Μάρκος Δράκος, Γρηγόρης Αυξεντίου, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης.

Αυτός ήταν κυρίως ο λόγος που κατά τη δεύτερη επίσκεψη της βασίλισσας στην Κύπρο, τον Οκτώβριο του 1993, στο πλαίσιο της 29ης Συνόδου Κορυφής της Κοινοπολιτείας, η αντίδραση του κόσμου ήταν «εκρηκτική» (προηγήθηκε η επίσκεψη της το 1961, στο ταξίδι της προς την Ινδία. Τότε την υποδέχθηκε ο πρόεδρος Μακάριος).

Οι επίσημες Αρχές της απέδωσαν τις τυπικές τιμές, για τον λαό όμως ήταν η «Αλισαβού», επικεφαλής της «εγκληματικής αποικιοκρατίας» και ήταν ανεπιθύμητη.

«Ο Δημοκρατικός Συναγερμός, το Δημοκρατικό Κόμμα και ο δήμαρχος Λέλλος Δημητριάδης αποφάσισαν ψες να επιβραβεύσουν με το ‘Χρυσό Κλειδί’ της μοιρασμένης πόλης της Λευκωσίας τη Βασίλισσα της Αγγλίας, για τους απαγχονισμούς των ηρώων της ΕΟΚΑ».

Με τον τρόπο αυτό σχολίαζε η «Σημερινή» (7 Οκτωβρίου 1993) την κατά πλειοψηφία απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Λευκωσίας.

Στο πρωτοσέλιδο της 8ης Οκτωβρίου 1993 σημειωνόταν ότι η Βασίλισσα της Βρετανίας όφειλε να μιμηθεί το παράδειγμα των Γερμανών και των Ιαπώνων, εκφράζοντας απολογίες εκ μέρους της χώρας της για όσα διαπράχθηκαν στην Κύπρο.

Παράλληλα, εκφραζόταν η προτροπή για μετάβασή της στα Φυλακισμένα Μνήματα για κατάθεση στεφάνων στους τάφους των ηρώων της ΕΟΚΑ, «επειδή ο απαγχονισμός τους έγινε με τη δική της συγκατάθεση».

Στη «Σημερινή» φιλοξενήθηκαν δηλώσεις των αδελφών των Ανδρέα Ζάκου και Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Η αδελφή του Ζάκου, Αστέρω Ζάκου Ζαχαρίου, «χωρίς να μπορεί να συγκρατήσει τους λυγμούς της», εξέφρασε την πικρία της διότι «το χέρι που θα παραλάβει το χρυσό κλειδί υπόγραψε και τη θανατική καταδίκη του αδελφού μου και τόσων παλικαριών».

Και η αδελφή η αδελφή του Παλληκαρίδη, Μαρούλα Βρυωνίδου, χρησιμοποίησε συμβολικά τον χώρο ταφής αγωνιστών της ΕΟΚΑ: «Ας της δώσουν το κλειδί, αλλά εισηγούμαι να της δώσουν και ένα άλλο κλειδί. Αυτό των Φυλακισμένων Μνημάτων. Να της το δώσουν εκεί στα Φυλακισμένα Μνήματα, μπρος στην αγχόνη. Λυπάμαι γιατί υπάρχουν πολιτικά κόμματα που δε σεβάστηκαν τη μνήμη των ηρώων μας».

Στις 11 Οκτωβρίου, μάλιστα, στην Πλατεία Ελευθερίας διεξήχθη διαμαρτυρία από συγγενείς ηρώων της ΕΟΚΑ, με φόντο σκηνικό από συμβολική αναπαράσταση των απαγχονισμών.

Στην ίδια εκδήλωση η Αυγή Παναγίδη, κόρη του ήρωα Ανδρέα Παναγίδη, δήλωσε: «Αισθάνομαι πικραμένη και ταυτόχρονα προδομένη. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι φθάσαμε στο σημείο να επιβραβεύουμε τη βασίλισσα της Αγγλίας. Η ενέργεια αυτή διαγράφει τον αγώνα και τη θυσία των ηρώων του 55-59. Αυτά τα παιδιά έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία και η βασίλισσα της Αγγλίας ήταν αυτή που υπέγραψε τη θανατική καταδίκη τους».

Η ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Σε αντίθεση με τον γιο της Κάρολο Γ’ ο οποίος φέρεται να έχει μία «ιδιαίτερη» σχέση με την Ελλάδα, η Ελισάβετ Β’ επισκέφτηκε μία φορά μόνο τη χώρα, ανεπίσημα, και μόνο στην περιοχή των Αθηνών: από το πρωί της 6ης έως το βράδυ της 11ης Δεκεμβρίου 1950.

Όπως ανέφερε ο Κώστας Μ. Σταματόπουλος (ιστορικός, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού), σε κείμενο «Η περίπλοκη σχέση με την Ελλάδα», από την ειδική έκδοση «Ελισάβετ, 70 χρόνια βασίλισσα»:

Την εικοσιτετράχρονη διάδοχο του βρετανικού θρόνου μετέφερε από τη Μάλτα το πολεμικό Surprise, το οποίο συνόδευε η φρεγάτα Magpie με κυβερνήτη τον Φίλιππο. Στη μικρή αποβάθρα του τότε Τουρκολίμανου, τους υποδέχθηκαν ο Παύλος και η Φρειδερίκη.

…Οι εικόνες του ελληνικού εκείνου εξαημέρου στα μάτια της πριγκίπισσας διαδέχθηκαν η μία την άλλη σαν αστραπή: ο φαληρικός όρμος στον οποίο έριξαν άγκυρα τα δύο πολεμικά, το Τατόι … η πομπή στους αθηναϊκούς δρόμους με ανοιχτά αυτοκίνητα εν μέσω πυκνού πλήθους που επευφημούσε –ωστόσο δεν έλειψαν φωνές «Ζήτω η Ενωσις!» εναντίον της αγγλικής κατοχής της Κύπρου–…

Σύμφωνα με το BBC, η αιτία της… μη προτίμησης της Ελισάβετ στην Ελλάδα αναζητείται στα αισθήματα που έτρεφε ο σύζυγός της, πρίγκιπας Φίλιππος για τη χώρα.

Φέρεται να ήταν ενοχλημένος με την Ελλάδα για μία σειρά από γεγονότα όπως η δίκη από την οποία πέρασε ο πατέρας του, πρίγκιπας Ανδρέας.

Εκτός όλων των άλλων, ο Φίλιππος σε πολύ μικρή ηλικία, αναγκάστηκε να φύγει από την Ελλάδα το 1922 όταν εκδιώχθηκε η οικογένειά του.

Με πληροφορίες από «ΕΡΤ», Καθημερινή», «Σημερινή», «Φιλελεύθερο»