Το απόγευμα της περασμένης Κυριακής ο Constantinos Emmanuelle παρουσίασε το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Tales of Cyprus (Ιστορίες της Κύπρου) – ‘The Corsica’» – στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Κολεγίου «Άγιος Ιωάννης» στο Preston. Το νέο αυτό βιβλίο καταγράφει το ταξίδι του μεταναστευτικού πλοίου με το όνομα «The Corsica» και το μοναδικό ταξίδι που έκανε από την Κύπρο στην Αυστραλία το 1951.
Τον συγγραφέα παρουσίασε η πολύ υποστηρικτική σύντροφός του, Δρ Christina Pavlides, η οποία δήλωσε «Η λατρεία του Costa για την κυπριακή του κληρονομιά είναι τόσο βαθιά ριζωμένη μέσα του και αποτελεί ταυτόχρονα βασικό στοιχείο της προσωπικότητάς του. Είναι ένας πραγματικός πατριώτης και τρέφει απόλυτο δέος για τις πολιτιστικές του ρίζες. Είμαι εξαιρετικά υπερήφανη για το έργο που έχει κάνει καταγράφοντας την ιστορία της εκπληκτικής μας κυπριακής κοινότητας».
«Το “Tales of Cyprus” ήταν ένα ευχάριστο ταξίδι για μένα. Γνώρισα και βίωσα τη φιλοξενία τόσων πολλών υπέροχων Κυπρίων και έκανα πολλούς νέους φίλους. Πιστεύω πραγματικά ότι η κατεύθυνσή μας στο μέλλον πρέπει να καθοδηγείται από τις εμπειρίες των μεγαλύτερων μας και το βιβλίο του Costa είναι ένας φόρος τιμής σε αυτή την ιερή γνώση», είπε η Δρ Pavlides.
Στη συνέχεια ο Costas ξεκίνησε να αφηγείται στο κοινό, λεπτομέρειες από εκείνο το ταξίδι που πραγματοποιήθηκε πριν από 70 χρόνια. Οι επιβάτες του Corsica ήταν σχεδόν όλοι από την Κύπρο, κυρίως ανύπαντροι νέοι άνδρες. Στο ακροατήριο υπήρχαν ηλικιωμένοι πλέον επιβάτες εκείνου του ταξιδιού του 1951, οι οικογένειες και οι απόγονοί τους- καθώς και πολλοί άνθρωποι από την ελληνοκυπριακή κοινότητα της Μελβούρνης.
Ο συγγραφέας μας είπε ότι το Corsica κατασκευάστηκε το 1914 ως πολυτελές πλοίο για τον βασιλιά της Πρωσίας. Όπως πολλά μεταπολεμικά μεταναστευτικά πλοία, το πλοίο μετονομάστηκε και επαναχρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ζωής του, μεταξύ άλλων ως μεταφορέας στρατευμάτων κατά τη διάρκεια του Α’ και του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το 1950 είχε πλέον φθαρεί αρκετά και βρισκόταν «στα τελευταία του».
Το κόστος του εισιτήριου για το ταξίδι αυτό ήταν υπέρογκο. Αδίστακτοι ταξιδιωτικοί πράκτορες, είχαν ωραιοποιήσει υπερβολικά τα ταξιδιωτικά προτερήματα αυτού του πλοίου και τι μπορούσαν να περιμένουν οι επιβάτες. Οι επιβάτες χρεώθηκαν 120 λίρες ($7.860 σε σημερινά χρήματα!) για ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή, και οι περισσότεροι χρειάστηκε να δανειστούν για να πληρώσουν γι’ αυτό το ταξίδι τους.
Διασχίζοντας τον ωκεανό για την Αυστραλία, το υποστελεχωμένο πλήρωμα αγωνίστηκε με ένα κακοσυντηρημένο σκάφος και με ολοένα δυσκολότερες συνθήκες διαβίωσης. Η ικανότητά τους να φροντίζουν για τα γεύματα, να παρέχουν επαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής και να πλοηγήσουν ένα μηχανικά ελαττωματικό σκάφος έθεσε σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία και την ασφάλεια όλων των επιβαινόντων.
Εκείνη την εποχή ο συνήθης χρόνος ταξιδιού μέσω θαλάσσης από την Κύπρο στην Αυστραλία ήταν περίπου τέσσερις εβδομάδες. Το Corsica χρειάστηκε επτά εβδομάδες για να ολοκληρώσει το ταξίδι, συμπεριλαμβανομένων των στάσεων κατά μήκος της διαδρομής για απρογραμμάτιστες επισκευές του πλοίου.
Ο Costas εξηγεί «Ο κύριος λόγος που αποφάσισα να επικεντρώσω το δεύτερο βιβλίο μου «Tales of Cyprus» στο Corsica ήταν επειδή είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας ελληνικής τραγωδίας. Ήταν μια ιστορία που έπρεπε να ειπωθεί. Το Corsica προοριζόταν για παλιοσίδερα όταν παραγγέλθηκε από Κύπριους ταξιδιωτικούς πράκτορες το 1951. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι υπέστη συνεχώς βλάβες καθώς διέσχιζε τον ωκεανό με κατεύθυνση την Αυστραλία. Μεταξύ των προβλημάτων που αντιμετώπισαν οι επιβάτες, ήταν η δυσοσμία σάπιων πατατών και κρεμμυδιών που έπρεπε να υποστούν από την Αίγυπτο μέχρι το Colombo, οι ανθυγιεινές συνθήκες κάτω από το κατάστρωμα, καθώς το μικρό πλήρωμα πάλευε να καθαρίσει τις καμπίνες και τις τουαλέτες. Τα πράγματα έγιναν ακόμα χειρότερα, όταν τα αποθέματα πόσιμου νερού είτε μολύνθηκαν είτε σαμποταρίστηκαν κατά τη διάρκεια της διαδρομής και τελικά τρεις ημέρες πριν φτάσουν στο Freemantle, όλο το νερό τελείωσε. Όσοι επιβάτες είχαν χρήματα έπρεπε να αγοράσουν μεταλλικό νερό ή Coca Cola για να πιουν. Όσοι δεν είχαν χρήματα κατέφευγαν στο να πίνουν νερό της βροχής ή ακόμη και θαλασσινό νερό κατά καιρούς. Όπως μου είπαν πολλοί επιβάτες, συχνά με δάκρυα στα μάτια, ήταν πράγματι ένα πλοίο από την κόλαση».
Η σύντροφός μου Julie και εγώ είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε τον Costa Emmanuelle όταν παρουσίασε το πρώτο βιβλίο της σειράς «Tales of Cyprus». Ο πεθερός μου – Louis Kyriacou (1933-2019) – ήταν και αυτός μεταξύ των επιβατών που μετανάστευσαν στην Αυστραλία με το πλοίο Corsica. Ο Costas κατάφερε να πάρει συνέντευξη από τον πατέρα της Julie μερικές φορές προτού πεθάνει πριν από τρία χρόνια. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από την περιγραφή του Louis από εκείνο το ταξίδι του με το Corsica.
…O πατέρας του Louis συμφώνησε να δανειστεί τα χρήματα για να πληρώσει το εισιτήριο του πλοίου για την Αυστραλία. «Η οικογένειά μου ήταν αρκετά φτωχή. Δεν είχαμε σχεδόν καθόλου εισόδημα. Ο πατέρας μου πήγε σε τοκογλύφους για να δανειστεί τα χρήματα. Νομίζω ότι ο ναύλος για το πλοίο Corsica ήταν περίπου 130 λίρες. Αυτά ήταν πολλά χρήματα τότε. Εγώ δεν είχα ούτε μισό γρόσι στο όνομά μου. Θυμάμαι πώς κρυβόμουν στη γωνία της καφτέρειας επειδή ντρεπόμουν τόσο πολύ που δεν είχα την οικονομική δυνατότητα να αγοράσω ούτε έναν καφέ».
Υπήρχαν άλλοι πέντε νέοι άνδρες, οι οποίοι έφυγαν από το Komi Kebir μαζί με τον Louis για να ταξιδέψουν στην Αυστραλία.
Σύμφωνα με τον Louis, το Corsica ήταν υπερπλήρες με περίπου 1.200 επιβάτες, οι οποίοι ήταν όλοι Κύπριοι άνδρες ηλικίας μεταξύ δεκαοκτώ και είκοσι τριών ετών. Ο ίδιος θυμάται ότι το ταξίδι διήρκεσε εξήντα πέντε ημέρες (εννέα εβδομάδες) μέχρι να φτάσουν στο λιμάνι της Μελβούρνης.
«Υπήρχαν μόνο νέοι Κύπριοι άνδρες στο Corsica», μου είπε με σιγουριά. «Δεν θυμάμαι να είδα άλλες εθνικότητες ή γυναίκες. Υπήρξε καθυστέρηση τεσσάρων ημερών στη Λεμεσό, πριν το πλοίο τελικά αναχωρήσει. Πιστεύω ότι η καθυστέρηση προκλήθηκε επειδή φόρτωναν τις πατάτες στο πλοίο, οι οποίες αποθηκεύτηκαν στα αμπάρια του πλοίου. Τις περισσότερες νύχτες, οι φίλοι μου και εγώ κοιμόμασταν στο κατάστρωμα του πλοίου εξαιτίας αυτής της δυσοσμίας από κάτω. Δεν μπορούσες να κοιμηθείς κοντά στις πατάτες. Ήταν τόσο άσχημα. Αυτές οι πατάτες άρχισαν να σαπίζουν, επειδή το Corsica έκανε τόσο πολύ χρόνο για να φτάσει στην Κεϋλάνη. Τις πέταξαν στον ωκεανό κοντά στο λιμάνι του Colombo».
Το Corsica αναγκάστηκε να σταματήσει στο Τζιμπουτί για ανεφοδιασμό, συνέχισε ο Louis. «Ήταν αστείο. Κάθε φορά που το Corsica σταματούσε σε ένα λιμάνι, όλοι οι επιβάτες έτρεχαν στη μία πλευρά για να ρίξουν μια ματιά στην πόλη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το πλοίο να γέρνει. Ο καπετάνιος μας φώναζε να πάμε στην άλλη πλευρά, αλλά κανείς δεν άκουγε. Στο Fremantle αποβιβαστήκαμε επειδή θέλαμε να αγοράσουμε φρούτα. Κανείς δεν μιλούσε αγγλικά και έπρεπε να δείχνουμε τα φρούτα για να μας καταλάβουν οι καταστηματάρχες».
Όταν τον ρώτησα για το φαγητό και την εξυπηρέτηση στο πλοίο, ο Louis γελάει δυνατά και λέει. «Ποιο σέρβις; Δεν υπήρχε κανένα σέρβις. Οι φίλοι μου και εγώ εκνευριστήκαμε και θυμώσαμε τόσο πολύ με την έλλειψη σωστής εξυπηρέτησης που αρχίσαμε να πετάμε τα μαχαιροπίρουνα, τα πιάτα, τις καρέκλες, ακόμα και τα κρεβάτια στη θάλασσα. Πραγματικά το καταστρέψαμε. Θυμάμαι ότι τα πιάτα ήταν φτιαγμένα από μέταλλο, όπως αυτά που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι καταστροφές μας γίνονταν κυρίως τη νύχτα, όταν το πλήρωμα δεν μπορούσε να μας δει.
Θυμάμαι ότι θυμώσαμε όταν δεν μας έδιναν αρκετό φαγητό για να φάμε.
Κάποιοι από εμάς έμπαιναν κρυφά στις σωσίβιες λέμβους για να φάνε τις κονσέρβες τροφίμων που ήταν αποθηκευμένες εκεί. Αυτό τρώγαμε. Άλλες φορές πηγαίναμε στην κουζίνα και τηγανίζαμε πατάτες για να φάμε. Είχαμε φέρει λάδι μαζί μας από την Κύπρο και το προσωπικό της κουζίνας μας επέτρεψε να τηγανίσουμε τις πατάτες στην κουζίνα τους. Όποιος έφερε φαγητό μαζί του από το χωριό του, το έφαγε όλο στο πλοίο. Για πρωινό, θυμάμαι να τρώω βραστά αυγά με ψωμί και ελιές».
Όταν το Corsica τελικά έδεσε στην προβλήτα Station Pier στο Port Melbourne, τον Louis τον υποδέχτηκε ένας φίλος του, ο Παντελής Σολωμού.
«Ο Παντελής είχε φτάσει ένα χρόνο νωρίτερα και είχε καταφέρει να αγοράσει το δικό του σπίτι στο South Melbourne. Όλοι εμείς οι νέοι μετανάστες χωριστήκαμε στο λιμάνι και τραβήξαμε διαφορετικούς δρόμους. Κατά καιρούς, συναντιόμασταν όλοι ξανά στο κλαμπ «Δημόκριτος», ή στο κλαμπ «Ορφέας», ή στο κλαμπ «Λεμεσός» ή στο Cyprus Café στην οδό Russell. Εκείνες τις μέρες, νοικιάζαμε δωμάτια σε διάφορα σπίτια σε όλη την πόλη. Εγώ πλήρωνα περίπου δέκα σελίνια την εβδομάδα για να νοικιάσω ένα δωμάτιο το οποίο μοιραζόμουν με άλλους έξι μετανάστες» (από τις σελίδες 214-217).
Παρεμπιπτόντως, εκείνο το Cyprus Café στην οδό Russell που αναφέρει ο Louis άνηκε στον παππού μου από την πλευρά του πατέρα μου – τον Παρασκευά Παγώνη – ο οποίος μετανάστευσε από την Κύπρο μια γενιά νωρίτερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ο Louis επέστρεψε στην Κύπρο για να παντρευτεί το 1955 και επέστρεψε στην Αυστραλία το 1956, με τη σύντροφό μου Julie να γεννιέται στο πλοίο καθ’ οδόν για την Αυστραλία.
Ο Costas λέει ότι αυτό που βρήκε πραγματικά εξαιρετικό και απίστευτο στην ιστορία του Corsica είναι πόσο θαρραλέα και γερή ήταν πραγματικά εκείνη η γενιά των Κυπρίων. «Σκεφτείτε το. Άφησαν την ασφάλεια και την άνεση της οικογένειας και του χωριού τους για να ταξιδέψουν στην άλλη άκρη του κόσμου με το προαίσθημα ότι ίσως μπορέσουν να βρουν δουλειά και να βγάλουν αρκετά χρήματα για να πληρώσουν τα χρέη τους και να φτιάξουν μια καλύτερη ζωή. Σχεδόν όλοι οι Κύπριοι μετανάστες που ταξίδεψαν με το Corsica, δεν μιλούσαν αγγλικά, ούτε είχαν περισσότερα από μερικά σελίνια στην τσέπη τους όταν έφτασαν στην Αυστραλία μετά από επτά εξαντλητικές εβδομάδες στη θάλασσα».
«Όλοι τους πλήρωσαν περίπου 120 λίρες για ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή, το οποίο εκείνη την εποχή ισοδυναμούσε με τις ετήσιες αποδοχές τους (ή σχεδόν 8.000 δολάρια σε σημερινά χρήματα). Αυτό είναι εκπληκτικό. Πέρα από το ιλιγγιώδες κόστος για να ταξιδέψουν σε ένα από τα χειρότερα πλοία μεταναστών της εποχής, όλοι οι Κύπριοι επιβάτες έπρεπε να δανειστούν τα χρήματα (με μεγάλο τόκο) ή να πουλήσουν την περιουσία τους για να μπορέσουν να αντέξουν οικονομικά το ταξίδι. Σε σύγκριση, ας πούμε, με τους Βρετανούς ή τους Μαλτέζους μετανάστες μετά τον πόλεμο, που ως επί το πλείστον πλήρωναν μόνο 10 λίρες για να ταξιδέψουν στην Αυστραλία, είναι απορίας άξιον πώς κάποιοι Κύπριοι κατάφεραν να μην τρελαθούν», λέει ο Costas.
Ο Costas ανέφερε ότι στα εβδομήντα χρόνια από τότε που το Corsica έκανε το μοναδικό του ταξίδι από την Κύπρο στην Αυστραλία, με τη μεγαλύτερη ομάδα Κυπρίων που έφυγε ποτέ από το νησί ταυτόχρονα, κανείς μέχρι σήμερα, δεν έχει καταγράψει ή τεκμηριώσει τις ζωντανές αναμνήσεις των επιβατών που ταξίδεψαν με αυτό το ετοιμόρροπο πλοίο.
«Για μένα, ήταν πάντα ένας αγώνας ενάντια στο χρόνο, καθώς οι λίγοι επιζώντες επιβάτες ήταν πλέον ηλικίας 80 ή 90 ετών. Είχα την τύχη, χάρη κυρίως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να μπορέσω να βρω και να πάρω συνέντευξη από πάνω από σαράντα επιβάτες για το βιβλίο μου. Για πολλούς, ήταν η πρώτη φορά που κάποιος τους ζητούσε να θυμηθούν την εκπληκτική ιστορία της μετανάστευσής τους».
«Αν δεν είχα την προνοητικότητα να εκδώσω αυτό το βιβλίο τώρα, οι περισσότερες από τις ιστορίες των μεταναστών θα είχαν χαθεί για πάντα. Υποθέτω ότι γι’ αυτό το επίτευγμά μου στη σειρά Tales of Cyprus, είμαι πιο περήφανος. Το ότι μπόρεσα να καταγράψω και να διατηρήσω αυτές τις μαρτυρίες για τους μεταγενέστερους, ώστε οι μελλοντικές γενιές να εκτιμήσουν τις θυσίες που έκανε αυτή η πιο ξεχωριστή ομάδα Κυπρίων» λέει.
Όπως όλοι οι παρευρισκόμενοι στην παρουσίαση του βιβλίου την περασμένη Κυριακή, η δήμαρχος του Darebin Cr Lina Messina συγκινήθηκε βαθιά από την παρουσίαση. Καθώς καθόταν δίπλα μου στο ακροατήριο, σχολίασε: «Στεκόμαστε όλοι στους ώμους αυτής της γενιάς μεταναστών».
Μπορώ να συστήσω ανεπιφύλακτα αυτόν τον όμορφο και καλοδουλεμένο τόμο – πρόκειτα πραγματικά για ένα έργο αγάπης. Θα ολοκλήρωνα αυτό το άρθρο ενημερώνοντας τους αναγνώστες πώς να προμηθευτούν αυτό το βιβλίο, αλλά ο Costas μου λέει ότι έχει σχεδόν εξαντληθεί. Έχετε ακούσει ποτέ για συγγραφέα που εκδίδει το βιβλίο του μόνος του να εξαντλείται το βιβλίο του μέσα σε λίγες μέρες από την κυκλοφορία του; Για να παραθέσω και πάλι τα λόγια του Costa: «Τρελά πράγματα!».
*Για να μάθετε περισσότερα για τα βιβλία Tales of Cyprus και Corsica και άλλες εργασίες του Constantinos Emmanuelle, επισκεφθείτε τη διεύθυνση www.talesofcyprus.com
